(Φωτ.: 04/02/2016. Πρόσφυγες κατευθύνονται από το κέντρο μεταναστών στο χωριό Tabanovce στα Σκόπια προς τα σύνορα της Σερβίας. Η ένταση των μετακινήσεων μπορεί να μειωθεί με την πάροδο του χρόνου, αλλά, σε γενικές γραμμές, οι άνθρωποι θα συνεχίσουν να έρχονται στην Ευρώπη.)
Του Δημήτρη Τσαϊλά *
Η δημιουργία μιας Ευρώπης χωρίς σύνορα ήταν ένα όραμα που άρχισε να γίνεται πραγματικότητα στα μέσα της δεκαετίας του 1990 με πολλές δυσκολίες. Αυτό όμως σήμερα φαίνεται να εξασθενίζει γρήγορα.
Σύμφωνα με την άποψη των οικονομολόγων, οι συνοριακοί έλεγχοι ενεργούν ακριβώς όπως οι φόροι, που στρεβλώνουν τις δραστηριότητες, μέσω της αύξησης του κόστους των συναλλαγών και της μείωσης των διασυνοριακών ροών αγαθών και υπηρεσιών. Χωρίς αυτούς, αλλά και με ένα ενιαίο νόμισμα, η αγορά είναι πιο αποτελεσματική. Αυτό δεν σημαίνει, βέβαια, ότι η ενιαία αγορά δεν μπορεί να λειτουργήσει με τους ελέγχους στα σύνορα ή τα πολλαπλά νομίσματα. Σημαίνει απλώς ότι η εν λόγω «επανεθνικοποίηση» θα φέρει τεράστιο κόστος, με τη μορφή ουσιαστικά μειωμένης παραγωγικότητας με σημαντικά μικρότερη απόδοση.
Η ειρωνεία σε όλα αυτά είναι ότι η Γερμανία, η οποία αδίστακτα επιβάλλει αυστηρά μνημόνια για τις οικονομικές κρίσεις χρέους στα Ευρωπαϊκά Κράτη, ζητεί τώρα την αλληλεγγύη, όσον αφορά το προσφυγικό. Αυτός είναι ο κύριος λόγος για τον οποίο γίνεται τόσος λόγος για να αντιμετωπισθούν οι περίπου 1,5 εκατομμύριο πρόσφυγες, ώστε να μοιραστούν δίκαια σε όλη την Ευρώπη, που όμως φαίνεται είναι ένα άπιαστο όνειρο και η συνθήκη Σένγκεν... να πνέει τα λοίσθια.
«Απόρθητο φρούριο»
Αυτό θα ήταν κάτι περισσότερο από μια συμβολική απώλεια για τους Ευρωπαίους πολίτες. Και, φυσικά, η εκ νέου ανέγερση των εθνικών συνόρων δεν κάνει τίποτα για να αντιμετωπίσει το βασικό πρόβλημα. Οι πρόσφυγες απλά να ωθηθούν προς τα πίσω στην Ελλάδα, που είναι ο πιο αδύναμος κρίκος της αλυσίδας. Όμως οι πρόσφυγες θα εξακολουθούν να είναι πρόθυμοι να θυσιάσουν τη ζωή τους για να μπουν στην Ευρώπη, η οποία φοβάμαι πως με γοργούς ρυθμούς αρχίζει να μετατρέπεται σε «απόρθητο φρούριο», λόγω κυρίως της απροθυμίας του Βορρά και κάποιων άλλων κρατών με λαϊκίστικες κυβερνήσεις.
Τώρα πλέον το ερώτημα εάν η Ευρώπη και όχι μόνον η Ελλάδα μπορούν να ενσωματώσουν τα εκατομμύρια των προσφύγων που είναι εν... αναμονή αναχώρησης από τα εδάφη της Τουρκίας της ευρύτερης Μέσης Ανατολής και της Αφρικής πρέπει να τροποποιηθεί. Οι Ευρωπαίοι πρέπει να σταματήσουμε κάθε συζήτηση με το «εάν» και να αρχίσουμε να σκεπτόμαστε με το «πώς». Το ερώτημα δεν είναι αν η Ευρώπη μπορεί να εντάξει τους πρόσφυγες, αλλά πώς θα το πράξει. Η ένταξη, η μετανάστευση και οι πρόσφυγες είναι θέματα που συχνά εκλαμβάνονται ως προβλήματα που πρέπει να επιλυθούν, παρά ως πραγματικότητα που πρέπει να διαχειριστούμε.
Ζητούμενο η μακροπρόθεσμη πολιτική
Οι μεταναστευτικές και προσφυγικές μετακινήσεις αποτελούν μόνιμα χαρακτηριστικά του σημερινού κόσμου. Η ένταση των μετακινήσεων μπορεί να μειωθεί με την πάροδο του χρόνου, αλλά, σε γενικές γραμμές, οι άνθρωποι θα συνεχίσουν να έρχονται στην Ευρώπη. Αυτό σημαίνει, πάνω απ' όλα, να βρούμε μια συνειδητή και μακροπρόθεσμη πολιτική που αντιμετωπίζει τα δύο πραγματικά προβλήματα:
- πρώτον, την απροθυμία που υπάρχει μεταξύ των κρατών της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την ένταξη των μεταναστών και
- δεύτερον, πως η Ε.Ε. να αποκτήσει ένα μηχανισμό διανομής του παραγόμενου πλούτου με σκοπό την ισόρροπο ανάπτυξη. Χωρίς αυτές τις στερεές βάσεις πολιτικής, το μέλλον της Ευρωπαϊκής Ένωσης θα αποφασίζεται από μεμονωμένες εθνικές πολιτικές. Εάν συμβεί αυτό, θα δούμε την πλήρη ήττα της πολυπολιτισμικότητας και η ελεύθερη διακίνηση στη ζώνη Σένγκεν θα γίνει σύντομα μια ανάμνηση της ρομαντικής εποχής της Ε.Ε.
Οι Ευρωπαίοι δεν πρέπει να κλείνουμε τα μάτια μας στη «χιονοστιβάδα» των προσφύγων και να αδιαφορούμε για την ικανότητα να τους απορροφήσουμε. Η ανθρώπινη δυστυχία μας φέρνει προ των ευθυνών μας ως άνθρωποι και είναι επιτακτική η ανάγκη της αλληλεγγύης. Έχουμε καθήκον να βοηθήσουμε τους πρόσφυγες, απλώς και μόνο επειδή οι πρόσφυγες είναι ανθρώπινα όντα με δικαιώματα, όπως και εμείς. Η βασική διαφορά είναι ότι οι πρόσφυγες στερούνται οποιασδήποτε νομικής, πολιτικής, ή κοινωνικής προστασίας. Πώς θα μπορέσει η Ευρώπη να ενσωματώσει όσους φτάσουν στις ακτές της;
Η αλλυεγύη ως η μόνη ενναλακτική λύση
Αυτό είναι και η πολιτική διάσταση του προβλήματος που η λύση του είναι η αλληλεγγύη. Η Ευρωπαϊκή Ένωση, τα κράτη μέλη της, και όλα τα άλλα ευρωπαϊκά κράτη πρέπει:
- πρώτον, να υλοποιήσουν άμεσα τις αποφάσεις για την αναλογική και δικαία διανομή/ποσόστωση και να δεχθούν τους μετανάστες χωρίς περιστροφές.
- δεύτερον, πρέπει να θεσπιστεί ένα κοινό πλαίσιο για την ένταξη. Ένα πρόγραμμα που θα δεσμεύει όλα τα συμβαλλόμενα κράτη, και θα είναι αρκετά ευέλικτο ώστε κάθε κράτος να προσαρμόσει τις συγκεκριμένες κοινωνικές συνθήκες και
- τρίτον, να δημιουργηθεί ένα κοινό ταμείο για να βοηθήσει τις φτωχότερες χώρες του Νότου με σκοπό να ανταπεξέλθουν στα καθήκοντα της ολοκλήρωσης.
Η εύρεση μιας ηθικά σωστής πολιτικής απάντησης έχει ιδιαίτερη σημασία για την Ε.Ε. καθώς βρίσκεται σε ένα σταυροδρόμι. Η μόνη εναλλακτική λύση στο προσφυγικό είναι η αλληλεγγύη. Αυτό σημαίνει ότι τα κράτη μέλη της Ε.Ε. θα ακλουθήσουν το κοινό συμφέρον τους, που είναι η στήριξη διαρκώς στενότερης ένωσης, με αλληλεγγύη δημοσιονομική μεταξύ Βορρά και Νότου, και όχι να δημιουργούνται αποδιοπομπαίοι τράγοι.
* Ο κ. Δημήτρης Τσαϊλάς είναι υποναύαρχος ΠΝ ε.α.
