Του Νίκου Μελέτη
Η Τουρκία πλησιάζει σε μια κομβική στιγμή, καθώς ο Ταγίπ Ερντογάν εκτός των επιθέσεων κατά πάντων στέλνει μήνυμα για οριστική ρήξη με το κοσμικό κεμαλικό κράτος, με τη συμβολική δεύτερη «Άλωση» της Αγιάς Σοφιάς.
Ο κ. Ερντογάν δεν έχει κρύψει ποτέ τις ισλαμικές καταβολές του, από την εποχή του κόμματος Ευημερίας αλλά και κατόπιν όταν ως Δήμαρχος Κωνσταντινούπολης στερήθηκε των πολιτικών δικαιωμάτων για την απαγγελία των στίχων που εκθείαζαν τους μιναρέδες ως τις λόγχες του ισλάμ. Τότε χρειάσθηκε να εκτίσει την ποινή του και, ενώ το κόμμα του ΑΚΡ είχε κερδίσει τις εκλογές, ο ίδιος δεν είχε δυνατότητα να εκλεγεί βουλευτής με αποτέλεσμα προσωρινός πρωθυπουργός να έχει ορισθεί ο Α. Γκιουλ.
Ο Τ. Ερντογάν εδώ και καιρό έχει κάνει τις επιλογές του. Ξεκινώντας σαν ένας δημοφιλής ρήτορας, λαϊκιστής και ισλαμιστής, κατόρθωσε να αλώσει σταδιακά το πανίσχυρο κεμαλικό κατεστημένο της Τουρκίας με την καθοριστική συμβολή του ιμάμη Φ. Γκιουλεν, του οποίου το δίκτυο είχε διεισδύσει βαθιά στο Στρατό και στη Δικαιοσύνη. Όταν ο Ταγίπ Ερντογάν αισθάνθηκε ισχυρός, άρχισε να διαμορφώνει τη δική του ισχυρή οικονομική-πολιτική τάξη, και με τη μεθόδευση του πραξικοπήματος, φρόντισε να στοχοποιήσει και να εξοντώσει τον μοναδικό ισχυρό αντίπαλο που είχε απομείνει: τον πρώην προστάτη του και συνέταιρο» του, Φ. Γκιουλέν.
Ο κ. Ερντογάν κινείται πλέον σε μια πολύ λεπτή ισορροπία: στο εσωτερικό περιθωριοποιεί καθημερινά όλο και περισσότερο το κουρδικό στοιχείο, στη συμφιλίωση με το οποίο είχε στηρίξει αρχικά την πολιτική του παρέμβαση, συγκρούεται με το φοβισμένο μεν αλλά ισχυρό κοσμικο-κεμαλικό κομμάτι της τουρκικής κοινωνίας που πλέον ταυτίζεται με το τμήμα εκείνο που είναι στραμμένο προς τη Δύση, και εξωτερικά αδειάζει καθημερινά Αμερικανούς και Ευρωπαίους, κλείνοντας το μάτι στη Μόσχα και στο Ιράν, θρυμματίζοντας πλέον ευαίσθητες ισορροπίες προκειμένου να εξυπηρετήσει τις προσωπικές στρατηγικές του.
Στο εσωτερικό, όμως, ο κ. Ερντογάν έχει να παίξει ένα ακόμη σημαντικό παιγνίδι. Κτίζοντας ένα όλο και πιο αυταρχικό κράτος, επενδύοντας στην συντηρητικοποίηση της κοινωνίας έχει ανάγκη από συμβολισμούς που θα του επιτρέψουν, μέχρις ότου αναγγείλει πανηγυρικά το 2023 την επανίδρυση της Τουρκικής Δημοκρατίας, εκατό χρόνια μετά την ίδρυσης της από τον Κεμάλ Ατατούρκ, να έχει ένα σαφές διακύβευμα που θα του εξασφαλίσει την επανεκλογή του στη θέση του προέδρου. Έχοντας χάσει ένα σημαντικό τμήμα του κουρδικού πληθυσμού που σταθερά βρίσκονταν στις γραμμές του ΑΚΡ, ο Ταγίπ Ερντογάν θα παίξει και χωρίς φυσικά κανέναν δισταγμό το χαρτί του Ισλάμ.
Και σε αυτό το παιγνίδι σημασία δεν έχει μόνο η συντηρητικοποίηση της κοινωνίας, η ισλαμοποίηση της καθημερινότητας, της εκπαίδευσης...
Ο Τ. Ερντογάν σταθερά θα στοχεύει στην Αγιά Σοφιά: φλερτάροντας με τους ισλαμιστές που απαιτούν τη μετατροπή του μνημείου αυτού της χριστιανοσύνης και της παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς σε τζαμί, χαϊδεύοντας όμως και τα αυτιά των εθνικιστών που θα ήθελαν με μια τέτοια κίνηση (ακόμη κι αν είναι σε αντίθεση με τις επιλογές του Κεμάλ), να δώσουν ένα «μάθημα» στην Δύση…
Είχαν προηγηθεί κι άλλα ανάλογα περιστατικά. Από το 1935 όταν ο Κεμάλ Ατατούρκ αποφάσισε να μετατραπεί η Αγιά Σοφιά από τζαμί σε Μουσείο, ποτέ δεν έλειψαν οι φωνές που ζητούσαν την αποκατάσταση της «δικαιοσύνης».
Ενθαρρυμένοι από τον ίδιο τον Ερντογάν, χιλιάδες πιστοί ακολούθησαν τα κηρύγματα των ιμάμηδων, έκαναν ολονυχτία έξω από την Αγιά Σοφιά, προσευχόμενοι και ζητώντας να γίνει και πάλι τζαμί. Το 2015 ένας ιμάμης διάβασε το Κοράνι για πρώτη φορά τα τελευταία 85 χρόνια και ενώ η Αγιά Σοφιά έχει κηρυχθεί φυσικά από την UNESCO μνημείο της παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς.
Τα επόμενα δυο χρόνια η Διεύθυνση Θρησκευτικών Υποθέσεων της Τουρκίας οργάνωσε όχι μόνο την ανάγνωση του Κορανίου άλλα και την τηλεοπτική μετάδοση της, μέσω ειδικού προγράμματος της κρατικής ραδιοτηλεόρασης.
Τα βλέμματα όλων στράφηκαν στο σύμβολο της «ρουμπίας» που έκανε ο Ταγίπ Ερντογάν, λες και θέλει πραγματικά να επιβεβαιώσει όσους υποστηρίζουν ότι μετά τον Μόρσι στην Αίγυπτο, έχει ανακηρυχθεί ο ίδιος ως ο ηγέτης των Αδελφών Μουσουλμάνων, ενός κινήματος που εξέφρασε όλη τη Μέση Ανατολή, την Αίγυπτο και τη Σ .Αραβία ένα ιδιότυπο κράμα ισλαμικού εθνικισμού.
Στέλνοντας με τα τέσσερα δάκτυλα απλωμένα και τον αντίχειρα διπλωμένο, τον κωδικό χαιρετισμό του σε εκατομμύρια μουσουλμάνων, ο Ταγίπ Ερντογάν έστειλε και το μήνυμα της Δεύτερης Άλωσης: την ανάγνωση του κορανιού, παρουσία του στην Αγιά Σοφιά.
Μίλησε για τους κατακτητές αλλά και για τον Πορθητή και την δύναμη της τουρκικής ισλαμικής κουλτούρας…
Ήταν το πρώτο βήμα, όχι απλώς για να μετατραπεί ντε φάκτο η Αγιά Σοφιά σε τζαμί. Αλλά για να ξεκινήσει η τελική φάση για την ολική μεταμόρφωση της Τουρκίας. Που το 2023, εφόσον ο Ταγίπ Ερντογάν αντέξει μέχρι τότε, θα είναι μια εντελώς διαφορετική Δύναμη: ένα μείγμα των Αιγυπτίων Αδελφών Μουσουλμάνων, του Μπααθικού Ιράκ, της Συρίας του Άσαντ, με υπολείμματα της δυτικότροπης μεγαλοαστικής παράδοσης του Κεμάλ.
Και με αυτά τα υλικά, την ενίσχυση του -βολικού σε απολυταρχικά καθεστώτα- Ισλάμ, την επιθετική πολιτική στο εξωτερικό που συσπειρώνει το εσώτερο μέτωπο έναντι των εξωτερικών εχθρών που όλο και πολλαπλασιάζονται και την επιβολή ενός καθεστώτος αυταρχικού, ο κ. Ερντογάν θελει να φτιάξει τη Νέα Τουρκία.
Την οποία θα πρέπει και πάλι να αντιμετωπίσουμε…
(φωτογραφία AP)
