Του Κωνσταντίνου Λουκόπουλου*
Δεν γνωρίζουμε αν οι εμπνευστές των κοινών περιπολιών στο Αιγαίο με την Τουρκία βρίσκονται όντως στην Ευρώπη ή στην… Άγκυρα, καθόσον το θέμα τέθηκε κατ' αρχήν από τη γερμανική Κυβέρνηση μετά τη συνάντηση του Τούρκου προέδρου, Recep Tayyip Erdogan, με τη Γερμανίδα Καγκελάριο, Άνγκελα Μέρκελ, με την εσπευσμένη αποδοχή «της ιδέας» από μέρους της Τουρκίας. Ακολούθησαν «κύκλοι» της Επιτροπής της Ευρωπαϊκής Ένωσης αλλά και ο ίδιος ο Πρόεδρος της, Jean-Claude Juncker, ο οποίος την προηγούμενη εβδομάδα έφθασε να πει «ότι ενώ οι Τούρκοι συμφωνούν (sic!) για κοινές περιπολίες, οι Έλληνες όχι και δεν μπορούμε να τσακωνόμαστε για 10 χιλ θάλασσα», ασκώντας έμμεση πίεση προς τη χώρα μας.
Αν και το περιβάλλον του κ. Juncker, επιχειρώντας «να τα… μπαλώσει» μετά από την ενόχληση και τις αντιδράσεις της ελληνικής πλευράς, το Σάββατο 6 Νοεμβρίου μίλησε για παρερμηνεία των δηλώσεων του, το θέμα δυστυχώς από πλευράς Ε.Ε. και άλλων διεθνών κύκλων υφίσταται. Και συνεχίζει να υφίσταται καθόσον έχουμε μια γραφειοκρατική «βρυξελλιώτικη» αντίληψη που προσπαθεί ένα σοβαρό ζήτημα μεταξύ της Ένωσης (ως ενιαίας πολιτικής οντότητας) και μίας τρίτης χώρας, της Τουρκίας, να το μετακυλήσει στις πλάτες ενός κράτους-μέλους της, μετατρέποντας το σε Ελληνοτουρκικό, δείχνοντας αδυναμία ή ακόμα και έλλειψη πολιτικής βούλησης να διαχειρισθεί αυτό που ονομάζουμε «προσφυγικό-μεταναστευτικό» πρόβλημα. Η Τουρκία με τις κοινές περιπολίες βλέπει ως ευκαιρία να προωθήσει τις πάγιες θέσεις της και να δημιουργήσει τετελεσμένα σε ο,τι αφορά στις αρμοδιότητες Έρευνας και Διάσωσης (SAR) στην περιοχή του Αιγαίου και που ανήκουν στη χώρα μας.
Στην καλοπροαίρετη ή ακόμα και στην εσκεμμένη κριτική «μα καλά εδώ καθημερινά χάνονται άνθρωποι και εσείς μας λέτε για τα όρια αρμοδιοτήτων αρνούμενοι τις κοινές περιπολίες», απαντούμε ότι κανένα τεχνικό πλεονέκτημα δεν θα αποκτήσουν οι Ακτοφυλακές και των δύο κρατών προκειμένου να σώζονται ανθρώπινες ζωές με τις περιλάλητες κοινές περιπολίες. Από τη στιγμή που οι δουλέμποροι δρουν με απόλυτη ελευθερία στην τουρκική επικράτεια και επιπροσθέτως δεν αποτρέπεται από τις τουρκικές αρχές ο απόπλους των αυτοσχεδίων λέμβων… μίας χρήσεως και τεράστιας επικινδυνότητας από τα τουρκικά παράλια, είναι πλέον δυσχερές να ελεγχθεί και η κίνηση τους μέσα στη θάλασσα. Η απώθηση (push backs) «εν πλω», εκτός του ότι απαγορεύεται, θα προκαλούσε μεγαλύτερους κινδύνους για τη ζωή των επιβαινόντων. Έτσι, αυτό που προέχει είναι η διάσωση ανθρωπίνων ζωών λόγω των ναυαγίων (ανατροπές ή βυθίσεις λέμβων), είτε λόγω καιρικών συνθηκών, είτε λόγω ηθελημένης ενέργειας. Έτσι, γίνεται κατανοητό ότι οι κοινές περιπολίες σε καμία περίπτωση δεν μπορούν να σταματήσουν τους πνιγμούς, αν δεν περιορισθεί μέχρι και να παύσει η ροή των δουλεμπορικών λέμβων από τα τουρκικά παράλια προς τα ελληνικά νησιά. Εκεί που υπάρχει κυρίως το πρόβλημα, δηλαδή στη Λέσβο, στη Σάμο και την Κω δεν υφίστανται διεθνή ύδατα και υπάρχει η μέση γραμμή, οπότε η κάθε Ακτοφυλακή μπορεί να ενεργεί στα χωρικά της ύδατα με τοπικό επιχειρησιακό συντονισμό. Άλλωστε, αυτό γίνεται σε μεγάλη έκταση και σήμερα.
Οι ευρωπαίοι αλλά και κάποιοι εγχώριοι υποστηρικτές των κοινών περιπολιών ίσως να μην γνωρίζουν ότι ένα από τα πολλά προβλήματα που δημιουργεί η τουρκική αναθεωρητική πολιτική σε ο,τι αφορά στο Status Quo στο Αιγαίο είναι και τα διοικητικά όρια αρμοδιότητας Έρευνας και Διάσωσης (SAR) και κρίνουμε σκόπιμο να δώσουμε πολύ συνοπτικά το πλαίσιο. Η χώρα μας, με την επικύρωση το 1985 της Σύμβασης του Αμβούργου (1979), που ρυθμίζει θέματα ναυτικής Έρευνας και Διάσωσης, καθόρισε τα όρια ευθύνης της να συμπίπτουν με το FIR Αθηνών (έχει καθορισθεί από τον ICAO), κάτι όμως που δεν μπορεί να χαρακτηρισθεί αυθαίρετη ενέργεια μιας και έπραττε το ίδιο χωρίς αντιρρήσεις από την δεκαετία του 50 τόσο για αεροπορικά όσο και ναυτικά ατυχήματα. Σύμφωνα με την επιχειρηματολογία του υπουργείου Εξωτερικών, αυτή η ταύτιση «αντικατοπτρίζει τη γεωγραφική πραγματικότητα στην περιοχή, δεδομένων των διάσπαρτων ελληνικών νησιών στο Αιγαίο, που επιτρέπουν την πλέον άμεση, ταχεία και αποτελεσματική, από επιχειρησιακής άποψης, παροχή υπηρεσιών για την προστασία της ανθρώπινης ζωής στη θάλασσα». Η Ελληνική επιχειρηματολογία, ενώ έχει γίνει αποδεκτή από Διεθνείς Οργανισμούς και μάλιστα το ΝΑΤΟ (ATP-10 SAR), δεν έγινε από την Τουρκία, η οποία μονομερώς όρισε ως περιοχή ευθύνης Έρευνας και Διάσωσης, χωρίς να διευκρινίζει, με κουτοπονηριά, εάν πρόκειται για ναυτικά ή και για αεροπορικά ατυχήματα, περιοχές πέραν των FIRs Κωνσταντινούπολης και Άγκυρας που περιλαμβάνονται στο FIR Αθηνών μέχρι το μέσο περίπου του Αιγαίου. Είναι εμφανές ότι πρόκειται για ενέργεια εγκλωβισμού ελληνικών νησιών, ελληνικών χωρικών υδάτων και ελληνικού εναερίου χώρου στην τουρκική περιοχή Έρευνας και Διάσωσης και αναμφίβολα παραβιάζει τα κυριαρχικά δικαιώματα της Ελλάδας. Πλέον των παραπάνω το γεγονός ότι η «τουρκική περιοχή ευθύνης» περιλαμβάνει και τμήμα του FIR Αθηνών εκτός του ότι στερείται επιχειρησιακής αποτελεσματικότητας, παραβιάζει ελληνικές διοικητικές αρμοδιότητες που έχουν εκχωρηθεί από τον ICAO.
Η Τουρκία βλέπει το θέμα των κοινών περιπολιών ως μία μοναδική ευκαιρία να πετύχει διεθνή και έμμεση ελληνική αναγνώριση των ορίων Έρευνας και Διάσωσης που αυτή αυθαίρετα θέτει, επιχειρώντας κατά πάγια πρακτική να δημιουργήσει τετελεσμένα. Εκμεταλλευόμενη ένα τεράστιο ανθρωπιστικό πρόβλημα, προσπαθεί με ανατολίτικη «πονηριά» και οθωμανικά παζάρια με την Ε.Ε. να κερδίσει «πόντους» στο Αιγαίο, μιας και εκτιμά ότι μπορεί να χάσει αλλού, λόγου χάρη στο κουρδικό! Αν και για την ελληνική πλευρά εκτιμούμε και ευχόμαστε το θέμα να είναι λήξαν, οι Ευρωπαίοι εταίροι μας θα πρέπει να γνωρίζουν σε όλες τις διαστάσεις τους τα προβλήματα που αντιμετωπίζει η Ελλάδα από τον δύστροπο γείτονα της και που οφείλονται στις μονομερείς απαιτήσεις του για αλλαγή του υφισταμένου Status Quo.
Για το προσφυγικό/μεταναστευτικό πρόβλημα και την απώλεια τόσο πολλών ανθρωπίνων υπάρξεων και μάλιστα παιδιών έχει μεγάλη ευθύνη η γειτονική μας χώρα και πρέπει να αποτελεί θέμα Ε.Ε. – Τουρκίας και όχι ακόμα ένα θέμα της ατζέντας των Ελληνοτουρκικών «προβλημάτων». Για τον λόγο αυτό, μιας και το πρόβλημα «ξεκινάει» από την τουρκική πλευρά (δεν αναφερόμαστε στη γενεσιουργό αιτία), η Ε.Ε. θα μπορούσε να ζητήσει τη συγκρότηση κοινών μονάδων (FRONTEX-Τουρκικών Δυνάμεων Ασφαλείας) για τη σύλληψη των διακινητών και την αποτροπή του άκρως επικίνδυνου απόπλου των «μίας χρήσης» εντελώς ανασφαλών λέμβων, εντός της Τουρκικής επικράτειας (…λέτε άραγε να το δεχθούν οι Τούρκοι…), αντί των κοινών περιπολιών των Ακτοφυλακών Ελλάδος και Τουρκίας.
* Ο Αντιστράτηγος ε.α. Κωνσταντίνος Λουκόπουλος είναι Ερευνητής - Αναλυτής στο Ινστιτούτο Αναλύσεων Άμυνας και Ασφάλειας. Είναι απόφοιτος της ΣΕΘΑ και έχει περατώσει Στρατηγικές Σπουδές Ασφαλείας. Διατέλεσε Εκπρόσωπος Τύπου του Α/ΓΕΕΘΑ, Διευθυντής Διεθνών Σχέσεων στο ΥΕΘΑ/ΓΓΟΣΑΕ, ενώ υπηρέτησε σε διοικητικές και επιτελικές θέσεις στην Ελλάδα και στο ΝΑΤΟ.
