Του Στέλιου Φενέκου*
Το μεταναστευτικό ζήτημα ορθώς μπήκε στις προτεραιότητες της κυβέρνησης και εξετάσθηκε από το ΚΥΣΕΑ, ως ζήτημα ασφαλείας της χώρας πλέον. Τα δε μέτρα που αποφασίσθηκαν είναι προς τον σωστή κατεύθυνση.
Όμως οι διάφορες επιφανειακές απόψεις που ακούγονται από κάποιους πολιτικούς και αναλυτές, περί αναγκαστικής επιστροφής των μη προσφύγων-μεταναστών στις χώρες προέλευσης και απέλασης πολλών εξ αυτών,είναι ανεφάρμοστες.
Αφενός δεν μπορεί να γίνει σε μεγάλη κλίμακα (αγνοούν ότι σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο απαγορεύονται οι ομαδικές αυτές ενέργειες και αφετέρου εάν δεν υπάρχει συναίνεση από τις χώρες προορισμού δεν μπορούν να επαναπατρισθούν καθ' οιονδήποτε τρόπο).
Υπάρχουν βέβαια οι περιορισμένες και υπό προϋποθέσεις επανεισδοχές υπηκόων τρίτων χωρών προς την Τουρκία, στο πλαίσιο της συμφωνίας της Τουρκίας με την ΕΕ και του διμερούς «Πρωτοκόλλου Επανεισδοχής» Ελλάδας-Τουρκίας.
Μία συμφωνία όμως που όχι μόνο δεν είναι ικανοποιητική στις προβλέψεις της, από πλευράς προϋποθέσεων και αριθμών αλλά και δεν τηρείται από την Τουρκία.
Ως αποτέλεσμα, από τότε που υπογράφηκε (αρχές 2016), οι επανεισδοχές αυτές δεν ξεπέρασαν τους 400 ανθρώπους το χρόνο κατά μέσο όρο. Η δε Τουρκία χρησιμοποιεί τη συμφωνία και το μεταναστευτικό για να εκβιάζει για περισσότερα οφέλη, κυρίως από την ΕΕ (οικονομικά, άλλων παροχών, κατάργηση βίζας, πολιτικά κλπ). Επισημαίνεται ότι ιδιαίτερα στις αρχές του έτους αυτού, υπήρξε άνοδος στην είσοδο προσφύγων/μεταναστών στη χώρα από την Τουρκία, κατά 43% σε σχέση με το προηγούμενο έτος (π.χ. μεταξύ Σεπ 18 και Ιαν. 19 πέρασαν περίπου 38.000 πρόσφυγες/μετανάστες στην Ελλάδα από την Τουρκία).
Τα κέντρα υποδοχής προσφύγων και μεταναστών στην Ελλάδα είναι υπερπλήρη και ενώ προβλέπονται συνολικά γύρω στις 9.500 θέσεις, οι άνθρωποι που φιλοξενούνται είναι πάνω από 21.000. Ειδικότερα το κέντρο φιλοξενίας στη Μόρια φιλοξενεί τριπλάσιο και πλέον αριθμό και στη Σάμο εξαπλάσιο αριθμό ατόμων ως προς αυτούς που μπορούν να εξυπηρετήσουν αντίστοιχα.
Στην πρόσφατη συνεδρίαση του ΚΥΣΕΑ (πέραν του συμβολικού χαρακτήρα της που αναδεικνύει την σοβαρότητα τους θέματος), αποφασίσθηκαν και προωθούνται σημαντικά μέτρα όπως η αποσυμφόρηση των νησιών, η μέριμνα για τα ασυνόδευτα παιδιά καθώς και η βελτίωση διαδικασιών που αφορούν την αναποτελεσματική και χρονοβόρα διαδικασία ασύλου.
Η προηγούμενη κυβέρνηση πέραν την εξαιρετικά ασαφούς και χαλαρής πολιτικής της, αποδέχθηκε και συνυπέγραψε χωρίς οιαδήποτε επιφύλαξη-πρόταση τροποποίησης κλπ, το κείμενο του ΟΗΕ για το μεταναστευτικό (συμφωνήθηκε στις αρχές του χρόνου στο Μαρόκο). Το κείμενο αυτό δημιουργεί δεσμευτικό πλαίσιο για τις χώρες και είναι εξόχως ανεδαφικό (είναι αδύνατο να μπορέσουν οι χώρες να εφαρμόσουν πολλές από τις προβλέψεις του).
Αναγκαία διεθνή μέτρα
Αυτά που θα πρέπει οπωσδήποτε να εξετασθούν σε διεθνές επίπεδο, πέραν της αναθεώρησης της συνθήκης του Δουβλίνου, είναι:
1. Να χαρακτηρισθεί η διακίνηση μεταναστών (το σύγχρονο δουλεμπόριο) έγκλημα κατά της ανθρωπότητας, αρμοδιότητας του διεθνούς ποινικού δικαστηρίου που διώκεται ανηλεώς και να υποχρεωθούν όλες οι χώρες να δεσμευθούν για τις διεθνείς διώξεις.
2. Να ελέγχεται η διακίνηση των χρημάτων που διαπιστώνεται ότι προέρχονται άμεσα ή έμμεσα από ανάλογες δραστηριότητες και να δεσμεύονται στο διεθνές τραπεζικό σύστημα, όπως γίνεται και με την τρομοκρατία.
3. Να προβλεφθούν αυστηρές ποινές για τους διακινητές (τουλάχιστον στις χώρες του Δυτικού κόσμου όπου μπορεί να επιτευχθεί συναίνεση).
4. Να υπάρξουν οι αναγκαίες διεθνείς πιέσεις ώστε να συμφωνηθούν και να οργανωθούν πολυεθνικές επιχειρήσεις (Νατοϊκές, της ΕΕ αλλά και της Αφρικανικής Ένωσης στη ξηρά και στα χωρικά ύδατα χωρών), για την υποστήριξη των κυβερνήσεων των χωρών που δηλώνουν ότι επιθυμούν, αδυνατούν να ελέγξουν οι ίδιες την διακίνηση ανθρώπων (μεταναστών αλλά και δουλεμπόρων που δρουν ανεξέλεγκτα στις αφρικανικές ιδίως χώρες).
5. Επιπρόσθετα σε αυτές, να οργανωθούν πολυεθνικές ναυτικές επιχειρήσεις στα διεθνή ύδατα (του ΝΑΤΟ και της ΕΕ, όπως έγινε και στα πλαίσια της τρομοκρατίας), για τον έλεγχο του σύγχρονου δουλεμπορίου στη Μεσόγειο.
6. Το σύστημα πληροφοριών των οργανισμών αυτών (και των συμμετεχουσών χωρών), να προσανατολισθεί στον έλεγχο κάθε μορφής διακίνησης ανθρώπων, ώστε να αναλαμβάνονται έγκαιρα οι αναγκαίες προληπτικές αποτρεπτικές αλλά και κατασταλτικές δράσεις (θα πρέπει να υπάρξουν και αξιόπιστες πιέσεις σε μη συνεργαζόμενες κυβερνήσεις συγκεκριμένων χωρών, όπως έγινε και με την τρομοκρατία).
7. Να επισημαίνεται σε κάθε ευκαιρία σε όλα τα συναφή φόρα και διεθνείς συσκέψεις, η διασύνδεση του μεταναστευτικού με την τρομοκρατία και το δουλεμπόριο, ως παγκόσμια απειλή ασφαλείας.
8. Θα ήταν επίσης απολύτως πρακτικό, εάν εκτός από την συμφωνία με την Τουρκία και την χρηματοδότησή της, η ΕΕ (με κεντρική πολιτική) ερχόταν σε συμφωνία και με τις χώρες προέλευσης όσων μεταναστών δεν δικαιούνται ασύλου. Οι χώρες αυτές θα μπορούσαν να δεχθούν έξτρα χρηματοδότηση για την επιστροφή των πολιτών τους,στους οποίους δεν χορηγείται άσυλο στις χώρες της ΕΕ. Παράλληλα θα μπορούσε να διευρυνθεί και να γίνει κεντρική πολιτική της ΕΕ, το πρόγραμμα εθελοντικού επαναπατρισμού που εφαρμόζει η Γερμανία με τις χώρες προέλευσης όσων μεταναστών δεν δικαιούνται ασύλου. Μία τέτοια συμφωνία θα παρουσίαζε πολλά πλεονεκτήματα και θα λειτουργούσε συμπληρωματικά έναντι αυτής της συμφωνίας με την Τουρκίας.
9. Και φυσικά η αποκατάσταση της ειρήνης και της σταθερότητας στις χώρες προέλευσης και η ανοικοδόμησή τους, πρέπει να είναι η πρώτη και βασική προτεραιότητα όλων μας.
Είναι αναγκαία και σωστά συνεπώς τα μέτρα που αποφασίσθηκαν από το ΚΥΣΕΑ, όμως εάν δεν υποστηριχθούν και από δραστικά διεθνή μέτρα όπως τα προτεινόμενα, θα έχουν πάντα περιορισμένη αποτελεσματικότητα.
*Ο Στέλιος Φενέκος είναι Υποναύαρχος ε.α. ΠΝ και Πρόεδρος της «Κοινωνίας Αξιών»
