Στις 26 Μαΐου 2019 όταν εκατομμύρια Ευρωπαίοι προσερχόταν στις κάλπες για να αναδείξουν το Ευρωκοινοβούλιο που μόλις ολοκλήρωσε τη θητεία του, κανείς δεν μπορούσε να φανταστεί ότι θα ακολουθούσε ένα πραγματικά εφιαλτικό σενάριο. Πανδημία, πόλεμος στην Ουκρανία, ενεργειακή κρίση, πόλεμος στη Γάζα, διαταραχή στην παγκόσμια εφοδιαστική αλυσίδα.
Σήμερα η Γηραιά Ήπειρος είναι αντιμέτωπη με πολύ κρίσιμα ερωτήματα που δεν αφορούν μόνο τη διαχείριση των κρίσεων, οικονομικής, γεωπολιτικής, κλιματικής, μεταναστευτικής αλλά θα πρέπει να κοιτάξει μπροστά για τη διαμόρφωση μιας στρατηγικής αυτονομίας της Ε.Ε. που δεν θα περιοριστεί μόνο στον τομέα της Άμυνας και της Ασφάλειας.
Είναι προφανές ότι η Ε.Ε. γερνάει όχι μόνο πληθυσμιακά, και αποδυναμώνεται. Για δεκαετίες μετά τον Β Παγκόσμιο Πόλεμο και κυρίως μετά τον Ψυχρό Πόλεμο, η Ευρώπη έμαθε να ζει μεταφέροντας πολλές από τις παραγωγικές βιομηχανίες της στη «φθηνή» Κίνα και τη Νοτιοανατολική Ασία, εξασφαλίζοντας φθηνή ενέργεια από τη Ρωσία και αναθέτοντας τη μεγάλη ευθύνη για την Ασφάλεια της στις ΗΠΑ.
Το πλαίσιο αυτό που καθημερινά γίνεται αντιληπτό ότι αποτελεί παρελθόν, άφησε την Ε.Ε. στο περιθώριο μιας νέας τεχνολογικής επανάστασης που γίνεται με την ΑΙ και τις καινοτόμες τεχνολογίες αιχμής, στην αγωνία αναζήτησης νέων πηγών ενέργειας μέσω της πράσινης μετάβασης, και χωρίς στρατηγικό όραμα που θα διαμόρφωνε έναν ισχυρό ευρωπαϊκό πυλώνα Άμυνας και Ασφάλειας.
Είναι σαφές πια ότι μια Ευρώπη χωρίς επενδύσεις στην καινοτομία, χωρίς ενίσχυση της κοινωνικής συνοχής, επένδυσης σε νέες τεχνολογίες, δίκαιη διαχείριση του κόστους της πράσινης μετάβασης δεν μπορεί να αντέξει στον μεγάλο ανταγωνισμό με τις ΗΠΑ και την Κίνα. Όμως χωρίς ισχυρή στρατιωτική παρουσία και αποτροπή ο ρόλος και ο λόγος της στη νέα Παγκόσμια Τάξη πραγμάτων που διαμορφώνεται θα είναι περιθωριακός.
Συγχρόνως, ο κίνδυνος να βρεθεί στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού ένα ηγέτης όπως ο Ν. Τραμπ ο οποίος με το σύνθημα «Πρώτα η Αμερική» και με τη δική του ατζέντα σε θέματα εξωτερικής πολιτικής και άμυνας, θα δημιουργήσει τον κίνδυνο να βρεθεί και η ίδια η Ευρώπη ευάλωτη σε έξωθεν απειλές.
Ο Γάλλος πρόεδρος Εμ.Μακρόν προειδοποίησε στην ομιλία του στη Σορβόννη ότι η Ευρώπη «μπορεί να πεθάνει» εάν δεν αντιμετωπίσει άμεσα τις προκλήσεις απέναντι στον προστατευτισμό της Κίνας και των ΗΠΑ, στηρίζοντας τις δικές της βιομηχανίες και χωρίς να εξασφαλίσει στρατηγική αυτονομία…
Αυτή ακριβώς η στρατηγική αυτονομία της Ε.Ε., που θα της επιτρέψει να έχει ισχυρή φωνή στα παγκόσμια πράγματα αλλά και ισχυρό στρατιωτικό αποτύπωμα όταν αυτό απαιτείται είναι ένα από τα μεγάλα ερωτήματα στα οποία θα πρέπει να απαντήσουν άμεσα τα κράτη μέλη, η νέα Κομισιόν που θα προκύψει από τις εκλογές, επιλογές τις οποίες θα κληθούν να στηρίξουν και τα νέα μέλη του Ευρωκοινοβουλίου.
Στις αυριανές εκλογές που οι Ευρωπαίοι θα εκλέξουν τα νέα 720 μέλη του Ευρωκοινοβουλίου γνωρίζουν ότι το τρίτος θεσμός της Ε.Ε. είναι αρκετά αδύναμος για να καθορίσει τις εξελίξεις, όμως το νομοθετικό σώμα έχει ρόλο και μπορεί να επηρεάσει στη μια η στην άλλη κατεύθυνση τις εξελίξεις. Και πάντως έχει σημαντικό ρόλο στη διαμόρφωση της νέας Κομισιόν η οποία θα έχει κρίσιμο ρόλο σε αυτό το σχέδιο για την ευρωπαϊκή Άμυνα και Στρατηγική Αυτονομία.
Η άνοδος ακροδεξιών δυνάμεων στις εκλογές θα επηρεάσει σε ένα σημαντικό βαθμό τις συζητήσεις τόσο για την επιλογή των Επιτρόπων όσο και για τα σχέδια κοινής άμυνας και ενίσχυσης του αμυντικού βραχίονα. Οι δυνάμεις αυτές επιδιώκουν την όλο και μικρότερη εξάρτηση από την «γραφειοκρατία των Βρυξελλών», τη μη εμπλοκή σε θέματα «κυριαρχίας» όπως είναι η Άμυνα ενώ δεν είναι μυστικό ότι είτε διαθέτουν στενές σχέσεις η πάντως θαυμάζουν το καθεστώς Πούτιν. Αντιμετωπίζουν μάλιστα πολύ επιφυλακτικά τη στήριξη που προσφέρει η Ε.Ε. στην Ουκρανία.
Ο Πόλεμος στην Ουκρανία όμως και η συνειδητοποίηση ότι πλέον δεν υπάρχει ένας κόσμος αγγελικά πλασμένος που αρκεί το δόγμα «ύφεση-αποτροπή» που κυριάρχησε και μετά τον Ψυχρό Πόλεμο ώστε να διατηρείται η ειρήνη και η ευημερία, υποχρεώνει την Ε.Ε. να κινηθεί άμεσα μετά την ολοκλήρωση των ευρωεκλογών και τη συγκρότηση των νέων θεσμικών οργάνων της.
Η επιλογή για δημιουργία θέσης Επιτρόπου Άμυνας και Ασφάλειας θα δώσει ώθηση στο σχέδιο αυτό, όμως θα πρέπει να αναζητηθεί πρόσωπο κύρους και όχι να καταλήξει και πάλι σε αδιάφορες και επικίνδυνες ορισμένες φορές επιλογές όπως αυτή του Ύπατου εκπροσώπου για την εξωτερική πολιτική Χ.Μπορέλ.
Συγχρόνως θα πρέπει να δρομολογηθεί το σχέδιο για την ενίσχυση των Ευρωπαϊκών Αμυντικών Βιομηχανιών, την κοινή προκήρυξη διαγωνισμών για την εξασφάλιση όπλων και εξοπλισμού, ένα σχέδιο δύσκολο καθώς απαιτεί επενδύσεις σε νέες τεχνολογίες αλλά θα μπορέσει να αντιμετωπίσει τον κατακερματισμό και τη σπατάλη δισεκατομμυρίων ευρώ πολλά από τα οποία καταλήγουν εκτός Ε.Ε., κυρίως στην έχουσα δεσπόζουσα θέση αμυντική βιομηχανία των ΗΠΑ.
Η πρόταση Μητσοτάκη-Τουσκ για κοινή ευρωπαϊκή αντιπυραυλική ασπίδα ήταν ένα πρώτο βήμα για μπει στο «αυλάκι» αυτή η συζήτηση η οποία θα επανέλθει με δριμύτητα μετά τις ευρωεκλογές. Πολύ περισσότερο όταν διαπιστώνεται ότι η επιθετικότητα της Ρωσίας κάθε άλλο παρά βαίνει προς ύφεση και ότι ενδεχόμενη εκλογή Τραμπ στις ΗΠΑ ενδεχομένως να αφήσει ακάλυπτη και ευάλωτη την Ευρώπη.
Είναι προφανές ότι η Ευρώπη δεν επιδιώκει ούτε να αντικαταστήσει το ΝΑΤΟ ούτε να το περιθωριοποιήσει, όμως μπορεί να αποκτήσει ισχυρό ισότιμο ρόλο εντός της Συμμαχίας και συγχρόνως να μπορεί να έχει παρεμβατικότητα σε διεθνείς κρίσεις που βρίσκονται εκτός πλαισίου ευθύνης του ΝΑΤΟ.
Δεν είναι καθόλου εύκολο εγχείρημα καθώς όχι μόνο απαιτεί τεράστια χρηματοδότηση και δεν υπάρχει συμφωνία για έκδοση ευρωομολόγου, ενώ η Κοινή Αμυντική Πολιτική έχει νόημα εφόσον υπάρχει διαμορφωμένη και Κοινή Στρατηγική Αντίληψη.
Και το μεγάλο δίλημμα θα είναι εάν πλέον η Ε.Ε. θα πρέπει να σχεδιάσει μια νέα Αρχιτεκτονική Ασφάλειας για την Ήπειρο η οποία όχι μόνο θα αποκλείει τη Ρωσία αλλά αντίθετα θα την περιλαμβάνει ως στρατηγικό αντίπαλο… Και τα θεμελιώδη αυτά ερωτήματα θα πρέπει να απαντηθούν από έναν οργανισμό που ακόμη αναζητά κοινή θέση για τον πόλεμο στη Γάζα…
