Τις βάσεις για ένα νέο τοπίο στις αμερικανοτουρκικές σχέσεις, μετά από μια περίοδο τουλάχιστον 7 ετών αντιπαραθέσεων, βάζουν οι επισκέψεις του Διοικητή της ΜΙΤ Ι. Καλίν και του ΥΠΕΞ Χ. Φιντάν στην Ουάσιγκτον και η πραγματοποίηση της συνάντησης του Στρατηγικού Μηχανισμού ΗΠΑ - Τουρκίας. Εξελίξεις που ξεκλείδωσαν μόλις η Τουρκία τελείωσε τον εκβιασμό με την έγκριση ένταξης της Σουηδίας στο ΝΑΤΟ με αντάλλαγμα τη συμφωνία για τα F-16.
Το Κοινό Ανακοινωθέν που εκδόθηκε μετά τον Στρατηγικό Μηχανισμό την Παρασκευή, και περιέχει ένα σαφές μήνυμα της Ουάσιγκτον προς την Τουρκία για διατήρηση της σταθερότητας και της αποκλιμάκωσης στο Αιγαίο και στην Ανατολική Μεσόγειο, δείχνει ότι και οι Αμερικανοί θέλουν να γυρίσουν σελίδα αποδεχόμενοι τον σημαντικό ρόλο της Τουρκίας στην ευρύτερη περιοχή από Καύκασο και Μ.Ανατολή μέχρι την Αφρική. Χωρίς πάντως να έχουν εξαλειφθεί τα σημεία διαφωνίας και οι αιτίες πρόκλησης εντάσεων κυρίως σε ό,τι αφορά τη στήριξη των Αμερικανών στους Κούρδους της Συρίας αλλά και στη στενή σχέση της Τουρκίας με τη Ρωσία.
Είναι όμως εμφανές ότι αναζητούν τρόπους για να περιορισθεί η εξάρτηση της χώρας από τη Μόσχα και να δρομολογηθεί η εμπλοκή της σε ένα περιφερειακό σύστημα «απόκρουσης» της επιρροής του Ιράν, όσο κι αν αυτό βεβαίως αποτελεί σχήμα οξύμωρο λόγω της στήριξης του Ερντογάν σε δυο εκ των proxies του Ιράν, της Χαμάς και της Χεζμπολάχ.
Οι Αμερικανοί προσέφεραν στην Τουρκία τη δομημένη και στενή συνεργασία στην αντιμετώπιση της τρομοκρατίας, συνεργασία των Αμυντικών βιομηχανιών των δυο χωρών αλλά και συνεργασία στην τεχνολογία των Μικρών Αρθρωτών Αντιδραστήρων (SMR)για την παραγωγή ενέργειας, ενώ αναγνωρίζουν τον σημαντικό ρόλο για τη διαφοροποίηση των πηγών ενέργειας.
Στο Κοινό Ανακοινωθέν υπάρχουν σαφείς αναφορές στον ρόλο της Τουρκίας στη Μαύρη Θάλασσα, στη Γάζα όπου κρατήθηκαν ισορροπίες με τα δυο μέρη να τάσσονται υπέρ της διακοπής των συγκρούσεων, της αντιμετώπισης της ανθρωπιστικής κρίσης και της λύσης των Δύο Κρατών, στη Συρία, Μ.Ανατολή και στην Αφρική, στον Νότιο Καύκασο που δεσμεύθηκαν οι δυο ΥΠΕΞ να εργασθούν από κοινού για μια ισορροπημένη και βιώσιμη ειρηνευτική συμφωνία μεταξύ Αρμενίας και Αζερμπαϊτζάν. Επίσης, οι Αμερικανοί καταδίκασαν το PKK, το DHKP-C αλλά και το ISIS που συνιστούν τρομοκρατική απειλή για την Τουρκία.
Όμως έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον η Αναφορά στην Ανατολική Μεσόγειο και στη διαδικασία επαναπροσέγγισης της Τουρκίας με την Ελλάδα:
«Ο υπουργός Μπλίνκεν και ο υπουργός Φιντάν συζήτησαν την κατάσταση στην Ανατολική Μεσόγειο και υπογράμμισαν τη σημασία της διατήρησης της σταθερότητας και των διαύλων επικοινωνίας. Ο Αμερικανός ΥΠΕΞ εξέφρασε την ικανοποίησή του για τη συνεχιζόμενη δέσμευση μεταξύ της Τουρκίας και της Ελλάδας, συμπεριλαμβανομένου του πέμπτου Συμβουλίου Συνεργασίας Υψηλού Επιπέδου τον Δεκέμβριο του 2023, στην Αθήνα και της υπογραφής της Διακήρυξης Τουρκίας-Ελλάδας για τις φιλικές σχέσεις και την καλή γειτονία».
Είναι σαφές ότι οι Αμερικανοί στηρίζουν αυτή τη διαδικασία και εναντιώνονται σε κάθε ενέργεια που θα μπορούσε να δημιουργήσει συνθήκες αποσταθεροποίησης στην περιοχή και επιστροφή στην εποχή των εντάσεων.
Βεβαίως, ο κ. Φιντάν ο οποίος ήγειρε θέμα F-35 αντιμετώπισε και πάλι το εμπόδιο των S-400 καθώς η νομοθεσία CAATSA είναι σαφής και δεν υπάρχει ουδεμία πρόθεση εκ μέρους των Αμερικανών να παρακαμφθεί η απόφαση η οποία επέβαλε τον αποκλεισμό της Τουρκίας από το πρόγραμμα του F-35. Ο Τούρκος ΥΠΕΞ είχε την ευκαιρία να διαπιστώσει όμως ότι στο Κογκρέσο υπάρχουν ακόμη ανοικτά ζητήματα που αφορούν την Τουρκία παρά την ανακούφιση που ακολούθησε την απόφαση Ερντογάν να ξεμπλοκάρει την ένταξη της Σουηδίας στο ΝΑΤΟ
Μετά τη συνάντηση του με μέλη και τον πρόεδρο της Επιτροπής Εξωτερικών της Γερουσίας Μπεν Γκάρντιν, ο Αμερικανός γερουσιαστής δήλωσε ότι «η Τουρκία είναι ένας σημαντικός σύμμαχος στο ΝΑΤΟ... Μεταφέραμε και τις ανησυχίες μας για τη Συρία και τα ανθρώπινα δικαιώματα», δυο θέματα που αποτελούν «κόκκινο πανί»άγια τον Τ. Ερντογάν.
Η Ουάσιγκτον πάντως προσφέρει ένα σημαντικό παράθυρο συνεργασίας στον αμυντικό τομέα και στον τομέα της Αμυντικής Βιομηχανίας και αυτό επισημαίνεται στο Κοινό Ανακοινωθέν:
«Ως οι δύο μεγαλύτερες ένοπλες δυνάμεις του ΝΑΤΟ, και οι δύο πλευρές επανέλαβαν τη σημασία των δεσμεύσεών μας, καθώς και της ανανεωμένης, αμφίδρομης αμυντικής εμπορικής σχέσης μας για την ενίσχυση των δυνατοτήτων, τη διασφάλιση της διαλειτουργικότητας και την αύξηση της ισχύος της συλλογικής μας ασφάλειας.
Κοιτάζοντας μπροστά, ο υπουργός Μπλίνκεν και ο υπουργός Φιντάν συζήτησαν ευκαιρίες για τον μετασχηματισμό της σχέσης ασφάλειας και άμυνας ΗΠΑ - Τουρκίας για να αξιοποιήσουν τις σημαντικές δυνατότητες και την καινοτομία κάθε χώρας για την αντιμετώπιση στρατηγικών προκλήσεων και ευκαιριών. Υπό αυτό το πρίσμα, ανακοίνωσαν ότι η συνάντηση ΗΠΑ - Τουρκίας για το Defense Trade Dialogue θα πραγματοποιηθεί το 2024 και οι δύο χώρες θα επιδιώξουν ευκαιρίες για την προώθηση της αμυντικής βιομηχανικής συνεργασίας».
Σύμφωνα με ενημέρωση Αμερικανών αξιωματούχων πριν από τις συναντήσεις με Φιντάν, οι ΗΠΑ προτίθεται να αυξήσουν τις ποσότητες LNG που στέλνουν στην Τουρκία, να ενισχύσουν τη συνεργασία σε πράσινη ενέργεια και να διευκολύνουν την προώθηση των Small Modular Reactors (SMR) (μικροί αρθρωτοί αντιδραστήρες), που θεωρούνται πιο ασφαλείς και πιο ευέλικτοι από τους μεγάλους πυρηνικούς σταθμούς σαν αυτόν που ολοκληρώνεται στο Ακούγιου και αυτόν που σχεδιάζεται για τη Σινώπη με ρωσική τεχνολογία.
Οι Αμερικανοί θέλουν την Τουρκία να έχει ρόλο για τη διαφοροποίηση των πηγών ενέργειας για την ίδια και την Ευρώπη, και ανησυχούν ιδιαίτερα για τη μεγάλη εξάρτηση της από το ρωσικό φυσικό αέριο αλλά και τη ρωσική πυρηνική τεχνολογία, με δεδομένο ότι το Ακούγιου θα είναι για σειρά ετών υπό τον έλεγχο της ROSATOM.
Άγκυρα και Ουάσιγκτον δείχνουν ότι προσπαθούν να βρουν ξανά τον βηματισμό τους και πιθανόν ο κ. Ερντογάν θα ήθελε επιτέλους έστω και στο τέλος της θητείας Μπάιντεν μια πρόσκληση για τον Λευκό Οίκο. Η αλήθεια είναι πάντως, ότι στην Άγκυρα μάλλον περιμένουν τις Αμερικανικές εκλογές καθώς ενδεχόμενη εκλογή Τραμπ θα διαμορφώσει έναν εντελώς διαφορετικό τοπίο και ισορροπίες και στην ευρύτερη περιοχή.
