Ενώπιον δύσκολων επιλογών και αποφάσεων βρίσκεται η ελληνική εξωτερική πολιτική έπειτα από τις τελευταίες εξελίξεις στη Λιβύη, οι οποίες συνιστούν πρώτης προτεραιότητας πρόκληση για την ελληνική εξωτερική πολιτική.
Τουρκία και Αίγυπτος οδηγούνται σε ευθεία αναμέτρηση με αφορμή τον έλεγχο των εξελίξεων στη Λιβύη, καθώς το Κάιρο φαίνεται αποφασισμένο να εμποδίσει με κάθε τρόπο την εμπέδωση της επιρροής της Τουρκίας στη σημαντική αραβική χώρα της Βόρειας Αφρικής, η έκβαση την οποίας αφορά άμεσα την Ελλάδα.
Ένας ανταγωνισμός που δεν αφορά μόνο τη διατήρηση των πλούσιων ενεργειακών πόρων της Λιβύης, εκτός ελέγχου της Τουρκίας, αλλά έχει και ευρύτερη διάσταση, καθώς αφορά την προσπάθεια της Αιγύπτου, της μεγαλύτερης Αραβικής χώρας να εμποδίσει την παρείσφρηση της Τουρκίας στον Αραβικό κόσμο και τη δημιουργία μιας σφαίρας Ερντογανικής επιρροής στον χώρο των Αράβων.
Μπορεί η Άγκυρα να έχει κάνει προσπάθειες αποστασιοποίησης από τους Αδελφούς Μουσουλμάνους αλλά το Κάιρο και ο πρόεδρος Αλ Σίσι διατηρούν τη βαθιά καχυποψία απέναντι στον επεκτατισμό του Ερντογάν και γνωρίζουν ότι με πρώτη ευκαιρία θα πυροδοτήσει τους οπαδούς της Αδελφότητας στον μουσουλμανικό κόσμο για την χειραγώγηση των Αραβικών Εθνών. Και αυτό είναι κάτι που ξεπερνάει κάθε όριο ανοχής της Αιγύπτου.
Με την Αίγυπτο να αναδεικνύεται στο αντίπαλο δέος της Τουρκίας ως προς τις εξελίξεις στη Λιβύη, είναι κατανοητή σε μεγάλο βαθμό η προσπάθεια της Αθήνας να βρει κοινό βηματισμό και να ακολουθήσει τις επιλογές του Καΐρου, παρά το γεγονός ότι αυτό οδηγεί σε υπερβολές, όπως η απουσία διπλωματικής εκπροσώπησης της Ελλάδας στην Τρίπολη. Σήμερα, ακόμη και η Αίγυπτος διατηρεί στη Λιβυκή πρωτεύουσα επιτετραμμένο, ενώ και η Γαλλία μόλις την περασμένη εβδομάδα διόρισε και εγκατέστησε στην Τρίπολη τον πρεσβευτή της ο οποίος μάλιστα είναι αραβικής καταγωγής.
Στο ρευστό αυτό σκηνικό έχει ιδιαίτερη σημασία η παρέμβαση του έλληνα πρωθυπουργού προς τους Αμερικανούς και συγκεκριμένα στον ΥΠΕΞ Α. Μπλίνκεν με την οποία (σύμφωνα με δημοσίευμα της Κυριακάτικης Καθημερινής) ζήτησε να ασκηθεί επιρροή προς την κυβέρνηση Ντμπεϊμπά ώστε να επαναληφθούν οι συνομιλίες μεταξύ Ελλάδας και Λιβύης για την οριοθέτηση των θαλασσίων ζωνών τους.
Βεβαίως αυτή η ελληνική πρόταση θα πρέπει να ξεπεράσει το εμπόδιο το οποίο έχει προβληθεί και από την Αθήνα και από το Κάιρο, το γεγονός δηλαδή ότι η κυβέρνηση Ντμπεϊμπά δεν νομιμοποιείται να λάβει αποφάσεις που αφορούν συμφωνίες με άλλες χώρες πολύ περισσότερο όταν αυτές θα αφορούν κυριαρχικά δικαιώματα της Λιβύης.
Η έναρξη διαλόγου μεταξύ Ελλάδας και Λιβύης θα ήταν ένα πολύ θετικό σενάριο, αλλά δεν είναι γνωστή η δυνατότητα άσκησης τέτοιας επιρροής από τους Αμερικάνους στην κυβέρνηση της Λιβύης. Και σε κάθε περίπτωση από την πρώτη στιγμή θα προκύψουν σοβαρά προβλήματα με πρώτο το εάν η διαπραγμάτευση για την οριοθέτηση θα αφορά όλο το εύρος των θαλασσίων συνόρων της Ελλάδας και της Λιβύης, κάτι που προϋποθέτει την ακύρωση εκ μέρους της Τρίπολης του Τουρκολιβυκού Μνημονίου.
΄Η σε διαφορετική περίπτωση, μια τέτοια διαπραγμάτευση θα μπορούσε σε ιδανικές συνθήκες να οδηγήσει τις δυο χώρες σε σύναψη συνυποσχετικού το οποίο όμως θα έθετε στην κρίση του Δικαστηρίου τόσο το Τουρκολιβυκό Μνημόνιο (προκαλώντας και την εμπλοκή της Τουρκίας), όσο και την εκχώρηση αδειών σε εταιρείες για έρευνες στα οικόπεδα τα οποία έχει ήδη αδειοδοτήσει η Ελλάδα σε ξένες εταιρίες νοτιοδυτικά της Κρήτης (σε ελληνική αλλά μη οριοθετημένη μέσω διεθνούς συμφωνίας υφαλοκρηπίδα).
Η αντιπαράθεση Καΐρου - Άγκυρας
Τα νέα δεδομένα που δημιουργεί το πάγωμα των συνομιλιών Αιγύπτου-Τουρκίας με αφορμή τα τεκταινόμενα στην Λιβύη, αναδεικνύουν με τον πιο χαρακτηριστικό τρόπο οι πρόσφατες δηλώσεις Σούκρι. Ο συνήθως μετριοπαθής και μετρημένος στις δηλώσεις του, Αιγύπτιος ΥΠΕΞ δεν έκρυψε τα λόγια του, δηλώνοντας ότι οι κοινές διερευνητικές συναντήσεις μεταξύ της χώρας του και της Τουρκίας σταμάτησαν μετά από δύο γύρους, καθώς «δεν υπήρξε καμία αλλαγή στις πρακτικές της τουρκικής πλευράς στη Λιβύη». Αφορμή ήταν η υπογραφή των νέων συμφωνιών της κυβέρνησης Ντμπεϊμπά και Άγκυρας η πρώτη σχετικά με την ενεργοποίηση του Τουρκολιβυκού Μνημονίου του 2019 και την ανάληψη πετρελαϊκών ερευνών από τουρκικές εταιρείες για λογαριασμό της Λιβύης και οι συμφωνίες στρατιωτικής συνεργασίας που υπέγραψε ο κ. Ντμπεϊμπά στην Άγκυρα με τον Χ. Ακάρ.
Στην αντιπαράθεση αυτή δόθηκε συνεχεια την Κυριακή, με τον κ. Σουκρυ να παρεμβαίνει στην Υπουργική Σύνοδο του Αραβικού Συνδέσμου στο Αλγέρι και να επιβάλει τροπολογία στο Κοινό Ανακοινωθέν της Συνόδου Κορυφής που συνέρχεται σήμερα και αύριο, σύμφωνα με την οποία θα πρέπει να υπάρξει «μια ενοποιημένη κυβέρνηση που θα εκπροσωπεί όλους τους Λίβυους, που θα τερματίσει τη μεταβατική φάση και θα οδηγήσει την χώρα σε εκλογές», μια διατύπωση με την οποία διαφώνησε η υπουργός εξωτερικών της Λιβύης Ν. Μάνγκους, καθώς ουσιαστικά αυτή η δήλωση απονομιμοποιεί τη σημερινή κυβέρνηση Ντμπεϊμπά.
Η Αίγυπτος όπως και η Αθήνα αλλά και άλλες σημαντικές πρωτεύουσες όπως η Ουάσιγκτον το Παρίσι, το Βερολίνο αλλά και η ΕΕ, έχουν συμφωνήσει ότι βάσει της Πολιτικής Συμφωνίας στην οποία οφείλει την υπόσταση της, η κυβέρνηση Ντμπεϊμπα δεν έχει δικαίωμα για υπογραφή συμφωνιών που δεσμεύουν την χώρα. Αυτό είναι και το ισχυρό επιχείρημα της Ελλάδας που χαρακτηρίζει ανυπόστατη και τη συμφωνία της 3ης Οκτωβρίου.
Ιδιαίτερα σημαντικό είναι ότι και στο Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ που ενέκρινε την ανανέωση της UNMIL για τη Λιβύη, παρά την αντίδραση του Τούρκου μόνιμου αντιπροσώπου περιέλαβες τελικά στο ψήφισμα του, για πρώτη φορά, ρητή αναφορά στο άρθρο 6 της Συμφωνίας του Φόρουμ Πολιτικού Διαλόγου της Λιβύης, η οποία προβλέπει ότι η κυβέρνηση δεν μπορεί να συνάπτει συμφωνίες που θα δεσμεύουν τη χώρα στο μέλλον και μπορεί να είναι επιβλαβείς για την εξωτερική πολιτική της χώρας. Κάτι που παραπέμπει ευθέως στην τελευταία Τουρκολιβυκή συμφωνία της 3ης Οκτωβρίου. Εξέλιξη για την οποία εξέφρασαν ικανοποίηση ελληνικές διπλωματικές πηγές.
Η Αίγυπτος η οποία διατηρεί στενούς δεσμούς με τις δυνάμεις της Ανατολικής Λιβύης, σύμφωνα με δημοσιεύματα του Αραβικού Τύπου, κινείται και προς την πλευρά Χαφτάρ που ελέγχει την Ανατολική Λιβύη με ένα πρόσθετο επιχείρημα, ότι η περιοχή την οποία προσφέρει η κυβέρνηση Ντμπειμπά στην Τουρκία για έρευνες αφορά κυρίως περιοχές θαλασσίων ζωνών που έχουν σημείο αναφοράς την Ανατολική Λιβύη τις οποίες δεν ελέγχει και συνεπώς δεν μπορεί να ασκήσει κυριαρχικά δικαιώματα η κυβέρνηση Ντμπεϊμπά. Οι Αιγύπτιοι φαίνεται να επιμένουν και να θέλουν να ενθαρρύνουν τις δυνάμεις της Ανατολικής Λιβύης να αμφισβητήσουν ευθέως το δικαίωμα της Τουρκίας να προβεί σε οποιαδήποτε κίνηση στη θαλάσσια περιοχή που αποτελεί την προβολή των ακτών της ανατολικής Λιβύης.
Τι φοβάται η Αίγυπτος
Σύμφωνα με πληροφορίες αραβικών ΜΜΕ, η Αίγυπτος δεν κινείται μόνη, αλλά σε πλήρη συνεργασία με τη Γαλλία, καθώς κοινός στόχος είναι ο περιορισμός της διεύρυνσης του ελέγχου της Άγκυρας στις ενεργειακές πηγές και υποδομές της Λιβύης.
Σε ό,τι αφορά πάντως τη στήριξη της Ανατολικής Λιβύης από την Αίγυπτο υπάρχει ένα σοβαρό πρόβλημα λόγω των δεσμών του Χαφτάρ με τη Μόσχα και τη στήριξη που έχει λάβει από τις παραστρατιωτικές δυνάμεις Wagner, καθώς η στήριξη του Χαφταρ μπορεί να θεωρηθεί ως έμμεση στήριξη της ενίσχυσης της επιρροής της Μόσχας στη Λιβύη.
Σύμφωνα με τις ίδιες πληροφορίες, το Κάιρο βλέπει την τουρκική δραστηριοποίηση στα ενεργειακά της Λιβύης ως απειλή στη σχεδιαζόμενη μετατροπή της Αιγύπτου σε κόμβο εξαγωγής του φυσικού αερίου της Ανατολικής Μεσογείου μέσω των σταθμών LNG που λειτουργούν ήδη στο Αιγυπτιακό έδαφος αλλά και επίσης αντιμετωπίζει αρνητικά την τουρκική προσπάθεια να πιέσει για την μεταφορά του φυσικού αερίου της Νιγηρίας μεσω της Λιβύης στην Ανατολική Μεσόγειο, αντί της προγραμματιζόμενης όδευσης από την Αλγερία και το Μαρόκο προκειμένου να αποκτήσει έλεγχο και σε αυτή την πηγή ενέργειας για την Ευρώπη.
Χθες πάντως ο επικεφαλής της Λιβυκής Κρατικής Εταιρίας Πετρελαίου (NOC) Φαρχατ μπιν Καντάρα ανακοίνωσε ότι η Λιβύη ήρθε σε συμφωνία με την ENI και την BP για έρευνες και εξόρυξη φυσικού αερίου και σε θαλάσσιες περιοχές στον Κόλπο της Σύρτης όπου σύμφωνα με τον ίδιο υπάρχουν κοιτάσματα ακόμη μεγαλύτερα από το τεράστιο αιγυπτιακό κοίτασμα Zohr.
