Σε όσους από εμάς, αρέσουν τα διεθνή και τα γεωπολιτικά, χαζέψαμε την προεκλογική φιέστα του Ερντογάν, όταν χαιρετώντας το μίνι αεροπλανοφόρο TCG Anadolu από το Dolmabahce, θέλησε να στείλει μήνυμα προς τον τουρκικό λαό ότι η Τουρκία μπαίνει σε μια ολιγομελή στρατιωτική ελίτ η οποία διαθέτει αεροπλανοφόρα, κάνοντας και επίδειξη ισχύος παράλληλα.
Μοιραία η σκέψη μου πήγε στο μακρινό 1803 και τη λίμνη των Ιωαννίνων. Τότε που ο Αλή Πασάς έβλεπε τον εαυτό του όχι ως έναν πάσα της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας αλλά ως έναν ανεξάρτητο ηγέτη και θέλοντας να μιμηθεί τους βασιλείς της Δύσης που θεωρούσαν θέμα κύρους την ανύψωση ενός αερόστατου στις αυλές τους, προσπάθησε να κάνει κι αυτός το ίδιο. Αφού προετοίμασε την κατάλληλη φιέστα, με αφορμή τα προεόρτια του εξώγαμου γιου του, του Σαλίχ, μαζέψε όλο τον λαό των Ιωαννίνων και να τους παρουσιάσει το ιπτάμενο αντικείμενο και να μπει στην ελίτ των ηγετών. Όμως κάτι δεν πήγε καλά, το αερόστατο πήρε φωτιά και η φιέστα κατέληξε σε φιάσκο.
Επιστρέφοντας στο σήμερα και συζητώντας με ειδικούς αμυντικών θεμάτων που είδαν με τα έμπειρα μάτια τους το τουρκικό αεροπλανοφόρο έμαθα ότι το πλοίο έχει ελάχιστη επιχειρησιακή ικανότητα, με μοναδική πραγματική δυνατότητα τη μεταφορά πεζοναυτών και ενός περιορισμένου αριθμού αρμάτων, από τη στιγμή που η Τουρκία δε διαθέτει αεροσκάφη 4+ γενιάς και τα επιθετικά της ελικόπτερα έχουν περιορισμένη αυτονομία. Ουσιαστικά πρόκειται αυτή τη στιγμή για ένα μεταγωγικό πολυτελείας με ελάχιστα αμυντικά μέσα ενάντια στα ελληνικά Rafale, στις επερχόμενες Belhara και τα υποβρύχια μας. Ενδεχομένως στο μέλλον αναβαθμιστεί, αλλά ενδεχομένως. Ο ΕΑ Ναύαρχος κ. Εγκολφόπουλος επί λέξει είπε «άχρηστο πλοίο, ωραίος στόχος».
Φιάσκο εκ προοιμίου επομένως κι ας μην πήρε φωτιά όπως το αερόστατο του Αλή. Κι όταν το αερόστατο πήρε φωτιά, κανένας δεν κατηγόρησε τον Πασά των Ιωαννίνων, ούτε καν ο μεγάλος Γιάννης Βηλαράς που έριξε το φταίξιμο στους κατασκευαστές όπως και ελάχιστες είναι οι γλώσσες που μπορούν να μιλήσουν ανοιχτά στη γείτονα χώρα.
Όμως γιατί έχει σημασία να κάνω αυτή τη φαινομενικά άτοπη σύγκριση; Γιατί δεν είναι καθόλου φαινομενική. Ο στόχος και των δυο είναι να γίνουν σουλτάνοι. Ο Ερντογάν ενσαρκώνοντας ένα Νεοοθωμανικό όραμα και ο Αλής μέσω της ίντριγκας και της ολοένα αυξανόμενης δύναμης του. Η σύγκριση των δυο επιβεβαιώνει με τον καλύτερο τρόπο το πόσο χρήσιμη είναι η ιστορία.
Ακόμη και οι τρόποι που χρησιμοποιεί ο Ερντογάν θυμίζουν τον Αλή, η εξόντωση των εν δυνάμει αντιπάλων τους ο μεν τον Πασόμπεη και τον Αλή Ζοτ, ο δε τον Γκιουλέν και τον Ιμάμογλου. Το μαστίγιο και το καρότο με τους ξένους, τους υποδεχόταν στα Γιάννενα ο Αλής αλλά τους κατέσφαζε στην Πρέβεζα, ομοίως ο Ερντογάν γλείφει τη Δύση αλλά δε διστάζει να την απειλήσει με το μεταναστευτικό ή με τη σύγκλιση με τη Ρωσία, ακόμη και οι κουτοπονηριές τους ο μεν Αλής έκλεβε τους δικούς του φοροσυλλεκτες για να τους συλλάβει ο ίδιος αργότερα και να ενισχύσει τη θέση του, το ίδιο και ο Ερντογάν που για να ενισχύσει τη θέση του συνέλαβε τους αυτουργούς του πραξικοπήματος που κατά τα φαινόμενα ο ίδιος είχε σκηνοθετήσει για τον ίδιο ακριβώς λόγο, για να ενισχυθεί.
Ακόμη και το τέλος τους προβλέπεται να είναι παρόμοιο, ο Αλής υπερεκτιμώντας τον εαυτό του ήρθε σε ρήξη με την Υψηλή Πύλη, μη κατανοώντας ότι η δυνατότητες του ήταν περιορισμένες απομονώθηκε και η πτώση του έφερε ένα τέλος εποχής. Το ίδιο φαίνεται να κάνει σήμερα και ο Ερντογάν, έχει υπερεκτιμήσει την πολιτική και την επιρροή και τις δυνατότητες του. Ακροβατεί μεταξύ Ρωσίας και Δύσης, δε διστάζει να έρθει σε ρήξη και αν μη τι άλλο έχει επίσης απομονώσει και απομακρύνει την Τουρκία από τους παραδοσιακούς της συμμάχους. Όπως ακριβώς ο Αλής έπεσε με το θάνατο του, έτσι ακριβώς βλέπω τον Ερντογάν να χάνει πανηγυρικά τις εκλογές και να βγαίνει από την πολιτική σκηνή.
Στην περίπτωση του Αλή Πασά, οι ευνοημένοι ήταν οι Έλληνες, η απομόνωση του ήταν ο τέλειος αντιπερισπασμός ώστε η Φιλική Εταιρεία δείχνοντας εξαιρετικά αντανακλαστικά να αποφασίσει την έναρξη της Ελληνικής Επανάστασης το 1821. Σήμερα άραγε έχουμε τα ίδια αντανακλαστικά ώστε να εκμεταλλευτούμε τη συγκυρία; Θα μπορούμε να παίξουμε επιτυχώς το ρόλο του διαμεσολαβητή στην επαναπροσέγγιση της Τουρκίας, του Κιλιντζάρογλου εκτιμώ από τη Δύση, προωθώντας τα εθνικά μας συμφέροντα; Στο Αιγαίο, στη Θράκη, στην Κύπρο;
Η ιστορία θα το δείξει. Η ιστορία που έχει την τάση να επαναλαμβάνεται.
* O Στέφανος Μάρκου είναι Ιστορικός Οθωμανικής Περιόδου και υποψήφιος διδάκτορας Οθωμανικής Ιστορίας στο Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας του ΕΚΠΑ.
