Μετά από 10 χρόνια αιματηρών συγκρούσεων στην Συρία οι οποίες προκάλεσαν την μεγαλύτερη μεταπολεμική ανθρωπιστική κρίση και την διαμόρφωση μίας νέας γεωπολιτικής πραγματικότητας που παγιώνεται τα δύο τελευταία χρόνια έχει αρχίσει το «σπάσιμο» της απομόνωσης της χώρας και η πορεία «επανένταξης» της στο Διεθνές Σύστημα.
Στις τελευταίες εβδομάδες υπάρχει μία ιδιαίτερη κινητικότητα από πλευράς ορισμένων αραβικών χωρών σχετικά με την επανεισδοχή της Συρίας στον Αραβικό Σύνδεσμο, του οποίου είναι ιδρυτικό μέλος και απ’ όπου είχε εκδιωχθεί τον Νοέμβριο 2011 μετά το ξέσπασμα του πολέμου στην χώρα. Η ουσιαστική αλλά τυπική επανένταξη στην μεγάλη αραβική οικογένεια θα είναι το πρώτο βήμα της Συρίας για να βγει από την διεθνή της απομόνωση.
Προεξέχοντα ρόλο σε αυτήν την διαδικασία παίζει η Αίγυπτος και ακολουθεί η Ιορδανία με τα ΗΑΕ. Στεκόμαστε στην σημαντική συνάντηση του Αιγύπτιου υπουργού Εξωτερικών της Αιγύπτου Σάμεχ Σούκρι με τον Σύρο ομόλογό του Φαϊζάλ Μεκντάντ την 24 Σεπτεμβρίου στη Νέα Υόρκη στο περιθώριο των εργασιών της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ, για πρώτη φορά εδώ και δέκα χρόνια όταν ξέσπασε ο πόλεμος στην Συρία.
Ο κ. Σούκρι ο οποίος εξελίσσεται σε σημαντική διπλωματική φιγούρα στην ευρύτερη ΝΑ Μεσόγειο όπως έχουμε και εμείς στην Ελλάδα και στην Κύπρο διαπιστώσει, δήλωσε αργότερα ότι ο σκοπός της συνάντησης ήταν να συζητηθούν τα επόμενα βήματα προκειμένου η Συρία να πάρει και πάλι την θέση της στον αραβικό κόσμο. Ο Σούκρι δεν παρέλειψε βέβαια να επισημάνει ότι η οποιαδήποτε λύση της συριακής κρίσης πρέπει να είναι σύμφωνη με τα σχετικά ψηφίσματα του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ και κάλεσε την Κυβέρνηση της Δαμασκού να συνειδητοποιήσει τις ευθύνες της απέναντι στον λαό της.
Από πλευράς του ο Σύρος ομόλογος του αποδέχεται τις προσπάθειες για την επίλυση της συριακής κρίσης που θα πρέπει να εστιάζονται στον σεβασμό της κυριαρχίας, της ενότητας και της εδαφικής ακεραιότητας της Συρίας. Τονίζεται ότι η Αίγυπτος ασκεί πολιτική και πολιτιστική επιρροή στον αραβικό κόσμο και δεν αναμείχθηκε ενεργά στον πόλεμο της Συρίας. Επέκρινε μεν σε πολιτικό επίπεδο τις πολιτικές του καθεστώτος Άσαντ αλλά διατήρησε επαφές σε επίπεδο ασφαλείας και πληροφοριών με αυτό.
Ακολούθησε την 3 Οκτωβρίου τηλεφωνική επικοινωνία του Βασιλιά της Ιορδανίας Αμπντάλα μετά από πρωτοβουλία του Προέδρου της Συρίας Άσαντ. Ο Αμπντάλα το 2011 ήταν από τους πρώτους που υποστήριξαν την αλλαγή καθεστώτος στη Συρία επιτρέποντας μάλιστα την διακίνηση οπλισμού μέσω της χώρας του προς τους αντάρτες της Αντιπολίτευσης. Δεν αποκαλύφθηκαν λεπτομέρειες αλλά η αναφορά σε «δύο αδελφές χώρες» μας λέει πολλά.
Είχε προηγηθεί το άνοιγμα από την Ιορδανία της κύριας διέλευσης Τζαμπέρ προς την Συρία, προκειμένου αφ’ ενός μεν να ανοίξει το εμπόριο μεταξύ των δύο χωρών κάτι που θα ενισχύσει και τις οικονομίες των χωρών και να αφ’ ετέρου να ενθαρρύνει και άλλα αραβικά κράτη να προχωρήσουν στην πλήρη εξομάλυνση των σχέσεων τους με τη Συρία. Το λεγόμενο πέρασμα Τζάμπερ είχε ανοίξει ξανά το 2018, μετά την εκδίωξη των ανταρτών από τον Νότο, αλλά η πανδημία οδήγησε στην επιβολή μέτρων για τον περιορισμό της μετάδοσης του ιού. Παράλληλα Ιορδανοί κυβερνητικοί αξιωματούχοι κάλεσαν την Ουάσινγκτον να χαλαρώσει τις κυρώσεις στη Συρία έτσι ώστε να μπορέσουν Ιορδανοί επιχειρηματίες να δραστηριοποιηθούν στη Συρία κάτι που θα βοηθήσει και στην οικονομική ανάπτυξη της κατεστραμμένης αυτής χώρας.
Με το καθεστώς Άσαντ να ελέγχει πλέον το μεγαλύτερο μέρος της επικράτειας της Συρίας αλλά και με κρίσιμες περιοχές να παραμένουν υπό τον έλεγχο της Τουρκίας ή ακόμα και τζιχαντιστών (Ιντλίμπ/ΗΤS - Ντε ερ Ιζορ), τα ΗΑΕ και το Μπαχρέιν που από τα τέλη του 2018 λειτουργούν ξανά τις πρεσβείες τους στη Δαμασκό, έχουν γίνει υπέρμαχοι της επανένταξης της Συρίας στον Αραβικό Σύνδεσμο. Πιο επιφυλακτικό είναι το Σουλτανάτο του Ομάν παρ’ όλο που όλα αυτά τα χρόνια διατηρούσε σε στοιχειώδη λειτουργία την Πρεσβεία της εκεί. Τόσο η Αλγερία όσο και η Τυνησία έχουν ταχθεί επίσης υπέρ της εξομάλυνσης των σχέσεων με την Δαμασκό.
Το πιο ενδιαφέρον όμως είναι ότι η Σαουδική Αραβία, η χώρα που πρωτοστάτησε στον εξοπλισμό της Συριακής Αντιπολίτευσης έχει αλλάξει δραματικά της πολιτική της στην Συρία. Ο αρχηγός της Υπηρεσίας Πληροφοριών και Ασφαλείας της Σαουδικής Αραβίας Στρατηγός Χαλίντ Χουμαϊντάν μετέβη στην Δαμασκό όπου συναντήθηκε με τον Σύρο ομόλογο του Αλί Μαμλούκ για συνομιλίες αποκαθιστώντας τους διαύλους επικοινωνίας. Η επαναπροσέγγιση Δαμασκού και Ριάντ ενθαρρύνεται και υποστηρίζεται από την Μόσχα αλλά και κάποια ευρωπαϊκά κράτη και εκτιμάται ότι ως έναν βαθμό προβληματίζει την Ουάσιγκτον.
Οι ΗΠΑ όμως μέχρι τώρα δεν έχουν δείξει ότι προτίθενται να αλλάξουν πολιτική έναντι του Άσαντ. Ο εκπρόσωπος του αμερικανικού ΥΠΕΞ δήλωσε ότι «δεν σχεδιάζει να εξομαλύνει ή να αναβαθμίσει τις διπλωματικές σχέσεις με τον Σύρο πρόεδρο Μπασάρ αλ Άσαντ αλλά ούτε και να ενθαρρύνει άλλους να το κάνουν με δεδομένες τις θηριωδίες που έχει επιφέρει το καθεστώς Άσαντ στον συριακό λαό» επιμένοντας στις κυρώσεις της «Πράξης του Καίσαρα» του 2019. Πρόκειται για αυστηρές κυρώσεις των ΗΠΑ που μεταξύ άλλων απαγορεύουν στις ξένες εταιρείες να κάνουν συναλλαγές με τη Δαμασκό. Η Αίγυπτος και η Ιορδανία υποστηριζόμενες και από τα ΗΑΕ που έχουν ήδη αποκαταστήσει αεροπορική σύνδεση μεταξύ Ντουμπάι και Δαμασκού και την Κυριακή ανακοίνωσαν ενίσχυση της οικονομικής συνεργασίας με την Συρία ζητούν επιτακτικά από την Ουάσινγκτον να άρει τις κυρώσεις.
Η πραγματικότητα περιγράφεται από τον πιστό Σύμμαχο των ΗΠΑ Βασιλιά της Ιορδανίας Αμπντάλα που υποστήριζε παλιά ότι χωρίς την αποχώρηση του Άσαντ δεν μπορεί να επιλυθεί η συριακή κρίση. Σε συνέντευξή του στο CNN πριν από δύο μήνες δήλωσε ότι «ο Άσαντ είναι πλέον σταθερός στην εξουσία, η κατάσταση που διαμορφώθηκε δεν αλλάζει και η Συρία δεν μπορεί να είναι πλέον απομονωμένη».
Σχεδόν όλες οι αραβικές χώρες υποστηρίζουν πλέον αυτήν την θέση εκτός από το Κατάρ που αντιτίθενται σφόδρα στην επανεισδοχή στον Αραβικό Σύνδεσμο και εκβιάζει άλλες αραβικές χώρες στο οικονομικό πεδίο. Το Κατάρ έχει δίπλα του την Τουρκία στην οποία συμφέρει η συνέχιση αυτής της παρούσας κατάστασης καθόσον κατέχει μεγάλες εκτάσεις της επικράτειας της Συρίας.
Η Αίγυπτος μπορεί να έχει επαφές με την Τουρκία που αποσκοπεί στην εξομάλυνση των σχέσεων αλλά επιδιώκει την ενίσχυση της Συρίας απέναντι στην Τουρκία και μία μεγαλύτερη διαμεσογειακή συνεργασίας με σκοπό την ανάσχεση των ηγεμονικών φιλοδοξιών της Άγκυρας. Ο «Οίκος των Σαούντ» από την άλλη ενδιαφέρεται πολύ για τον Λίβανο για πολλούς λόγους και ξέρει ότι χωρίς τη Συρία δεν μπορεί να κάνει κάτι ουσιαστικό ενώ παράλληλα επιδιώκει να μειώσει την Ιρανική παρουσία και επιρροή στην Συρία κάτι που το επιδιώκουν και τα Εμιράτα.
Το κύριο ενδιαφέρον του ισχυρού άνδρα στο Ριάντ Πρίγκιπα Μοχάμεντ Μπιν Σαλμάν εστιάζεται στην Υεμένη και στο Ιράκ. Οι Σαουδάραβες έχουν καταλάβει ότι για να εξισορροπήσουν την Ιρανική παρουσία τόσο στον Λίβανο όσο και στο Ιράκ χρειάζονται και την συριακή υποστήριξη.
Η Ευρωπαϊκή Ένωση στην «αυλή της οποίας» βρίσκεται η Συρία και στην οποία βρίσκονται περί τα 2 εκατομμύρια Σύριοι πρόσφυγες, για μία ακόμα φορά τα αντανακλαστικά της είναι πολύ αργά. Περιμένει και πάλι να δει τι θα κάνει η Αμερική παρά το γεγονός ότι η Συριακή κρίση δεν περιλαμβάνεται πλέον στις προτεραιότητες της παρά το γεγονός ότι υπάρχει διάχυτη επιθυμία να ανοίξουν ξανά οι Πρεσβείες των κρατών-μελών. Η Ελλάδα πολύ σωστά ως πρώτο βήμα, έχει ορίσει την πρέσβη Τασία Αθανασία ειδικό απεσταλμένο για τη Συρία τον Μάιο του 2020 (ήταν εκεί Πρέσβης μέχρι το 2012 που ανεστάλη η λειτουργία της Πρεσβείας μας).
Εδώ να πούμε ότι η Τσεχική Δημοκρατία δεν απέσυρε ποτέ τον πρέσβη της όλα αυτά τα χρόνια. Παράλληλα έχουν ταχθεί υπέρ της εξομάλυνσης η Ουγγαρία, η Πολωνία, η Αυστρία και η Ιταλία ενώ η Δανία αφαιρεί από τους Σύριους τις άδειες διαμονής τους με το επιχείρημα ότι η Δαμασκός και τα πολλές άλλες περιοχές είναι ασφαλείς. Η επαναλειτουργία των πρεσβειών θα επιτρέψει ένα βαθμό επιρροής και θα βοηθήσει στην ανάπτυξη μιας μεταπολεμικής Συρίας επ’ ωφελεία του πολύπαθου λαού της με θετικές επιπτώσεις στην Μέση Ανατολή αλλά και στην Ευρώπη.
Με τις περισσότερες αραβικές και μη χώρες να «βρίσκονται στον δρόμο προς την Δαμασκό» ως άλλοι «Σαούλ-Παύλοι» η επανένταξη της Συρίας στον Αραβικό Σύνδεσμο μπορεί να καθυστερήσει για λίγο χρόνο αλλά είναι δύσκολο για το Κατάρ να συνεχίσει να μπλοκάρει την διαδικασία αυτή. Πολύ σύντομα θα απομονωθεί καθόσον εκτιμάται ότι και η Ουάσιγκτον αργά η γρήγορα θα συμφωνήσει δια της σιωπής της.
Οι ΗΠΑ και η ΕΕ θα πρέπει να επανεξετάσουν την πολιτική τους και να λάβουν υπόψη και τις προτεραιότητες των Συμμάχων και Εταίρων που έχουν στην ευρύτερη Μέση Ανατολή και έχουν ήδη «σπάσει» τις κυρώσεις της «Πράξης του Καίσαρα» η οποία μέχρι τώρα πλήττει πρωτίστως τον Συριακό λαό. Πλέον δεν έχει νόημα ούτε η απομάκρυνση του Άσαντ ούτε η συνέχιση της απομόνωσης της Συρίας. Στα εδάφη που ελέγχει επικρατεί ασφάλεια και σχετική σταθερότητα.
Οι περιοχές όπου γίνονται ακόμα συγκρούσεις είναι αυτές που κατέχουν παράνομα οι Τούρκοι. Απαιτούνται εκατοντάδες δις ευρώ για την ανοικοδόμηση της χώρας που θα πρέπει να στηριχθεί σε ένα νέο μοντέλο και απαιτεί παγκόσμια προσπάθεια. Η Συρία με τη βοήθεια της Ρωσίας αλλά και πολλών Αραβικών Χωρών επιστρέφει σταδιακά σε αυτό που ονομάζουμε Διεθνές Σύστημα.
* Ο Αντιστράτηγος ε.α. Κωνσταντίνος Λουκόπουλος είναι Γεωστρατηγικός Αναλυτής και Εκτελεστικός Διευθυντής στο «Παρατηρητήριο Ευρωμεσογειακής Ασφάλειας και Συνεργασίας»
