(Φωτ. Πανοραμική άποψη της Τεχεράνης.)
Του Βασίλη Κοψαχείλη*
Το Ιράν είναι μια από τις σημαντικότερες χώρες της Μέσης Ανατολής και η συμφωνία που επετεύχθη το περασμένο καλοκαίρι με τις μεγάλες δυνάμεις πάνω στο πυρηνικό του πρόγραμμα οδηγεί στον τερματισμό της διεθνούς απομόνωσης και στο άνοιγμα ενός νέου κεφαλαίου ευκαιριών και προκλήσεων για τη χώρα.
Με 80 εκατομμύρια πληθυσμό και 400 δισ. δολάρια ΑΕΠ, το Ιράν είναι η μεγαλύτερη οικονομία που επανεντάσσεται στις διεθνείς αγορές τα τελευταία 25 χρόνια. Η επανένταξη όμως του Ιράν σε μια διεθνή κανονικότητα αναμένεται να φέρει και τεράστιας σημασίας ανακατατάξεις τόσο στο εσωτερικό της χώρας, όσο και στις περιφερειακές και διεθνείς ισορροπίες.
Οι εκλογές και οι νέες πολιτικές ισορροπίες
Η συμφωνία του Ιράν με τις μεγάλες δυνάμεις πάνω στο πυρηνικό πρόγραμμα της χώρας ήταν μια προσωπική επιτυχία του Προέδρου της χώρας, Hassan Rouhani, που από την πρώτη στιγμή της εκλογής του το 2013 είχε θέσει ως στόχο την εξομάλυνση των σχέσεων με τη Δύση και τη «φιλελευθεροποίηση» του καθεστώτος.
Το δεύτερο βήμα έγινε με τις γενικές εκλογές στις 26 Φεβρουαρίου. Οι εκλογές αφορούσαν την εκλογή νέων αντιπροσώπων στο Κοινοβούλιο (290 έδρες) και τη Συνέλευση των Ειδικών, ένα θεσμικό όργανο που εκλέγει και ελέγχει τον ανώτατο πνευματικό ηγέτη της χώρας (88 έδρες). Σημαντική νίκη και στα δύο όργανα κατέγραψαν οι μετριοπαθείς συντηρητικοί και οι μεταρρυθμιστές έναντι των ακραίων συντηρητικών, τερματίζοντας έτσι 12 χρόνια κυριαρχίας των τελευταίων στο Κοινοβούλιο και ανοίγοντας τον δρόμο στον Πρόεδρο να προωθήσει μεταρρυθμίσεις και αλλαγές.
Οι επιτυχίες του Προέδρου Rouhani λειτουργούν ως πρόκληση για τους πολιτικούς του αντιπάλους. Πώς θα λειτουργήσουν οι ακραίοι συντηρητικοί στα θεσμικά όργανα, είναι το ένα ζήτημα. Ένα άλλο ζήτημα είναι η αντίδραση των Φρουρών της Επανάστασης, που δεν χάνουν ευκαιρία να προκαλέσουν τριγμούς στις σχέσεις της χώρας με τις ΗΠΑ, όπως ήταν και το τελευταίο επεισόδιο με τη σύλληψη στον Περσικό Κόλπο πληρωμάτων των αμερικανικών ναυτικών περιπολικών και πληρωμάτων (σημ. Οι ΕΔ και οι Φρουροί της Επανάστασης ελέγχονται από τον Ανώτατο Θρησκευτικό Ηγέτη και όχι από την εκτελεστική εξουσία). Η εξομάλυνση των αμερικανο-ιρανικών σχέσεων αποτελεί ζωτική απειλή για τα «συμφέροντά τους»…
Άνοιγμα στο διεθνές σύστημα με… αναταράξεις
Η επανένταξη του Ιράν στις διεθνείς σχέσεις αναπόδραστα μεταβάλλει, εκτός από τις εσωτερικές, και τις περιφερειακές ισορροπίες. Οι γέφυρες μεταξύ Ουάσιγκτον - Τεχεράνης έφεραν αντιδράσεις διαφόρων περιφερειακών παικτών και παράξενες συσπειρώσεις. Οι Σαουδάραβες τα βρήκαν με το Κατάρ, καθώς επίσης δημιουργήθηκαν δίαυλοι επικοινωνίας μεταξύ Ριάντ - Τελ Αβίβ.
Με άξονα τη Συρία και την Υεμένη, η Τεχεράνη και το Ριάντ διεξάγουν μια σφοδρή σύγκρουση δια αντιπροσώπων (proxy war) που όμως δεν δείχνει στοιχεία περαιτέρω κλιμάκωσης για απευθείας σύγκρουση, με τις δύο πλευρές να προσπαθούν να κρατήσουν χαμηλούς τόνους στις διμερείς τους σχέσεις, παρ' όλες τις ευκαιρίες που τους παρουσιάζονται να δυναμιτίσουν το σκηνικό.
Μεγάλο θέμα αποτελεί η σχέση της Τεχεράνης με τη Χαμάς στα παλαιστινιακά εδάφη και τη Hezbollah στο Λίβανο και τη Συρία, όπου στη Συρία, η Hezbollah στηρίζει τις κυβερνητικές δυνάμεις του Προέδρου Bashar al-Assad, την ώρα που η Σαουδική Αραβία με τους συμμάχους της ετοιμάζεται να εμπλακεί στρατιωτικά στο συριακό εμφύλιο εναντίον των κυβερνητικών δυνάμεων.
Ιράν και Ευρώπη
Το νέο σκηνικό με το Ιράν δεν αφήνει αδιάφορη την Ευρώπη, πολιτικά και οικονομικά για τους εξής λόγους:
- η Ευρώπη αντιλαμβάνεται ότι ως «μεγάλη δύναμη» δεν μπορεί να είναι απούσα από τις γεωπολιτικές διευθετήσεις της περιοχής και συμμετέχει μαζί με τις ΗΠΑ στις συμφωνίες που γίνονται.
- το Ιράν είναι η κύρια παράμετρος της γεωπολιτικής/ενεργειακής εξίσωσης του άξονα Κασπία - Περσικός Κόλπος, περιοχή στην οποία η Ευρώπη έχει στρατηγικά συμφέροντα.
- Η μεγάλη αγορά του Ιράν διψά για ευρωπαϊκά προϊόντα, τεχνολογία και επενδύσεις, πληρώνοντας με λεόντειες συμβάσεις και φθηνή ενέργεια όσους δεν θέτουν ζητήματα ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
- Το ευρωπαϊκό ενδιαφέρον για το Ιράν σχετίζεται και με την προσπάθεια της Ευρώπης να καλύψει, έστω οριακά, ορισμένα κενά που αφήνει η εμφανής αποχώρηση των ΗΠΑ από τη Μέση Ανατολή.
(Photo by Anadolu Agency / Contributor/Getty Images/Ideal Image.) Ο υπουργός εξωτερικών του Ιράν, Mohammad Javad Zarif, με την Federica Mogherini, Ύπατη Εκπρόσωπο της Ευρωπαίκής Ένωσης για θέματα εξωτερικής πολιτικής και πολιτικής ασφάλειας και αντιπρόεδρο της Κομισιόν σε κοινή συνέντευξη Τύπου μετά τη συνάντηση τους στις Βρυξέλλες στις 15/02/2016.)
Περιθώρια να λειτουργήσει η Ελλάδα συγκολιτικά στις σχέσεις Τεχεράνης - Ευρώπης
Ειδικότερα η χώρα μας έχει στενούς δεσμούς με το Ιράν και το πρόσφατο ταξίδι του Έλληνα πρωθυπουργού, Αλέξη Τσίπρα, στην Τεχεράνη (7 - 8 Φεβρουαρίου) αποσκοπούσε σε μια αναθέρμανση των σχέσεων σε όλα τα επίπεδα και κυρίως στον τομέα του εμπορίου, της ενέργειας, της τεχνολογίας, και της εκπαίδευσης.
(Φωτ.: Ο Έλληνας πρωθυπουργός, Αλέξης Τσίπρας, στο Ιράν μαζί με τον Ιρανό Πρόεδρο, Hassan Rouhani.)
Θα ήταν πολύ καλό για τη χώρα μας να κεφαλαιοποιούσαμε τις καλές σχέσεις μας με το Ιράν και για λογαριασμό του ευρωπαϊκού συμφέροντος. Σε μια εποχή που βαλλόμαστε από φίλους και εταίρους για οικονομική ασυνέπεια και διαχειριστική αδυναμία, θα μπορούσαμε να πετύχουμε πολλά αν τους θυμίζαμε ορισμένους από τους γεωστρατηγικούς λόγους για τους οποίους η Ελλάδα είναι απαραίτητη στην Ευρώπη.
* Ο κ. Βασίλης Κοψαχείλης είναι Διεθνολόγος, Γεωστρατηγικός Αναλυτής (BA, MPhil). Εργάζεται ως σύμβουλος εκτίμησης πολιτικών/γεωπολιτικών κινδύνων και είναι συγγραφέας του βιβλίου «The Geoentrepreneurs'' Empire», ενώ άρθρα του φιλοξενούνται τακτικά στο Foreign Affairs (The Hellenic Edition).
