«Η Ελλάδα χαρακτηρίζεται διαχρονικά από αδυναμία παραγωγής υψηλής Στρατηγικής και αποτελεσματικού Χειρισμού Κρίσεων και από «πυροσβεστική αντιμετώπιση των προβλημάτων»… Διαπιστώνεται σοβαρό θεσμικό και λειτουργικό έλλειμμα στην αξιολόγηση της διαδικασίας υλοποίησης των αποφάσεων της πολιτικής ηγεσίας σε θέματα υψηλής Στρατηγικής… Το πρακτικό αποτέλεσμα όλων των διαπιστώσεων είναι η αναπαραγωγή της «διαχρονικής» αδυναμίας παραγωγής μακροπρόθεσμου σχεδιασμού και αποτελεσματικού Χειρισμού Κρίσεων και η ανάγκη θεσμοθέτησης ενός επιτελικού οργάνου σε πρωθυπουργικό επίπεδο που θα εξασφάλιζε την σαφήνεια των στόχων, την σύνδεση των απαραιτήτων υπηρεσιακών παραγόντων και, τέλος την γόνιμη σύνθεση αντιτιθεμένων απόψεων.
Στην επίτευξη των ανωτέρω στόχων θα μπορούσε να συμβάλει σημαντικά η σύσταση ενός επιτελικού οργάνου, του Συμβουλίου Εθνικής Ασφάλειας-ΣΕΑ το οποίο θα είναι ικανό να θέτει και να σχεδιάζει την ελληνική μακροσκοπική εθνική πολιτική (υψηλή Στρατηγική) καθώς και να συντονίζει και να ελέγχει, εισηγούμενο σχετικά στον Πρωθυπουργό, το Υπουργικό Συμβούλιο ή το ΚΥΣΕΑ, φορείς που εμπλέκονται σύμφωνα με το Σύνταγμα στην υλοποίηση της».
Τα παραπάνω δεν τα λέω εγώ αλλά πολύ εύστοχα, κατά την γνώμη μου, ο Σύμβουλος Εθνικής Ασφάλειας του Πρωθυπουργού Δρ. Θάνος Ντόκος σε άρθρο του στο βιβλίο «ΕΝΑΣ ΑΙΩΝΑΣ ΔΙΕΘΝΩΝ ΣΧΕΣΕΩΝ 1919-2019» με τίτλο «Η Ανάγκη Στρατηγικού Σχεδιασμού στον Τομέα της Εθνικής Ασφάλειας και η Συμβολή της Ακαδημαϊκής Κοινότητας» και αναντίρρητα πολύ δύσκολα κάποιος θα μπορούσε να διαφωνήσει με αυτά αλλά και όλα τα άλλα που ο κ. Ντόκος αναφέρει στο υπόψη άρθρο.
Ο προβληματισμός για την σύσταση ενός συμβουλευτικού και συντονιστικού οργάνου διασύνδεσης του Πρωθυπουργού, των Υπουργείων και των υπηρεσιακών οντοτήτων που έχουν την ευθύνη της εξωτερικής πολιτικής, της εθνικής άμυνας και ασφάλειας δεν είναι καινούργιος. Πηγαίνει πίσω στα όσα τραγελαφικά έγιναν στην κρίση των Ιμίων τον Ιανουάριο 1996. Σήμερα στην Ελλάδα υπάρχει η ιδιαιτερότητα να υπάρχει Σύμβουλος Εθνικής Ασφάλειας χωρίς όμως… Συμβούλιο. Και μάλιστα για να λέμε τα πράγματα χωρίς εξωραϊστικές υπεκφυγές αυτό το παράδοξο συνεχίζεται 1,5 χρόνο μετά την ανάληψη της διακυβέρνησης της Χώρας από την ΝΔ αν και η δημιουργία του ΣΕΑ ήταν βασική εξαγγελία στο Προεκλογικό της Πρόγραμμα.
Κάποιοι βέβαια θα αναρωτηθούν γιατί να χρειαζόμαστε το ΣΕΑ αφού υπάρχει το Κυβερνητικό Συμβούλιο Εθνικής Ασφάλειας όπως μετονομάστηκε με τον Νόμο 4622/2019 για το «Επιτελικό Κράτος το μέχρι τότε με το ίδιο ακρωνύμιο Κυβερνητικό Συμβούλιο Εξωτερικών και Άμυνας (ΚΥΣΕΑ). Πρώτα απ’ όλα πρέπει να πούμε ότι είναι άλλο το ένα και άλλο το άλλο! Δυστυχώς πέρα από τις διάφορες αλληλοσυγκρουόμενες και ασαφείς διατάξεις του σχετικού Νόμου, το νέο ΚΥΣΕΑ είναι αρκετά «εξασθενημένο» σε σχέση με αυτό που είχαμε προηγουμένως ενώ τελικά το συλλογικό κυβερνητικό όργανο λήψεως αποφάσεων και στα θέματα εξωτερικής πολιτικής και εθνικής άμυνας και ασφάλειας καθίσταται το …. πολυμελές Υπουργικό Συμβούλιο. Πλέον όμως αυτών αισθανόμαστε υποχρεωμένοι να επισημάνουμε ότι σε όλη την διάρκεια της επί τέσσερις μήνες εξελισσόμενης ελληνοτουρκικής κρίσης το νέο ΚΥΣΕΑ συγκλήθηκε μόλις μία φορά, την 10 Αυγούστου 2020, είκοσι ολόκληρες ημέρες από την ημέρα που βγήκε το Ορούτς Ρέις για έρευνες στην διεκδικούμενη ελληνική υφαλοκρηπίδα συνοδευόμενο από τμήμα του Τουρκικού Στόλου που εξανάγκασε την Ελληνική Κυβέρνηση να κινητοποιήσει και τις δικές μας ΕΔ. Η Ομάδα που κατ’ επίφαση διαχειρίστηκε» την κρίση σε κάθε περίπτωση δεν είναι θεσμικό όργανο.
Είναι πολλοί οι λόγοι για τους οποίους διαχρονικά οι κυβερνήσεις της χώρας δεν δημιούργησαν ΣΕΑ, ιδιαίτερα μετά την κρίση των Ιμίων που αποκάλυψε σημαντικές παθογένειες του ελληνικού συστήματος διακυβέρνησης, όπως πολλοί είναι οι λόγοι για τους οποίους το υφιστάμενο θεσμικό πλαίσιο λειτουργίας του… όποιου ΚΥΣΕΑ κατέστησαν ουσιαστικά ως μη υπάρχον! Έχει ποτέ ζητηθεί από το ΚΥΣΕΑ να καθορίσει τους τρόπους αναπτύξεως και χρησιμοποιήσεως της διπλωματικής, οικονομικής, πληροφοριακής, κοινωνικής και στρατιωτικής ισχύος κατά τη διάρκεια ειρήνης, κρίσεως και πολέμου; Και αν όχι γιατί; Ενδιαφέρθηκαν οι εκάστοτε κυβερνώντες αλλά και η αντιπολίτευση για αυτές τις … «λεπτομέρειες»; Σήμερα δεδομένης της γεωπολιτικής αστάθειας στην ευρύτερη γειτονιά μας και με την Τουρκία να βρίσκεται «στην τελευταία πίστα» της αναθεωρητικής της πολιτικής απέναντι στην Ελλάδα απειλώντας ζωτικά εθνικά μας συμφέροντα, χρειαζόμαστε περισσότερο από κάθε άλλη φορά ένα αξιόπιστο και αποτελεσματικό όργανο όπως το ΣΕΑ.
Η απουσία Εθνικής Στρατηγικής (Ασφαλείας) ως θεσμικού κειμένου με προσδιορισμένα αυτά που αποκαλούμε Εθνικά Συμφέροντα και η οποία να θέτει Εθνικούς Αντικειμενικούς Σκοπούς για την υποστήριξη τους μαζί με την περιγραφή των απειλών και των κινδύνων για την Ασφάλεια της Χώρας είναι πασιφανής. Όπως επίσης φάνηκε τους τελευταίους μήνες ότι είναι πασιφανής και η απουσία ενός αποτελεσματικού οργάνου για τον Χειρισμό της Κρίσεως και δεν κρίνεται σκόπιμο σε αυτό το άρθρο να μπούμε σε λεπτομέρειες και σε κριτική αξιωματούχων που εμφανίστηκαν ως πρόσωπα-κλειδιά σε αυτές τις μη θεσμοθετημένες διαδικασίες. Πολλές χώρες, ακόμη και εκείνες που δεν αντιμετωπίζουν σοβαρά ζητήματα εθνικής ασφαλείας σαν τα δικά μας, διαθέτουν αξιόπιστα σχήματα αξιολόγησης των διεθνών συνθηκών, των απειλών και κινδύνων και μαζί επεξεργασίας εθνικών πολιτικών στο συγκεκριμένο πεδίο και η δομή και λειτουργία τους εξαρτάται από πολλούς παράγοντες.
Υπάρχει μία συνεκτική και άκρως ενδιαφέρουσα πρόταση της Ομάδος Εργασίας Άμυνας και Εξωτερικής Πολιτικής της ΝΔ από το 2017 για την συγκρότηση ΣΕΑ και παραμένει ανεξήγητο γιατί δεν έχει αποτελέσει μέχρι τώρα την βάση περαιτέρω διαβουλεύσεων και συνεργασιών για να δημιουργηθεί επιτέλους αυτό το όργανο. Οι περισσότεροι συμφωνούμε ότι το ΣΕΑ κάτω ακριβώς από τον ίδιο τον Πρωθυπουργό (τονίζεται εμφατικά αυτό, «κάτω από τον ίδιο τον Πρωθυπουργό» και όχι να παρεμβάλλονται 3 άλλα επίπεδα) θα πρέπει να έχει, συμβουλευτικό, επιτελικό - συντονιστικό και κατά περίπτωση περιορισμένο εκτελεστικό έργο. Μιλάμε για ένα μόνιμο ενοποιημένο αλλά και ολιγομελές επιτελικό όργανο με αντιπροσώπους από όλα τα συναρμόδια Υπουργεία και λοιπές εμπλεκόμενες υπηρεσίες και οντότητες στα θέματα Εξωτερικής Πολίτικής, στο πεδίο της Άμυνας και Ασφάλειας και φυσικά σε ότι αφορά στην Διαχείριση Κρίσεων ενισχυμένο με εγνωσμένης αξίας εξειδικευμένα μέλη της ακαδημαϊκής κοινότητας και υποστηριζόμενο από ένα μικρό επιτελείο.
Αν και θα μπορούσαμε σε αυτό το άρθρο να επεκταθούμε και να μοιραστούμε τις απόψεις μας για το ποιες θα είναι οι επί μέρους δραστηριότητες του ΣΕΑ δεν κρίνεται σκόπιμο καθόσον άλλος είναι ο σκοπός αυτού του άρθρου που δημοσιεύεται στις τελευταίες ημέρες του 2020. Άλλωστε ο Σύμβουλος (χωρίς Συμβούλιο) Εθνικής Ασφάλειας του Πρωθυπουργού κ. Ντόκος τις περιγράφει πλήρως και με σαφήνεια στο σχετικό άρθρο στο οποίο αναφερθήκαμε στην τρίτη παράγραφο.
Τέλος συναφής με όλα όσα προαναφέρθηκαν είναι δυστυχώς και η ανυπαρξία «Στρατηγικής Κουλτούρας» έτσι ώστε να υπάρχει τόσο σε κυβερνητικό επίπεδο όσο και γενικότερα στον πολιτικό κόσμο και στην κοινωνία ένας κοινός τρόπος του πως βλέπουμε τον γεωπολιτικό μας περιβάλλον, του πως αντιλαμβανόμαστε τις κοινές απειλές και τις προκλήσεις ασφαλείας και φυσικά τους τρόπους να τους αντιμετωπίσουμε ως Έθνος. Για τον λόγο αυτό αδήριτη ανάγκη είναι και η εκπαίδευση Πολιτικού Προσωπικού για να μπορεί να αντιλαμβάνεται βασικές έννοιες των Διεθνών Σχέσεων και της Ασφάλειας για να μην ακούμε Πρωθυπουργούς να διερωτώνται αν έχουμε σύνορα στην θάλασσα ή Υπουργούς που να μηρυκάζουν την λέξη Αποτροπή χωρίς να αντιλαμβάνονται τι σημαίνει.
Συμπερασματικά θα λέγαμε ότι το χωρίς βέβαια να είναι… πανάκεια που ως δια μαγείας θα επιλύσει αυτόματα όλα τα εγγενή διαχρονικά (ανεξαρτήτως κυβερνήσεων) στο πεδίο της Εθνικής Στρατηγικής και του Χειρισμού Κρίσεων, θα αποτελέσει ένα αποτελεσματικό όργανο στα χέρια του Πρωθυπουργού που θα τον βοηθήσει να λαμβάνει έγκαιρες και σωστές αποφάσεις. Πρέπει να συγκροτηθεί οπωσδήποτε μέσα στο επόμενο δίμηνο. Το 2021 εκτιμάται ότι θα είναι γεμάτο σοβαρές προκλήσεις ασφαλείας τόσο στο Αιγαίο όσο και στην Κύπρο χώροι οι οποίοι αλληλοσυνδέονται και αλληλοεπηρεάζονται. Δυστυχώς με την οπτική της Τουρκίας απέναντι στις διερευνητικές, τις οποίες βλέπει ως έναν διάλογο για όλες τις απαιτήσεις της πάνω στην αρχή «τα δικά μου δικά μου και τα δικά σου..μισά-μισά» θα αντιμετωπίσουμε σύντομα όξυνση της κρίσεως. Και η κρίση είναι διαρκής και παραμένει. Παρεμπιπτόντως είναι αφελές αν όχι ανόητο να θεωρείται από κάποιους αιθεροβάμονες ως ένδειξη «καλής θελήσεως» το γεγονός ότι δεν βγαίνει ξανά το Ορούτς Ρέις στην ΝΑ Μεσόγειο και εξυπηρετεί τους σκοπούς της Άγκυρας. Απαιτείται συνέργεια και θεσμική λειτουργία που να ξεπερνάει τα πρόσωπα και φυσικά εγκεκριμένα θεσμικά κείμενα όπως είναι η Εθνική Στρατηγική Ασφαλείας για να μην μπερδευόμαστε με το που μπαίνουν οι … «κόκκινες γραμμές» και δημιουργούμε σύγχυση στο εσωτερικό και κυρίως δίνουμε εσφαλμένες εντυπώσεις στο… εξωτερικό.
* Ο Αντιστράτηγος ε.α. Κωνσταντίνος Λουκόπουλος είναι επικεφαλής στο «Παρατηρητήριο Liberal»
