Η Τουρκία, με τη νέα πολύ ισχυρότερη και έμπειρη ομάδα της στην εξωτερική πολιτική, με προσωπικότητες καλά δικτυωμένες και φυσικά πολύ κοντά στον Ερντογάν, επιχειρεί να επανασυστηθεί προς τη Δύση, να αποκαταστήσει διαύλους και να επαναφέρει τη χαμένη της αξιοπιστία.
Τους όρους αυτής της προσέγγισης, την οποία επιτάσσει η κατάσταση της τουρκικής οικονομίας, ο Ερντογάν θα τους διαπραγματευτεί σκληρά, έχοντας στα χέρια του ένα καλό χαρτί που λέγεται ένταξη της Σουηδίας στο ΝΑΤΟ, γνωρίζοντας φυσικά ότι καλό χαρτί, που λέγεται F-16, έχουν και οι Αμερικανοί.
Κανονικά, η προμήθεια των νέων μαχητικών στην Τουρκία θα έπρεπε να συνδέεται με την αλλαγή της στάσης της προς την Ελλάδα, όπως έχουν ζητήσει πολλοί ελληνοαμερικανοί βουλευτές και έχει θέσει ως προϋπόθεση και ο Μενέντεζ.
Το Στέιτ Ντιπάρτμεντ και ο Λευκός Οίκος θα όφειλαν να προσμετρήσουν κατά πόσο μια άνευ όρων και αμιγώς συναλλακτική σχέση ΗΠΑ - Τουρκίας, τελικά θα ζημιώσει τους ίδιους τους Αμερικάνους. Κάθε φορά που θα ανακύπτει ένα ζήτημα, η Άγκυρα θα παζαρεύει και από κάτι.
Συντρέχουν επομένως σοβαροί λόγοι, προκειμένου να επιβληθούν κανόνες στις αμερικανοτουρκικές σχέσεις, μετά και την αναβάθμιση του ρόλου της Άγκυρας λόγω του πολέμου στην Ουκρανία και επειδή το παγκόσμιο περιβάλλον ενισχύει περιφερειακές δυνάμεις, όπως η Τουρκία, οι οποίες περιφρονούν το διεθνές δίκαιο και επιχειρούν ενίοτε με υβριδικούς τρόπους να επιβάλουν τις επιθυμίες τους.
Η αμερικανική ωστόσο πλευρά δεν φαίνεται ότι κινείται προς μια τέτοια κατεύθυνση. Είναι προφανές ότι αναζητά μια φόρμουλα για τα τουρκικά μαχητικά, αρκεί η Άγκυρα να αλλάξει στάση στο θέμα της Σουηδίας και ανεξαρτήτως αν θα δεσμευτεί σε μια γενικότερη συμμόρφωση απέναντι στους συμμάχους της και στο ΝΑΤΟ.
Η στάση της ομογένειας που ενόψει της κρίσιμης Συνόδου του ΝΑΤΟ στις 11 - 12 Ιουλίου, στο Βίλνιους της Λιθουανίας, επιχειρεί με μπαράζ επιστολών, δράσεων και επαφών να πείσει την αμερικανική διακυβέρνηση πώς είναι λάθος να συνδέεται η αποδέσμευση των F-16 μόνο με την ένταξη της Σουηδίας, χωρίς να πιεστεί η Τουρκία να αλλάξει συνολικά συμπεριφορά έναντι της Ελλάδας, είναι πολύ κομβική.
Όπως λάθος είναι και η πρόσφατη πρόταση Μπλίνκεν που φέρεται να βάζει ως όρο συζήτησης για την παραχώρηση των αμερικανικών μαχητικών στην Άγκυρα, να δώσει εκείνη στην Ουκρανία τα παλαιά F-16 Block 30 που διαθέτει στο στόλο της. Κανονικά η έγκριση δεν θα έπρεπε να προχωρήσει, χωρίς απτά δείγματα ότι θα εγκαταλείψει τις επεκτατικές της αξιώσεις εναντίον της Ελλάδας και ότι δεν θα χρησιμοποιήσει τα αμερικανικά όπλα εναντίον ενός συμμάχου - μέλους του ΝΑΤΟ.
Στο σημείο αυτό υπεισέρχεται ένας κίνδυνος που δεν έχει αναδειχθεί επαρκώς στον δημόσιο διάλογο: Το πώς οι ήπιοι τόνοι των τελευταίων μηνών από πλευράς Τουρκίας επιχειρούν να εγκλωβίσουν την Αθήνα σε μια παγίδα.
Η νηνεμία στο Αιγαίο δεν κοστίζει στην Τουρκία. Αντιθέτως της προσφέρει τη δυνατότητα να ισχυρίζεται ότι προβαίνει σε κινήσεις καλής θέλησης έναντι της Ελλάδας. Και οι μηδενικές αυτές παραβιάσεις και υπερπτήσεις τουρκικών μαχητικών πάνω από ελληνικά νησιά, μπορεί να αποτελέσουν ένα επιχείρημα στην φαρέτρα του Μπλίνκεν απέναντι στο Κογκρέσο.
Ένα επιχείρημα στη λογική ότι η Τουρκία έχει εγκαταλείψει την αναθεωρητική της συμπεριφορά, σταδιακά συμμορφώνεται, άρα πρέπει να ανοίξει ο δρόμος για να αποκτήσει τα F-16.
Εκεί ακριβώς αποσκοπεί και η επιλογή της να κατεβάσει τους τόνους στο Αιγαίο εδώ και τέσσερις - πέντε μήνες. Επιχειρεί να εγκλωβίσει την Αθήνα και την Ουάσινγκτον σε μια συνθήκη όπου δε θα είναι εύκολο να συνεχίσουν οι γερουσιαστές να υποστηρίζουν ότι προϋπόθεση για να ξεμπλοκάρει η πώληση των F-16 είναι να αρθούν οι παραβιάσεις και υπερπτήσεις.
Αν αποτολμούσα μια εκτίμηση θα έλεγα ότι η Τουρκία θα έχει άρει το βέτο για τη Σουηδία μέχρι τη Σύνοδο του ΝΑΤΟ στο Βίλνιους, η οποία λαμβάνει χώρα και ενώ η Ελλάδα θα εξέρχεται μιας μακράς προεκλογικής περιόδου. Κίνηση που θα έχει ως συνέπεια η αμερικανική κυβέρνηση να επισπεύσει ή έστω να προσπαθήσει να φέρει το θέμα στο Κογκρέσο, χωρίς αυτό βέβαια να προεξοφλεί ότι θα πειστεί το νομοθετικό σώμα, του οποίου κορυφαία στελέχη (Σούμερ, Μενέντεζ, κ.ά) αντιτίθενται σφόδρα σε αυτή τη συμφωνία.
Στο σενάριο πάντως που η Αθήνα διαμαρτυρηθεί, λέγοντας ότι η παραχώρηση των F-16, εκτός του θέματος της Σουηδίας, πρέπει να συνδεθεί με τα ελληνοτουρκικά, όπως το casus belli και το δόγμα της «Γαλάζιας Πατρίδας», είναι βέβαιο ότι η Άγκυρα θα επιχειρήσει να ρίξει σε εμάς την ευθύνη ότι δυναμιτίζουμε το καλό κλίμα. Και θα υποστηρίξει την πάγια θέση της, ότι τα διμερή ζητήματα δεν μπορεί να λύνονται με επιδιαιτητές, παρά σε ένα τραπέζι διαλόγου μεταξύ των δύο χωρών, όπου ως γνωστό η Τουρκία δε θα έβαζε μόνο τις θαλάσσιες ζώνες, αλλά το σύνολο των διεκδικήσεων της.
Είναι αναμενόμενο ότι σε μια τέτοια περίπτωση θα μπορούσαν να επανέλθουν συνθήκες έντασης στα ελληνοτουρκικά, μαζί με κατηγορίες ότι η Ελλάδα λειτουργεί ως προτεκτοράτο των ΗΠΑ, ότι η Αλεξανδρούπολη απειλεί την ασφάλεια της Τουρκίας, όπως γράφουν ξανά τις τελευταίες ημέρες τα τουρκικά ΜΜΕ, και ότι οι Αμερικανοί δεν τηρούν πολιτική ίσων αποστάσεων, όπως δείχνει το γεγονός ότι η Αθήνα βρίσκεται ένα βήμα πριν την αγορά των F-35.
Ένα είναι σίγουρο, η Τουρκία βιάζεται. Ο Ερντογάν γνωρίζει καλά ότι όσο θα πλησιάζουν οι προεδρικές εκλογές του 2024 και οι ΗΠΑ θα μπαίνουν σε προεκλογική περίοδο, οι ψήφοι της ελληνικής ομογένειας θα μετρούν ολοένα και περισσότερο. Ο Μπάιντεν δεν θα μπορεί να ακολουθεί πολιτική Πόντιου Πιλάτου στα ελληνοτουρκικά και να επιδεικνύει χαλαρή στάση απέναντι σε μια Τουρκία με αναθεωρητική συμπεριφορά ειδικά απέναντι σε χώρα - μέλος του ΝΑΤΟ.
Η ελληνική ομογένεια θα αναδεικνύει όλο και περισσότερο ότι δε νοείται οι ΗΠΑ, οι οποίες έχουν εμπλακεί τόσο ενεργά έναντι της Ρωσίας ακριβώς επειδή καταπάτησε την εδαφική ακεραιότητα της Ουκρανίας, να μην μπορούν να βάλουν στη θέση του ένα αναθεωρητικό παίκτη - μέλος του ΝΑΤΟ, ο οποίος αμφισβητεί μάλιστα την κυριαρχία ενός άλλου μέλους της Συμμαχία.
* Ο Κωνσταντίνος Φίλης είναι Αναπληρωτής Καθηγητής Αμερικανικού Κολεγίου Ελλάδας, αναλυτής διεθνών θεμάτων του ΑΝΤ1, παρουσιάζει την εκπομπή «Η Ελλάδα στον κόσμο (της)», η οποία προβάλλεται από την πλατφόρμα ΑΝΤ1+
