Το γεγονός ότι το μεταναστευτικό βρέθηκε ψηλά στην ατζέντα του ΚΥΣΕΑ αναδεικνύει πόσο σημαντικό είναι το συγκεκριμένο ζήτημα για την Ελλάδα αλλά και την εύλογη ανησυχία που υπάρχει στην ελληνική πλευρά ότι η κατάσταση μπορεί να οξυνθεί το επόμενο χρονικό διάστημα, θέτοντας υπό σοβαρή δοκιμασία τις αντοχές της χώρας και του κρατικού μηχανισμού.
Είμαστε, όμως, κοντά σε μια συμφωνία με την Τουρκία σε ό,τι αφορά το μεταναστευτικό; Θα λέγαμε πως η απάντηση στο ερώτημα αυτό είναι ότι «βρισκόμαστε και κοντά, αλλά και μακριά» ως προς αυτό, υπό την έννοια ότι με την Τουρκία δεν έχουμε διμερή συμφωνία για το μεταναστευτικό.
Αυτό που έχουμε είναι, επί της ουσίας, μια ευρωτουρκική συμφωνία. Η Αθήνα δεν ήθελε - και πολύ σωστά - να διμεροποιήσει το συγκεκριμένο θέμα. Αντιθέτως, ήθελε να καταστεί ένα ζήτημα ευρωτουρκικό, έτσι ώστε να έχει περισσότερους μοχλούς πίεσης απέναντι στην Άγκυρα. Με απλά λόγια, να έχουμε την Ευρωπαϊκή Ένωση στο πλευρό μας σ' αυτήν τη διαπραγμάτευση.
Άρα, αυτό το οποίο ιδανικά θέλουμε και επιδιώκουμε, είναι η Τουρκία να αρχίσει - περισσότερο απ' ό,τι έχει κάνει μέχρι τώρα - να εφαρμόζει το «γράμμα» της Συμφωνίας του 2016. Αυτό είναι και το πλέον κρίσιμο.
Ωστόσο, δεν μπορούμε να είμαστε σε καμία περίπτωση σίγουροι για τις προθέσεις της Άγκυρας στην παρούσα χρονική στιγμή. Αυτό το οποίο γνωρίζουμε, είναι ότι ασκείται τεράστια πίεση στο εσωτερικό της γειτονικής χώρας εδώ και πάρα πολύ καιρό προς την κυβέρνηση του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, με σκοπό να αποφορτιστούν στο μέγιστο δυνατό βαθμό τα μεγάλα αστικά κέντρα από τους εκατοντάδες χιλιάδες μετανάστες και πρόσφυγες.
Αυτός ήταν, άλλωστε, ο λόγος, για τον οποίο το κόμμα του κ. Ερντογάν έχασε στις δημοτικές εκλογές όλες τις μεγάλες πόλεις. Βεβαίως, το σκηνικό μετά τις προεδρικές εκλογές του Μαΐου είναι εντελώς διαφορετικό, αλλά η παρουσία τόσου μεγάλου αριθμού μεταναστών και προσφύγων συνιστά ένα μείζον πολιτικό πρόβλημα για την τουρκική κυβέρνηση.
Επομένως, η συγκυρία για μια συμφωνία ανάμεσα στην Ελλάδα και την Τουρκία αναφορικά με το μεταναστευτικό είναι καλή. Η Άγκυρα δεν έχει κάνεναν απολύτως λόγο να αποσταθεροποιήσει την πολύ εύθραυστη σχέση που τώρα χτίζεται με την Ελλάδα και κατ' επέκταση - βεβαίως - και με την ΕΕ, για την οποία το μεταναστευτικό παραμένει το «νούμερο ένα» ζήτημα, ιδίως για τις χώρες του ευρωπαϊκού Νότου. Δεν έχει κανένα λόγο η Τουρκία να βάλει απέναντι, όχι μόνο την Ελλάδα αλλά και το σύνολο της Ευρώπης των 27.
Αντιθέτως, καλείται να αντιμετωπίσει και να επιλύσει ένα παζλ, έναν «γόρδιο δεσμό»: Πώς το μεταναστευτικό δεν θα οδηγήσει σε κατάρρευση τις ελληνοτουρκικές σχέσεις, αλλά και το γεγονός ότι η Τουρκία θα κληθεί να αντιμετωπίσει ένα δύσκολο πολιτικό ζήτημα στο εσωτερικό της.
Εύκολη απάντηση σε ό,τι αφορά το μεταναστευτικό δεν υπάρχει: Ούτε για εμάς, αλλά ούτε και για την Άγκυρα. Αυτό το οποίο, όμως, η Ελλάδα επιδιώκει και απ' ό,τι φαίνεται υπάρχει συναντίληψη με τη γειτονική χώρα, είναι οι δύο χώρες να καταφέρουν ένα καίριο πλήγμα στα κυκλώματα του οργανωμένου εγκλήματος που έχουν «ανθίσει» στον τομέα του μεταναστευτικού και κυρίως τους διακινητές ένθεν κακείθεν. Ιδίως στην Τουρκία, το πρόβλημα είναι ιδιαίτερα σοβαρό, καθώς έχει στηθεί μια ολόκληρη «βιομηχανία» γύρω από την παράνομη διακίνηση μεταναστών και τα οικονομικά συμφέροντα είναι πολύ ισχυρά.
Συνεπώς, δεν είναι εύκολο κάτι τέτοιο, αλλά εκτιμώ πως το επόμενο διάστημα θα δούμε την προσπάθεια και τη συνεννόηση να συνεχίζονται ανάμεσα στην Αθήνα και την Άγκυρα. Βεβαίως, αυτό δεν σημαίνει απαραίτητα ότι θα οδηγηθούμε σε μια διμερή συμφωνία.
Το «στοίχημα» σε ό,τι αφορά το μεταναστευτικό δεν έχει αλλάξει: Οι μεταναστευτικές ροές, οι οποίες αποκλείεται να σταματήσουν, θα πρέπει να καταστούν απολύτως διαχειρίσιμες και να βρίσκονται σε ελεγχόμενα επίπεδα, ώστε να μην αποσταθεροποιούν το εσωτερικό της χώρας. Θα πρέπει να δίνεται η δυνατότητα περίθαλψης και ενσωμάτωσης σε λογικούς αριθμούς, έτσι ώστε να μην επαναληφθούν τα φαινόμενα του 2015, όταν είχαμε γίνει μάρτυρες των θλιβερών εικόνων σε περιοχές όπως η Μόρια και η Ειδομένη.
Εν κατακλείδι, το να σφραγιστούν όλες οι δίοδοι, να χτυπηθούν όλοι οι διακινητές και όλα τα μέλη της «μαφίας» που εκμεταλλεύονται πρόσφυγες και μετανάστες είναι πρακτικά αδύνατο. Άρα θα πρέπει να δημιουργηθεί μια απολύτως ελεγχόμενη κατάσταση σε ό,τι αφορά το μεταναστευτικό.
*Ο Κώστας Υφαντής είναι καθηγητής Διεθνών Σχέσεων στο Πάντειο Πανεπιστήμιο.
