Το πρόσφατο ατύχημα στη διώρυγα του Σουέζ, με αποτέλεσμα την αναστολή διέλευσης των πλοίων από αυτήν, για μερικές μόνο ημέρες, προκάλεσε μεγάλη αναταραχή και επιπτώσεις στην παγκόσμια οικονομία.
Το γεγονός αυτό μας υπενθυμίζει πόσο ζωτικής σημασίας είναι ο έλεγχος του θαλάσσιου χώρου και των Θαλασσίων Διόδων -Στενών (chock points :θαλάσσια στενά με μεγάλη ναυτιλιακή κίνηση και με υψηλή στρατηγική σημασία λόγω την τοποθεσίας τους) από τα οποία διέρχονται οι Θαλάσσιες Γραμμές Επικοινωνιών [Sea Lines Of Communication (SLOCs)].
To 70% της γης καλύπτεται από νερό, το 90% του παγκοσμίου εμπορίου διεξάγεται δια θαλάσσης. Τα τρόφιμα ,η ενέργεια και τα πάσης φύσεως εισαγόμενα και εξαγόμενα αγαθά ταξιδεύουν για τους προορισμούς μέσω των θαλασσίων οδών του πλανήτη. Οποιαδήποτε διαταραχή ή διακοπή της ροής αυτής δεν είναι απλώς σημαντική, είναι ζωτικής σημασίας όχι μόνο για τις οικονομίες των χωρών αλλά και για την επιβίωση των λαών τους. Μόνο το ολιγοήμερο μπλοκάρισμα του Σουέζ προκάλεσε άνοδο της τιμής του πετρελαίου αλλά και ανατιμήσεις προϊόντων
Είναι προφανές ότι ο θαλάσσιος χώρος και ο έλεγχός του απασχολεί έντονα τις κυβερνήσεις των χωρών σε παγκόσμιο επίπεδο όπως και την Τουρκία. Βεβαίως, θα έπρεπε να απασχολεί και την χώρα μας, δυστυχώς όμως αυτό δεν είναι ορατό παρά το ότι η Ελλάδα είναι μια κατ’ εξοχήν ναυτική χώρα. Μια χώρα που αντιστάθμιζε τα μειονεκτήματα της (μικρός πληθυσμός, μικρές οικονομικές δυνατότητες και μικρότερη στρατιωτική ισχύ έναντι πολυπληθέστερων αντιπάλων) από αρχαιοτάτων χρόνων, με τη δύναμη που της έδινε η εκμετάλλευση του θαλασσίου στοιχείου που μας περιβάλει (θαλάσσιο εμπόριο, συγκρούσεις στην θάλασσα).
Παγκοσμίως υπάρχουν 200 στενά ή διώρυγες χρησιμοποιούμενα από την ναυσιπλοΐα κυριότερα από αυτά είναι: Διώρυγα Σουέζ-Διώρυγα Παναμάς - στενά της Δανίας- Στενά (Ελλήσποντος /Βόσπορος)- στενά Μπάμπ ελ-Μαντέμπ (Ερυθρά Θάλασσα-Κόλπος του Άντεν) -στενά Μάλακα (Ινδικός Ωκεανός-Ειρηνικός Ωκεανός) -στενό Ορμούζ (Κόλπος του Ομάν-Περσικός Κόλπος}-στενό Γιβραλτάρ (Ατλαντικός -Μεσόγειος).
Τρία από αυτά τα στενά βρίσκονται στην Μεσόγειο (Σουέζ-Στενά-Γιβραλτάρ) και μας ενδιαφέρουν σημαντικά. Ιδιαίτερα όμως μας ενδιαφέρουν η Ανατολική Μεσόγειος ,τα Στενά (Ελλησπόντου-Βοσπόρου) και τα στενά των νησιών του Αιγαίου από όπου διέρχεται η διεθνής ναυσιπλοΐα κατευθυνόμενη προς και από τα Στενά. Στην ουσία τα στενά του Αιγαίου είναι ο προθάλαμο των Στενών και αποτελούν και αυτά σημαντικά chock points της ναυσιπλοΐας.
Οποιαδήποτε προσπάθεια περιορισμού της διεθνούς ναυσιπλοΐας ή αλλαγής του καθεστώτος ή της ισορροπίας που διέπει τις θαλάσσιες διόδους και στην συγκεκριμένη περίπτωση των Στενών ,το καθεστώς διέλευσης των οποίων καθορίζεται από την Συνθήκη του Μοντρέ, θα επιφέρει ισχυρότατες αντιδράσεις παγκοσμίων δυνάμεων και ιδιαίτερα των ΗΠΑ-Ρωσίας.
Οποιοσδήποτε επιχειρήσει ή διανοηθεί αλλαγή της ισορροπίας των στενών, παγκοσμίως, καίγεται. Αυτό κατά την εκτίμηση μας, κυρίως, έσπρωξε τους 103 Τούρκους Ναυάρχους να επισημάνουν στον Ερντογάν ότι το φιλόδοξο σχέδιο του για κατασκευή νέας διώρυγας που θα παρακάμπτει τον Βόσπορο και θα αποδεσμεύει της Τουρκίας από την Συνθήκη του Μοντρέ, θα κάψουν και την Τουρκία και τον ίδιο.
Να υπενθυμίσουμε ότι τα Στενά σύμφωνα με την Συνθήκη της Λοζάνης ήταν περιοχή υπό Διεθνή έλεγχο και όχι Τουρκική. Το καθεστώς αυτό άλλαξε με την συνθήκη του Μοντρέ το 1936 και θεωρήθηκε μεγάλη διπλωματική επιτυχία του Κεμάλ.
Οι Τούρκοι και ιδιαίτερα ο Ερντογάν τα τελευταία χρόνια μας αποκαλύπτουν ευθέως τις προθέσεις και τους στόχους τους, φαίνεται όμως ότι κανείς από την δυτική πλευρά του Αιγαίου ,παρά τα όσα συμβαίνουν, δεν θέλει ή δεν μπορεί να αναγνώσει σωστά το ευρύτερο σχέδιο των Τούρκων με αποτέλεσμα να είμαστε μονίμως αιφνιδιασμένοι και να τρέχουμε πίσω από τα γεγονότα.
Η φράση του Ερντογάν σε ομιλία του «αν νομίζουν ότι ο καβγάς είναι μόνο για το αέριο είναι γελασμένοι», αποκαλύπτει ξεκάθαρα τους στόχους, τις επιδιώξεις, το γεωπολιτικό σχέδιο και τελικά το όραμα των νέο-Οθωμανών (αλλά και οι Κεμαλιστές εκεί καταλήγουν) για την Τουρκία του μέλλοντος. Ο Ερντογάν δεν έχει στόχο μόνο την ενέργεια.
Ο κύριος στόχος της Τουρκίας είναι ο έλεγχος των Θαλασσίων Γραμμών Επικοινωνιών. Με τον τρόπο αυτόν δεν ελέγχει μόνο την ροή ενέργεια και αγαθών που της ανήκει αλλά ελέγχει και την στρόφιγγα της ροής αγαθών και του πλούτο των χωρών της περιοχής .
Η χώρα που ελέγχει τον Θαλάσσιο Χώρο κρατά τα κλειδιά της περιοχή
Ο έλεγχος των θαλασσίων δρόμων είναι ένα παγκόσμιο παιχνίδι που τροφοδοτεί πάντα και από την αρχαιότητα τις τριβές, ανταγωνισμούς και συγκρούσεις μεταξύ των χωρών που ανήκουν στις ναυτικές δυνάμεις και αυτές των κεντρικών ή ηπειρωτικών δυνάμεων.
Η Τουρκία φιλοδοξεί να δημιουργήσει μια ισχυρή ναυτική δύναμη που θα έχει την δυνατότητα (σε συνδυασμό με τον έλεγχο των Στενών και των βάσεων που έχει αναπτύξει σε Σουδάν-Σομαλία-Κατάρ-Λιβύη-Αλβανία) να ελέγχει τις θαλάσσιες γραμμές επικοινωνιών δηλαδή τις μεταφορές αγαθών και ενέργειας από και προς την Μαύρη Θάλασσα –Σουέζ-Αδριατική-Κ. Μεσόγειο
Το όραμά τους είναι η Τουρκία να γίνει όχι μόνο μια περιφερειακή δύναμή αλλά και μια μεγάλη δύναμη παγκοσμίου εμβελείας Η ανάδυση της όμως σε τέτοιου είδους δύναμη απαιτεί Ζωτικό Χώρο (όπως έχει περιγράψει ο θεωρητικός της Τουρκικής νέο-Οθωμανικής γεωπολιτικής Νταβούτογλου) και ο χώρος αυτός δεν είναι χερσαίος αλλά θαλλάσιος (Γαλάζια Πατρίδα).
Αναμφισβήτητα, ο παροξυσμός του Ερντογάν και το φιλόδοξο σχέδιο των Τούρκων να γίνουν οι Κλειδοκράτορες τουλάχιστον της Ανατολικής Μεσογείου φέρνει αντιδράσεις από τους ισχυρές διεθνείς δυνάμεις .
Τα ερωτήματα που τίθενται είναι:
* Ποιόν συμφέρει μια ισχυρή Τουρκία;
* Ποιος θα είναι ο νέος της ρόλος;
* Ποιο επίπεδο ισχύος μπορούν να της επιτρέψουν ή να αποδεχθούν;
* Και βέβαια οι απαντήσεις στα ερωτήματα αυτά πώς θα επηρεάσουν τη χώρα μας;
Γενικότερα και αποστασιοποιημένοι από τα γεγονότα στην γειτονιά μας, θα μπορούσαμε να πούμε, ότι κάθε χώρα, κάθε λαός είναι αιχμάλωτος της γεωγραφίας. Αυτή είναι ένας από τους σημαντικότερους παράγοντες που οδηγούν σε συγκρούσεις. Η γεωγραφία θέτει εμπόδια ή δίνει ευκαιρίες στους λαούς και στους ηγέτες τους.
Οι Θαλάσσιοι Δρόμοι και τα στενά τους, πάντα θα αναγκάζουν Ναυτικές Δυνάμεις να τα ελέγξουν. Εύχομαι οι πολιτικές και ακαδημαϊκές ελίτ ,αρμόδιες για τον επηρεασμό και την λήψη αποφάσεων, να μην αμελήσουν τον σημαντικό συγκριτικό πλεονέκτημα που μας έδινε πάντα η εκμετάλλευση του θαλάσσιου στοιχείου που περιβάλει την χώρα μας.
*Ο Παναγιώτης Παστουσέας είναι Αντιναύαρχος ε,α – Επίτιμος Υπαρχηγός Γενικού Επιτελείου Ναυτικού
