Του Κωνσταντίνου Λουκόπουλου*
Τρεις και πλέον εβδομάδες μετά τον «σεισμό» που ο Γάλλος Πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν προκάλεσε στην Ευρώπη και στις ΗΠΑ, με τις γνωστές δηλώσεις του περί «εγκεφαλικού θανάτου του ΝΑΤΟ» αλλά και με αναφορές σε αρκετά άλλα υπαρκτά ζητήματα που αφορούσαν την Ευρωπαϊκή Άμυνα και Ασφάλεια σε συνέντευξη του στο περιοδικό Economist την 7 Νοεμβρίου και οι… «μετασεισμοί» συνεχίζονται. Ίσως τελικά η Ατλαντική Συμμαχία όντως να «ασθενεί» όταν με τέτοιου είδους δηλώσεις εισέρχεται με τόση ευκολία σε περίοδο έντονου προβληματισμού που φθάνει στα όρια υπαρξιακής κρίσεως.
Σε αυτήν την αναντίρρητα προβληματική ατμόσφαιρα, συναντώνται οι ηγέτες της Ατλαντικής Συμμαχίας (σημ. οι οργανωτές την χαρακτήρισαν απλώς… συνάντηση και όχι Σύνοδο Κορυφής – Summit, όπως συνήθως) μεθαύριο 4 Δεκεμβρίου στα ΒΔ περίχωρα του Λονδίνου, στο Watford του Hertfordshire. Είναι κάτι παραπάνω από βέβαιο ότι οι «πετριές» Μακρόν θα αποτελέσουν το βασικό θέμα συζήτησης στην μόλις 3ωρών «Σύνοδο», για την οποία υπήρχε εξ αρχής πρόβλεψη για μία «light» ατζέντα μιας και ο κύριος λόγος της συνάντησης ήταν ο εορτασμός των 70 χρόνων της Συμμαχίας σε ανώτατο επίπεδο. Βέβαιο επίσης είναι ότι οι τοποθετήσεις Μακρόν θα απασχολήσουν και τα «πηγαδάκια» που θα σχηματιστούν στην Δεξίωση που θα δώσει την παραμονή της Συνόδου 3 Δεκεμβρίου η Βασίλισσα Ελισάβετ στα Ανάκτορα του Buckingham για τους Ηγέτες των 29 κρατών-μελών της Συμμαχίας που στην νατοϊκή ορολογία ονομάζονται «Έθνη».
Εκτιμάται ότι ο Γάλλος Πρόεδρος αντιγράφοντας τις πρακτικές του Αμερικανού ομόλογου του, επέλεξε συνειδητά μία αμφιλεγόμενη «σεισμική» ρητορική στη συγκεκριμένη συνέντευξη προκειμένου να τραβήξει την προσοχή και να δημιουργήσει ένα είδος… υπαρξιακού προβληματισμού. Το αξιοσημείωτο είναι ότι την ίδια ακριβώς ημέρα με την συνέντευξη Μακρόν, την 7 Νοεμβρίου, η υπουργός Άμυνας της Ομοσπονδιακής Γερμανίας Αννεγκρέτ Κραμπ-Καρενμπάουερ (AKK) μιλώντας στη Στρατιωτική Ακαδημία στο Μόναχο είπε με διαφορετική ρητορική σχεδόν τα ίδια σε σημείο που η Εστέρ Φράνκε έγραψε στο ECFR ότι «πρόκειται για δύο ανθρώπους που τους χωρίζει μία κοινή ιδέα». Και κάποιοι άλλοι ευρωπαίοι ηγέτες, ακόμα και φυσικά ο Πρόεδρος Τραμπ έχουν θίξει αυτά τα άκρως ενδιαφέροντα και δυστυχώς υπαρκτά ζητήματα ή μέρος αυτών από άλλη σκοπιά και βεβαίως με διαφορετικό ύφος όπως:
- Τους ασαφείς στρατηγικούς στόχους του ΝΑΤΟ και την ανάγκη επανεκτίμησης του ρόλου του στην διαμορφούμενη νέα αρχιτεκτονική ασφαλείας.
- Την έλλειψη συντονισμού και προβλήματα στην λήψη αποφάσεων αλλά και την μειωμένη συνοχή της Ατλαντικής Συμμαχίας.
- Την αναγκαιότητα αύξησης των αμυντικών δαπανών (είτε μέσα στο ΝΑΤΟ, είτε στην ΕΕ)
- Τις ανεπιθύμητες επιπλοκές που μπορεί να δημιουργηθούν από τους ακραίους τυχοδιωκτισμούς της Τουρκίας στην Συρία με την ανοχή των ΗΠΑ, σε συνδυασμό με τις προβλέψεις του άρθρου 5 του Βορειοατλαντικού Συμφώνου που αφορά στη συλλογική Άμυνα
- Την αναγκαιότητα για στρατηγική αυτονομία της Ευρώπης προκειμένου να διεκδικήσουν παγκόσμιο ρόλο και στο ότι οι οι Ευρωπαϊκές χώρες δεν μπορεί να επαφίενται πλέον στην προστασία των ΗΠΑ.
- Την ανάγκη διαλόγου με την Ρωσία.
O Μακρόν πέτυχε μάλλον αυτό που επεδίωκε. Πυροδότησε λίγο πριν την Σύνοδο Κορυφής, συζήτηση πάνω σε όλο τα φάσμα των ζητημάτων που έθιξε, με σφοδρές επικρίσεις και από τις δύο πλευρές του Ατλαντικού. Ακόμα και ο Ερντογάν δεν έχασε την ευκαιρία να του επιτεθεί προσωπικά υπεραμυνόμενος του… ΝΑΤΟ! Οι επικριτές του όμως ξέχασαν ότι την συζήτηση για την αναποτελεσματικότητα της Ατλαντικής Συμμαχίας την είχε ανοίξει πρώτος ο Πρόεδρος των ΗΠΑ, της χώρας που είναι θεματοφύλακας της Συμμαχίας και το βασικό μέλος της. Θυμόμαστε όλοι ότι τις δηλώσει περί απηρχαιωμένου ΝΑΤΟ τις οποίες μετά αναίρεσε και τις επιφυλάξεις για αμερικανικές εγγυήσεις ασφαλείας στα πλαίσια της συλλογικής άμυνας όπως προβλέπονται στο άρθρο 5 του Συμφώνου.
Παρά τα προβλήματα του, το ΝΑΤΟ εγκεφαλικά νεκρό δεν είναι. Όπως δεν είναι και απηρχαιωμένο. Συνιστά γεωπολιτικό δεδομένο και αποτελεί το βασικό οικοδόμημα της Ευρωατλαντικής Ασφαλείας από το οποίο επωφελούνται και οι ΗΠΑ και οι Ευρωπαίοι. Ένας από τους παράγοντες της 70χρονης επιτυχούς ζωής του ως Οργανισμός Συλλογικής Ασφάλειας είναι πρωτίστως η προσαρμοστικότητα στις εκάστοτε επικρατούσες γεωπολιτικές συνθήκες και δευτερευόντως ότι οι παρουσιαζόμενες διαφορές ξεπερνιούνται εύκολα. Οι κύριοι όμως αποδέκτες των δηλώσεων του ήταν οι Ευρωπαίοι Σύμμαχοι και Εταίροι και όχι οι ΗΠΑ, που στα λόγια είναι καλοί σχετικά με την Στρατηγική Αυτονομία της Ευρώπης (σύντομα θα επανέλθουμε με σχετική ανάλυση στο liberal) και ιδιαίτερα της ΕΕ βασιζόμενη στην συμπληρωματικότητα με το ΝΑΤΟ. Στις πράξεις όμως παρά τις αξιόλογες πρωτοβουλίες (PESCO, EDF, CARD) όπως… είναι ακόμα πολύ πίσω.
Μπαίνουμε στον πειρασμό να σκεφθούμε ότι ο Μακρόν πιστεύει ότι ήλθε η ώρα να αρχίζει να προβάλει την δική του εμπνεύσεως Πρωτοβουλία Ευρωπαϊκής Επέμβασης (European Intervention Initiative) ή ΕΙ2 που αφορά σε στρατιωτική δύναμη, εκτός δομών ΝΑΤΟ και ΕΕ που να μπορεί να αναπτυχθεί ταχέως σε περίοδο κρίσεως. Αυτή ιδρύθηκε τον Ιούνιο 2018, αριθμεί σήμερα 14 μέλη, Γαλλία, Βέλγιο, Δανία, Εσθονία, Φιλανδία, Γερμανία, Ολλανδία, Νορβηγία, Πορτογαλία, Ισπανία, Σουηδία, Ιταλία, Ρουμανία και… Ηνωμένο Βασίλειο το οποίο επισημαίνεται ότι παραδοσιακά αντιτίθετο σε οποιαδήποτε άλλη πρωτοβουλία Άμυνας και Ασφάλειας πέρα του ΝΑΤΟ. Η χώρα μας δεν έχει μέχρι τώρα τοποθετηθεί ανοικτά στην πρωτοβουλία αυτή, αν και ίδιος ο Μακρόν άφησε να εννοηθεί ότι «θα ήθελε αλλά το σκέφτεται». Κρίνεται εδώ σκόπιμο να επισημανθεί ότι η Γαλλία με το ΗΒ συνδέονται με την Συμφωνία Στρατηγικής Στρατιωτικής Συνεργασίας του Lancaster House του 2010 (Κάμερον - Σαρκοζί) που επαναβεβαιώθηκε και ενισχύθηκε στην Γάλλο-βρετανική Συνάντηση Κορυφής στο Sandhurst τον Ιανουάριο 2018. Επίσης η Γαλλία και η Γερμανία τον Ιανουάριο 2019 υπέγραψαν το Σύμφωνο του Άαχεν ως ενίσχυση του ισχύοντος από το 1963 Συμφώνου Elysee. Αρκετοί πιστεύουν ότι ο Γάλλος Πρόεδρος μάλλον βλέπει την χώρα του να ηγείται και την Γερμανία να βάζει τα χρήματα.
Βέβαια έχουμε και τα θέματα που συμπεριλήφθηκαν στη «light» ατζέντα που και αυτά θα επηρεαστούν από το γενικότερο κλίμα. Εκτός από το γνωστό θέμα της αύξησης των αμυντικών δαπανών που έχει γίνει σημαία του Τραμπ, αν και η δέσμευση για το 2% είχε αποφασιστεί στην Ουαλία το 2014 επί Ομπάμα, κατ' απαίτηση των ΗΠΑ θα τεθεί και η κοινή στάση του ΝΑΤΟ απέναντι στην Κίνα. Οι ΗΠΑ για να αντιμετωπίσουν αυτό που αντιλαμβάνονται ως στρατηγικό ανταγωνισμό της Κίνας χρειάζονται τους Συμμάχους τους, κάτι που είχε τονίσει στη επιστολή παραίτησης του ο υπουργός Άμυνας Στρατηγός Μάτις.
Πάντως ο Γάλλος Πρόεδρος την Πέμπτη 28 Νοεμβρίου κατά την διάρκεια της… πυροσβεστικής επίσκεψης του ΓΓ της Ατλαντικής Συμμαχίας Jens Stoltenberg στο Παρίσι ενώ διευκρίνισε ότι η δήλωση του για το «εγκεφαλικά νεκρό» ΝΑΤΟ συνιστούσε απλά μία σκληρή προειδοποίηση προς την μεθαυριανή Σύνοδο Κορυφής υπερασπίστηκε όλα τα άλλα ερωτήματα που έθεσε. Η για μία ακόμα φορά δήλωση του μπροστά στον ΓΓ/ΝΑΤΟ, ότι «ο πραγματικός κοινός εχθρός της Ευρώπης δεν είναι η Ρωσία και η Κίνα, αλλά η τρομοκρατία» εκτιμάται ότι θα απαντηθεί τόσο από τις Βαλτικές χώρες και την Πολωνία, σχετικά με την Ρωσία όσο και από τις ΗΠΑ σε ότι αφορά στην Κίνα αντίστοιχα. Οι διοργανωτές για να αφήσουν περισσότερο χρόνο στους Νατοϊκούς Ηγέτες σε διμερείς επαφές που θα βοηθούσαν στην αποφόρτιση του κλίματος, αφαίρεσαν από την ατζέντα το γεύμα εργασίας.
Έτσι λοιπόν ενώ αναμενόταν μία βαρετή Σύνοδος όπου θα κυριαρχούσαν τα μεγάλα λόγια για τα 70 χρόνια του ΝΑΤΟ και για το πως ισχυρό και ενωμένο θα προχωρήσει στην επόμενη δεκαετία θα έχουμε από αύριο στο Λονδίνο ένα άκρως ενδιαφέρον διήμερο και με δεδομένο ότι ο Πρόεδρος Τραμπ δεν έχει… μιλήσει ακόμα. Όπως ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει για την χώρα μας και η πρώτη εμφάνιση στο ΝΑΤΟ του Πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη.
* Ο Αντιστράτηγος ε.α. Κωνσταντίνος Λουκόπουλος είναι επικεφαλής στο «Παρατηρητήριο Liberal». Είναι απόφοιτος της ΣΕΘΑ και έχει περατώσει Στρατηγικές Σπουδές Ασφαλείας. Διατέλεσε εκπρόσωπος Τύπου του Α/ΓΕΕΘΑ, διευθυντής Διεθνών Σχέσεων στο ΥΕΘΑ/ΓΓΟΣΑΕ, και υπηρέτησε σε διοικητικές και επιτελικές θέσεις στην Ελλάδα ενώ στο ΝΑΤΟ ως Συντονιστής Αμυντικής Σχεδίασης στο Διεθνές Στρατιωτικό Επιτελείο (IMS) στο Στρατηγείο του ΝΑΤΟ στις Βρυξέλλες και ως Εκπαιδευτής στο NATO School στο Oberammergau στην Γερμανία.
