Εξελίξεις ως προς τα εξοπλιστικά της Τουρκίας δρομολογεί το γεγονός ότι ο πρόεδρος των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ εξετάζει το ενδεχόμενο άρσης των κυρώσεων και συνέχισης της πώλησης μαχητικών αεροσκαφών F-35 στην Τουρκία έπειτα από συνομιλία που είχε με τον πρόεδρο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν.
Σύμφωνα με δύο πηγές που μίλησαν στο αμερικανικό δίκτυο Fox News Digital, ο Τραμπ εξέφρασε την πρόθεση να βοηθήσει στην ολοκλήρωση της πώλησης των μαχητικών αεροσκαφών F-16 στην Τουρκία και είναι ανοιχτός στην ιδέα να πουλήσει στην Τουρκία τα αεροσκάφη F-35, εάν οι δύο πλευρές μπορέσουν να καταλήξουν σε μια συμφωνία που θα καθιστά το ρωσικό πυραυλικό σύστημα S-400 της Τουρκίας μη λειτουργικό.
Η συμφωνία αυτή θα μπορούσε να μοιάζει με τη μερική αποσυναρμολόγηση των μηχανικών μερών του πυραυλικού συστήματος ή τη μεταφορά τους σε μια ελεγχόμενη από τις ΗΠΑ βάση στην Τουρκία.
Υπενθυμίζεται ότι το Κογκρέσο ενέκρινε το 2024 την πώληση 40 αεροσκαφών F-16 και κιτ εκσυγχρονισμού για 79 αεροσκάφη του σημερινού στόλου της Τουρκίας για 23 δισ. δολάρια, αλλά υπάρχουν συνεχείς διαπραγματεύσεις μεταξύ του υπουργείου Άμυνας της Τουρκίας και της Lockheed Martin, η οποία κατασκευάζει το αεροσκάφος.
Η ομάδα του Τραμπ έχει ζητήσει νομική και τεχνική ανάλυση για το πώς θα μπορούσε να αποφύγει να θεωρήσει ότι η Τουρκία παραβιάζει τις κυρώσεις της Νομοθεσίας CAATSA (Countering America's Adversaries Through Sanctions Act), σύμφωνα με μια πηγή που γνωρίζει το αίτημα.
Οι ΗΠΑ συμφώνησαν να παρατείνουν την παρέκκλιση που επιτρέπει στην Τουρκία να αγοράζει ρωσικό φυσικό αέριο μέχρι τον Μάιο, όπως ανέφερε το Bloomberg την Πέμπτη.
Ο Τραμπ και ο Ερντογάν μίλησαν τηλεφωνικά την Κυριακή και η τουρκική κυβέρνηση επιδιώκει να σταθεροποιήσει τα σχέδια για να φέρει τον Ερντογάν στις ΗΠΑ για να επισκεφθεί τον Τραμπ στο εγγύς μέλλον.
Η τουρκική πρεσβεία επεσήμανε μια ανάγνωση του τηλεφωνήματος από το γραφείο του Ερντογάν, σύμφωνα με την οποία ο πρόεδρος εξέφρασε στον Τραμπ ότι «για να αναπτυχθεί η συνεργασία μεταξύ των δύο χωρών στον τομέα της αμυντικής βιομηχανίας, είναι απαραίτητο να τερματιστούν οι κυρώσεις CAATSA, να ολοκληρωθεί η διαδικασία προμήθειας των F-16 και να οριστικοποιηθεί η εκ νέου συμμετοχή της Τουρκίας στο πρόγραμμα F-35».
Ο Ερντογάν ζήτησε από τις ΗΠΑ να άρουν τις κυρώσεις στη Συρία, όπου μια νέα κυβερνητική δύναμη, η HTS, ανέτρεψε τον Μπασάρ αλ Άσαντ με την υποστήριξη της Τουρκίας. Η αμερικανική πλευρά δεν παρείχε μια ανάγνωση της κλήσης.
Επιβεβαιώνουν τις πληροφορίες του Fox News στρατιωτικές πηγές στις ΗΠΑ
Την είδηση του Fox News επιβεβαίωσαν, εξάλλου, και στρατιωτικές πηγές στο Military Watch Magazine, όπου ανέφεραν - μεταξύ άλλων - τα εξής: Οι αναφορές αυτές [στο Fox News] ακολουθούν μια δήλωση του Τούρκου υπουργού Άμυνας Γιασάρ Γκιουλέρ στις 26 Νοεμβρίου, με την οποία αποκάλυψε ότι η Άγκυρα είχε υποβάλει επίσημα εκ νέου αίτημα για την αγορά 40 μαχητικών F-35A και ότι είχε ενημερώσει την Επιτροπή Προγραμματισμού και Προϋπολογισμού του τουρκικού κοινοβουλίου ότι η Ουάσινγκτον θα μπορούσε να επανεξετάσει την πώληση των αεροσκαφών υπό την επερχόμενη κυβέρνηση του Ντόναλντ Τραμπ. Ο ίδιος υποστήριξε τότε ότι Αμερικανοί αξιωματούχοι είχαν εκφράσει ανοιχτό πνεύμα στο ενδεχόμενο προμήθειας των αεροσκαφών».
Σύμφωνα με τις ίδιες πηγές, τον Σεπτέμβριο του 2024 αναφέρθηκε ότι η Τουρκία είχε σημειώσει σημαντική πρόοδο στις συνομιλίες με τις Ηνωμένες Πολιτείες σχετικά με τις λεπτομέρειες των σχεδίων για τον παροπλισμό του συστήματος S-400, ενώ οι Ηνωμένες Πολιτείες φέρεται να είχαν υποβάλει λεπτομερή πρόταση κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού. Μια λύση που θα σώζει τα προσχήματα αναμένεται να δει τους S-400 να μεταφέρονται στον αμερικανικό έλεγχο, ενώ τα συστήματα θα παραμείνουν ωστόσο σε τουρκικό έδαφος, με τον ελεγχόμενο από τις ΗΠΑ τομέα της αεροπορικής βάσης του Ιντσιρλίκ να θεωρείται ένας από τους κυριότερους πιθανούς προορισμούς. Αυτό έχει εγείρει σημαντική πιθανότητα οι ΗΠΑ και άλλα μέλη του ΝΑΤΟ να αποκτήσουν εξαιρετικά ευαίσθητες πληροφορίες σχετικά με τους S-400, στους οποίους βασίζονται σε μεγάλο βαθμό η Ρωσία και ορισμένοι στρατηγικοί εταίροι της, όπως η Λευκορωσία και η Αλγερία, για την υπεράσπιση του εναέριου χώρου τους.
Η προμήθεια των F-35 από την Τουρκία θεωρήθηκε προηγουμένως ότι ευνοεί τα συμφέροντα των ΗΠΑ και ευρύτερα του ΝΑΤΟ για την αύξηση της πίεσης στη γειτονική Συρία, με την ανατροπή της συριακής κυβέρνησης να αποτελεί βασικό στόχο των μελών της συμμαχίας από τα πρώτα χρόνια της διακυβέρνησης Ομπάμα. Οι τουρκικές και οι συριακές δυνάμεις έχουν συγκρουστεί πολλές φορές από το 2011, με τις δύο πλευρές να έχουν καταρρίψει αρκετά πολεμικά αεροσκάφη της άλλης. Η ανατροπή της συριακής κυβέρνησης από τους υποστηριζόμενους από την Τουρκία ισλαμιστές αντάρτες τον Δεκέμβριο του 2024, ωστόσο, επιτρέπει στην Άγκυρα να επικεντρωθεί εκ νέου στη συμβολή στα ευρύτερα συμφέροντα ασφαλείας του ΝΑΤΟ σε ένα ευρύτερο φάσμα θεάτρων. Ο σημερινός στόλος μαχητικών αεροσκαφών της Τουρκίας θεωρείται από τους πιο απαρχαιωμένους στο ΝΑΤΟ και αποτελείται εξ ολοκλήρου από μαχητικά αεροσκάφη F-4 της εποχής του πολέμου του Βιετνάμ και παλαιότερες παραλλαγές των F-16, τα οποία βασίζονται σε γερασμένα ραντάρ συστοιχίας μηχανικής σάρωσης.
Τι είχε συμβεί με το πρόγραμμα των F-35
Υπενθυμίζεται πως η Τουρκία αποβλήθηκε από το πρόγραμμα του F-35 μετά την αγορά ενός ρωσικού κινητού συστήματος πυραύλων-αέρος S-400, λόγω ανησυχιών για κατασκοπεία που σχετίζονται με την ύπαρξη ενός συστήματος που λειτουργεί υπό τη διοίκηση του Κρεμλίνου τόσο κοντά σε μια αμερικανική τεχνολογία υψηλού επιπέδου, όπως το F-35.
«Το F-35 δεν μπορεί να συνυπάρξει με μια ρωσική πλατφόρμα συλλογής πληροφοριών που θα χρησιμοποιηθεί για να μάθει για τις προηγμένες δυνατότητές του», είχε δηλώσει ο Λευκός Οίκος το 2019, προσθέτοντας ότι η αγορά θα είχε “επιζήμιες επιπτώσεις” στη συμμετοχή της Τουρκίας στο ΝΑΤΟ.
Η Άγκυρα είχε μεσολαβήσει για τη συμφωνία ύψους 2,5 δισ. δολαρίων με τη Ρωσία για τους S -400 το 2017, παρά τις προειδοποιήσεις των ΗΠΑ ότι θα υπήρχαν πολιτικές και οικονομικές συνέπειες. Σε μια προσπάθεια να αποτρέψουν την Τουρκία, οι ΗΠΑ προσφέρθηκαν να τους πουλήσουν το σύστημα Patriot, αλλά η Άγκυρα ήθελε μαζί με το σύστημα και την ευαίσθητη πυραυλική τεχνολογία του συστήματος και οι ΗΠΑ αρνήθηκαν.
Οι αμερικανικές σκέψεις έρχονται μετά την προσφορά του Ηνωμένου Βασιλείου στην Τουρκία για την αγορά 40 μαχητικών αεροσκαφών Eurofighter Typhoon την περασμένη εβδομάδα.
Μια κίνηση πώλησης στην Τουρκία F-35 θα αποδεικνυόταν αμφιλεγόμενη και θα προκαλούσε ανησυχία από συμμάχους των ΗΠΑ, όπως το Ισραήλ, όπου η Τουρκία διέκοψε όλες τις σχέσεις λόγω του πολέμου στη Γάζα πέρυσι, και την Ελλάδα λόγω των διαφορών για την Κύπρο και την υφαλοκρηπίδα.
Τι λένε οι ειδικοί
Οι ειδικοί περιγράφουν τα F-35 ως «status symbol». «Το κλαμπ των F-35 είναι πραγματικά για αξιόπιστους συμμάχους», δήλωσε ο Τζόναθαν Σάντσερ, εκτελεστικός διευθυντής στο Ίδρυμα για την Υπεράσπιση των Δημοκρατιών.
«Πρόκειται για μια Τουρκία που υποστηρίζει τους Χούθι, τους οποίους βομβαρδίζει ο πρόεδρος Τραμπ και υποστηρίζει τη Χαμάς και υποστηρίζει τη Χεζμπολάχ», δήλωσε ο Έντι Ζεμενίδης, εκτελεστικός διευθυντής του Συμβουλίου Ελληνοαμερικανικής Ηγεσίας. «Γνωρίζουμε ότι δεν θέλουν να είναι πελάτης, αλλά ανταγωνιστής στην αγορά όπλων».
Ωστόσο, η απομόνωση της Τουρκίας, η οποία διαθέτει τον δεύτερο μεγαλύτερο μόνιμο στρατό μετά τις ΗΠΑ στο ΝΑΤΟ, θα μπορούσε να την ωθήσει να απευθυνθεί στη Ρωσία και την Κίνα για προμήθειες όπλων.
«Ο Τραμπ πρόκειται να κάνει μια επιχειρηματική συμφωνία εδώ, σωστά; Δεν χρειαζόμαστε την Τουρκία με σχεδόν ένα εκατομμύριο στρατιώτες στην άλλη πλευρά και να κλίνει περισσότερο προς τη Ρωσία και την Κίνα, σωστά;», δήλωσε ο Τζόναθαν Μπας, διευθύνων σύμβουλος της Argent LNG και ειδικός στο διεθνές εμπόριο.
«Η Τουρκία είναι ένα άλυτο αγκάθι για τη συμμαχία του ΝΑΤΟ. Σίγουρα φαίνεται να αποτελεί προτεραιότητα αυτή τη στιγμή για την κυβέρνηση Τραμπ να προσπαθήσει να την επαναφέρει στο μαντρί», είπε ο Σάντσερ.
Ωστόσο, πρόσθεσε: «Υπάρχει το έλλειμμα δημοκρατίας και οι αυταρχικές τάσεις του Ερντογάν. Όλα αυτά τα πράγματα δημιουργούν μια πολύ θολή εικόνα για την εμπλοκή των ΗΠΑ. Επομένως, ο αγοραστής πρέπει να προσέχει».
«Η Τουρκία είναι μια σημαντική οικονομία. Πρέπει να βρεθεί στη σωστή πλευρά του φράχτη. Τη χρειαζόμαστε από την άποψη της εφοδιαστικής αλυσίδας», αντέτεινε ο Μπας.
Πρόσθεσε ότι οι ΗΠΑ πρέπει να συνεργαστούν με την Τουρκία στην εξόρυξη ορυκτών σπάνιων γαιών. «Η Τουρκία έχει πολύ περισσότερες υποδομές εξόρυξης», είπε. «Μπορούν να μας βοηθήσουν με τις επιχειρήσεις εξόρυξης στην Αφρική. Δεν έχουμε τους ανθρώπους που είναι πρόθυμοι να το κάνουν αυτό».
«Αν δεν δώσετε στον Ερντογάν μια θέση στο τραπέζι, θα φτιάξει το δικό του τραπέζι», προειδοποίησε ο Μπας.
«Θέλει να τον σέβονται, όπως θα έπρεπε. Έχει 80 εκατομμύρια ανθρώπους που εκπροσωπεί. Αλλά πρέπει να του δώσουμε σαφείς γραμμές δέσμευσης», πρόσθεσε ο ίδιος.
