Στο έργο του ''Τα Επόμενα 100 Χρόνια'' ο Τζωρτζ Φρίντμαν εξηγεί τους λόγους για τους οποίους η πολιτική επικοινωνία που ασκείται από τους εκάστοτε Αμερικανούς αξιωματούχους περί σταθερότητας στην Ευρασία και στη Μέση Ανατολή, δεν ευθυγραμμίζεται με την πραγματικότητα. Κατά τον Φρίντμαν, οι ΗΠΑ έχουν κάθε συμφέρον να μην είναι ομογενοποιημένη και συνεκτική η περιοχή που βρίσκεται στην Περίμετρο (Rimland). Η αστάθεια δεν αποτρέπει μόνο την ενοποίηση (πχ μια ενοποίηση του ισλαμικού κόσμου) αλλα ταυτόχρονα, δίνει ρόλο έντιμου διαμεσολαβητή στις ΗΠΑ (honest broker) χωρίς οι Αμερικανοί να σπαταλούν πόρους (ανθρώπινους και υλικούς) όπως έκαναν σε Ιράκ και Αφγανιστάν. Η Λιβύη είναι ένα έξοχο παράδειγμα για το πώς οι ΗΠΑ ασκούν εξωτερική πολιτική σε εστίες ανάφλεξης στην περιοχή της Βόρειας Αφρικής και της Μέσης Ανατολής. Η αμερικανική πολιτική στη Λιβύη θα δικαιωθεί, έστω και αν αυτή τη στιγμή η κατάσταση μοιάζει ανεξέλεγκτη. Πολλές φορές τόσο στην στρατηγική όσο και στην πολιτική, το να μην κάνεις τίποτε είναι κάτι παραπάνω από αδράνεια.
Πριν από λίγους μήνες το State Department καταδίκασε τον πόλεμο δι' αντιπροσώπων που λαμβάνει χώρα στο λιβυκό έδαφος ως ''τοξικές εξωτερικές παρεμβάσεις'' (toxic foreign interferrence) και πρότεινε τη δημιουργία μιας Λιβύης η οποία θα είναι κυρίαρχη και που δε θα διεξάγονται στο έδαφός της εξωτερικές παρεμβάσεις. Εκτός από μια τυπική μορφή διπλωματικής γλώσσας, μπορούμε να δούμε μια αλλαγή των ΗΠΑ σε σχέση με αυτό που λέμε βεστφαλιανό σύστημα αξιών. Το 1648 ουσιαστικά δημιουργήθηκαν οι ρήτρες εκείνες οι οποίες θα έφερναν μια ισορροπία δυνάμεων στην Ευρώπη. Η μη επέμβαση στα εσωτερικά ενός κράτους, έγινε η βασικός κανόνας της διεθνούς πολιτικής. Οι ΗΠΑ κατά την κρίση της Γιουγκοσλαβίας (και μετέπειτα στο Κόσοβο) σύμφωνα με τον Κίσινγκερ απώλεσαν την αρχή της μη επέμβασης στα εσωτερικά άλλου κράτους, χάρη της προστασίας των ανθρώπινων δικαιωμάτων. Για τον Κίσινγκερ αυτή ήταν μια επικίνδυνη παρέκκλιση για την αμερικανική εξωτερική πολιτική.
Σήμερα οι ΗΠΑ στη Λιβύη βλέπουν το GNA και το LNA να ερίζουν για την εξουσία της Λιβύης. Παρατηρούν επίσης τη Ρωσία μέσω ενός ιδιωτικού στρατού (Wagner) αλλά και την Τουρκία να καθορίζουν τις εχθροπραξίες. Τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα αλλά και η Αίγυπτος έχουν κάθε συμφέρον να στηρίζουν τον LNA του Χαλίφα Χάφταρ. Όλα τα παραπάνω, τα αναφέρει η έκθεση του Christopher Blanchard, ειδικού σε θέματα Μέσης Ανατολής που έγινε για χάρη της Υπηρεσίας Έρευνας του Κογκρέσου (Congressional Research Service) και εκδόθηκε στις 13 Απριλίου 2020. Η αμερικανική εξωτερική πολιτική για τη Λιβύη, χαράσσεται από την Αμερικανική Πρεσβεία στην Τυνησία μέσα από το Εξωτερικό Γραφείο για τη Λιβύη (Libyan External Office).
H Ρωσία φαίνεται να στηρίζει περισσότερο πλέον τον Σάλεχ παρά τον Χάφταρ και η συνύπαρξη Ρωσίας και Τουρκίας στη Λιβύη, φαίνεται να χρησιμοποιεί την εμπειρία της αντίστοιχης συνύπαρξής τους στη Συρία. Οι ΗΠΑ ανέφεραν πως η Ρωσία έστειλε 14 μαχητικά αεροσκάφη στην περιοχή τα οποία δεν είχαν εθνικό έμβλημα και είχαν βαφτεί στη Συρία. Το εμπάργκο όπλων στη Λιβύη που έχει αποφασίσει ο ΟΗΕ βρίσκεται στον αέρα. Γιατί η Λιβύη είναι σημαντική; Τι περιμένουν λοιπόν οι ΗΠΑ;
Η Λιβύη διαθέτει μια τεράστια ακτογραμμή και μια εξαιρετικά νευραλγική γεωγραφική θέση καθώς βρίσκεται στο κέντρο της Βόρειας Αφρικής. Συνδέεται με την Αίγυπτο η οποία είναι το κρηπίδωμα του αραβικού κόσμου και αν ποτέ τα πράγματα στο Σουδάν ξεφύγουν από την συνηθισμένη και ανεκτή πλέον αστάθεια, αποτελεί προγεφύρωμα για την όποια επιχείρηση χρειαστεί να λάβει χώρα. Ο Χαλίφα Χάφταρ, μολονότι δεν υποστηρίζεται επίσημα από τις ΗΠΑ και τον δυτικό κόσμο, υποστηρίζεται από συμμάχους των ΗΠΑ όπως είναι τα ΗΑΕ, η Γαλλία, η Σαουδική Αραβία, η Ιορδανία και η Αίγυπτος. Σουδανοί στρατιώτες αλλά και στρατιώτες από το Τσαντ και από τον Νίγηρα, βοηθούν τον Χάφταρ ο οποίος χάρη στον ρωσικό οπλισμό και τα drones που πήρε από τα ΗΑΕ, κατέλαβε αρκετά προάστια της Τρίπολης, χωρίς όμως να καταφέρει να ελέγξει την προωτέυουσα της Λιβύης η οποία είναι το κέντρο του GNA.
Παρόλα αυτά, στη νότιο-ανατολική Λιβύη, ο Χάφταρ είναι ο κυρίαρχος ελέγχοντας πολύ πλούσια σε πετρέλαιο εδάφη. Η Λιβύη μέχρι να σταματήσει την παραγωγή πετρελαίου, παρήγε εν μέσω πολέμου, περίπου 1,3 εκατομμύρια βαρέλια πετρελαίου την ημέρα. Οι αμερικανικές ανησυχίες σχετικά με τη Λιβύη αφορούν τον έλεγχο των όπλων που χρησιμοποιούνται στις εχθροπραξίες, που μπορεί να μην είναι συμβατικά αν δεν υπάρχει έλεγχος στο τι οπλικά συστήματα εισέρχονται στο λιβυκό έδαφος. Η απρόσκοπτη παραγωγή πετρελαίου είναι επίσης ένα σημαντικό ζήτημα για τις ΗΠΑ καθώς δε θέλουν η ρωσική οπλοποίηση-εργαλειοποίηση της ενέργειας να επιτρέπει στη Μόσχα να αυξάνει τον ενεργειακό της ρόλο.
Η καταπολέμηση της διεθνούς τρομοκρατίας είναι επίσης πολύ σημαντική για την Ουάσινγκτον αλλά και για την Ε.Ε. Μια δεύτερη Συρία είναι ο εφιάλτης της Δύσης τόσο για το προσφυγικό όσο και για μια πιθανή επάνοδο του ΙΚ. Μην ξεχνάμε οτι η Τουρκία μετέφερε 2 χιλιάδες πολεμιστές από τη Συρία οι οποίοι ασπάζονται ριζοσπαστικές και ακραίες θέσεις. Με άλλα λόγια οι ΗΠΑ θα θέλαν να υποστηρίξουν τον Χάφταρ ο οποίος είχε στενούς δεσμούς με τη CIA αλλά στηρίζεται από τη Ρωσία (η Ρωσία πλέον τον στηρίζει λιγότερο). Πρακτικά, μόνο η Τουρκία ενισχύει την πλευρά του Σάρατζ η οποία έχει τυπικά τη νομιμοποίηση του ΟΗΕ.
Η Μεσόγειος αποκτά ένα ολοένα και μεγαλύτερο ενδιαφέρον για τις ΗΠΑ καθώς τόσο ο έλεγχος τριών Στενών (Γιβραλτάρ, Βόσπορος και Σουέζ) όσο και η μείωση της επιρροής άλλων μεγάλων δυνάμεων (Ρωσία και Κίνα) δε γίνεται να επιτευχθούν χωρίς την αμερικανική προσπάθεια. Η Ε.Ε βρίσκεται σε εσωστρέφεια και η μόνη δύναμη που μπορεί από πλευράς δυτικού κόσμου να πραγματοποιήσει αποφασιστικές κινήσεις στην περιοχή είναι οι ΗΠΑ. Παρόλα αυτά, η αμερικανική εξωτερική πολιτική και η αδράνεια που την χαρακτηρίζει τόσο στη Λιβύη όσο και στη Συρία, φαίνεται να είναι σχεδιασμένη. Η πανδημία εξαφάνισε ουσιαστικά την αξία της παραγωγής φυσικών πόρων και χώρες όπως η Ρωσία, δεινοπαθούν καθώς δεν έχουν διαφοροποιημένη παραγωγική δραστηριότητα. Στους πολέμους, δεν έχει τόσο σημασία η νίκη ή ο έλεγχος κάποιας επικράτειας αλλά το κόστος συντήρησής της.
Οι χώρες που ερίζουν εντός της Λιβύης, είναι η Ρωσία και η Τουρκία. Και οι δύο είναι από οικονομικής άποψης σε δεινή θέση. Η φθορά τους σε πολλά μέτωπα τις οδηγεί σε συνεχή οικονομική αιμορραγία και αυτό συμφέρει τις ΗΠΑ. Επιπρόσθετα, η Ε.Ε δε δείχνει ούτε την ικανότητα αλλά ούτε και την πολιτική βούληση να επέμβει στη Λιβύη. Ίσως η Γαλλία να το κάνει αλλά μόνο αν δημιουργηθούν καταστάσεις που θα την αποκλείσουν από την περιοχή. Με άλλα λόγια, οι ΗΠΑ έχουν μεγάλο συμφέρον από την ανυπαρξία ενιαίας ευρωπαϊκής φωνής για τη Λιβύη καθώς εκείνος που αναλαμβάνει τα βάρη είναι εκείνος που θα χαράξει και πολιτική. Ο Blanchard αναφέρει στην έκθεση πως η Γαλλία στηρίζει τον LNA και η Ιταλία τον GNA. Αυτό φανερώνει την έλλειψη ομοφωνίας ακόμη και ανάμεσα στις ευρωπαϊκές χώρες της Μεσογείου. Είναι δεδομένο πως η Ελλάδα συντάσσεται με τη Γαλλία, όμως ο East Med έχει εντός των πλάνων του την Ιταλία οπότε ο Γόρδιος Δεσμός είναι εμφανής. Η Ιταλία είναι θεωρητικά σύμμαχος της Τουρκίας και του Κατάρ στη Λιβύη, καθώς οι τρεις χώρες στηρίζουν τον GNA του Σάρατζ.
Καμία χώρα, για διαφορετικούς λόγους δεν μπορεί να επιβάλλει πολιτική στη Λιβύη. Η όποια επόμενη μέρα της Λιβύης, θα χρειαστεί τεράστια χρηματικά ποσά για να αγγίξει την εξομάλυνση και τη σταθερότητα. Αυτά τα χρήματα δεν τα έχει ούτε η Ρωσία, ούτε η Τουρκία. Οι ΗΠΑ έχουν επίσης βάσιμες ελπίδες οτι η τουρκική εσωτερική πολιτική, θα έχει σύντομα εξελίξεις και οτι αν υπάρξει επόμενος ηγέτης στην Τουρκία, θα ακολουθεί κατά γράμμα τις αμερικανικές πολιτικές αλλά και αυτές του ΝΑΤΟ. Με άλλα λόγια, η ρήξη μεταξύ Ρωσίας και Τουρκίας είναι θέμα χρόνου και έτσι οι ΗΠΑ θα μπορούν να διαδραματίζουν τον ρόλο του έντιμου διαμεσολαβητή στην περιοχή. Η καλή εξέλιξη για την Ουάσινγκτον, είναι οτι ο Turkish Stream φαίνεται να έχει το μέλλον του Nord Stream 2 και μια τέτοια εξέλιξη, θα καθιστούσε την Τουρκία ανίκανη να εκβιάσει τη Δύση στο ενεργειακό παιχνίδι της περιοχής.
Προς το παρόν, το ορατό μέλλον της Λιβύης είναι αρκετά θολό. Αναμένουμε μεγαλύτερη ένταση και προσπάθεια συνεννόησης μεταξύ Πούτιν και Ερντογάν στη Λιβύη καθώς τόσο τα οικονομικά δεδομένα των χωρών τους, όσο και η πιθανότητα ραγδαίων πολιτικών εξελίξεων στην Τουρκία, φέρνουν επιτακτική την ανάγκη για μια ''πρόχειρη'' συμφωνία στην περιοχή. Η μεγάλη εικόνα πάντως δείχνει ότι τα όποια κοιτάσματα της περιοχής της Μεσογείου, ίσως αθροιστούν για να μειωθεί η ενεργειακή ομηρία της Ε.Ε από τη Ρωσία. Μια συνεργασία όλων των μεσογειακών χωρών, ευρωπαϊκών, μεσανατολικών και βορειοαφρικανικών, θα ήταν ιδανική για τα συμφέροντα των ΗΠΑ. Μην ξεχνάμε άλλωστε πως η Τουρκία επιθυμεί διακαώς να έχει μερίδιο επιρροής στη Λιβύη, για τρεις κυρίως λόγους. Πρώτον, γιατί η Turkish Petroleum ψάχνει διακαώς ρόλο. Δεύτερον, γιατί η Τουρκία επιθυμεί να επιφέρει αστάθεια στην Αίγυπτο και μέσα από τη Λιβύη, θα μπορούσε να δώσει έρεισμα στη Μουσουλμανική Αδελφότητα της Αιγύπτου και τρίτον, η Τουρκία προσπαθεί να εμποδίσει τον αγωγό East Med.
Αντίθετα με τους τουρκικούς μαξιμαλισμούς, οι ΗΠΑ αναζητούν τη μεγαλύτερη δυνατή συνεργασία των χωρών της Μεσογείου χωρίς να αποκλειστεί κάποια χώρα από το ενεργειακό παιχνίδι, πέραν της Ρωσίας για την οποία οι ΗΠΑ στοχεύουν σε μείωση της επιρροής της. Με βάση όλα τα παραπάνω, μπορούμε να αντιληφθούμε πως η Ελλάδα και η Κύπρος οφείλουν να στοχεύουν στη συνεχή επαγρύπνηση γιατί η κλεψύδρα υπαγορεύει στην Τουρκία να κάνει τώρα κινήσεις εξαιρετικά αυξημένου πολιτικού ρίσκου. Η αμερικανική εξωτερική πολιτική στη Λιβύη ακολουθεί μια στρατηγική κατατριβής τρίτων και δεν είναι πιθανό να εμπλακούν σε εχθροπραξίες, πιστεύοντας πως η φθορά όλων των εμπλεκόμενων, στο τέλος θα έχει οφέλη για την Ουάσινγκτον η οποία θα συντονίσει τις περιφερειακές συνεργασίες της περιοχής.
