Του Δημήτρη Τσαϊλά*
Η Τουρκία υπήρξε ένας σημαντικός εταίρος του ΝΑΤΟ από τότε που προσχώρησε στην συμμαχία το 1952. Η μεγάλης αξίας γεωστρατηγική της θέση για την αποτροπή της Σοβιετικής Ένωσης και ως ρυθμιστικός παράγων για την Ανατολική Μεσόγειο υπογράμμιζαν τη σημασία της για την ευρωπαϊκή ασφάλεια και παρά την εισβολή και παράνομη κατοχή στη Κύπρο και τις συγκρουσιακές σχέσεις με την Ελλάδα, το ΝΑΤΟ διατήρησε τη στρατηγική συνεργασία, επ' ωφελεία της συμμαχίας.
Ωστόσο, τα πρόσφατα σημάδια δείχνουν μια μετατόπιση των στρατηγικών προοπτικών της Τουρκίας, η οποία συνδυάζεται με εντατικές πρωτοβουλίες και δραστηριότητες με τη Ρωσία, αυξάνοντας τη δυνατότητα μακροπρόθεσμης αλλαγής με εκτεταμένες συνέπειες στο ΝΑΤΟ που περιλαμβάνουν και παρακλάδια εντάσεων με τον Ελληνισμό κυρίως με την εκτέλεση υβριδικού πολέμου και χρήση υβριδικών απειλών στο πλαίσιο της ειρήνης, των συγκρούσεων και του πολέμου. Δείχνει πώς ο υβριδικός πόλεμος και οι απειλές ταιριάζουν στην παραδοσιακή της δυναμική των συγκρούσεων.
Οι προκλήσεις που σχετίζονται με τον υβριδικό πόλεμο και τις υβριδικές απειλές βρίσκονται σήμερα στην ημερήσια διάταξη των συζητήσεων και αναλύσεων. Γιατί λοιπόν μιλάμε για υβριδικό πόλεμο σήμερα στην Ελλάδα; Η σύντομη απάντηση είναι η Τουρκία. Οι τουρκικές διεκδικήσεις με συνεχείς και πολλαπλές παραβιάσεις, απειλώντας ακόμη και με πόλεμο εμφανίζονται ως ένα "φάντασμα" που στοιχειώνει στο Αιγαίο και τη Νοτιοανατολική Μεσόγειο. Παρουσιάζουν μια μορφή πολέμου που συνδυάζει μια σύγκρουση που δεν αναγνωρίζει κανένα όριο μεταξύ του άοπλου μετανάστη ή πρόσφυγα και του πολεμιστή στρατιώτη, ναύτη ή αεροπόρου. Είναι πόλεμος συγκεκαλυμμένος και ανοικτός. Πόλεμος ειρήνης που ενίοτε επιτυγχάνει τη νίκη, γκριζάροντας περιοχές της ελληνικής επικράτειας, όπως τα Ίμια. Παραβιάσεις, παραβάσεις και αμφισβητήσεις του διεθνούς δικαίου όπου η ηθική του συνολικού πολέμου έχει χάσει το νόημά της και στη μικρότερη αψιμαχία. Η γκρίζα περιοχή ή η γκρίζα ζώνη μεταξύ της ειρήνης και του πολέμου έχει αυξηθεί σημαντικά. Έτσι η ανάγκη να κατανοήσουμε πώς μπορούμε να χειριστούμε αυτό το είδος πολέμου και συναφών απειλών φαίνεται όλο και περισσότερο απαραίτητη. Πώς ο Ελληνισμός αντιμετωπίζει αυτές τις απειλές και επιθέσεις σε αυτή τη γκρίζα περιοχή;
Η τουρκική επιδίωξη και οι προθέσεις τους έχουν γίνει γενικά κατανοητές, τουλάχιστον στο στρατιωτικό τομέα και στον τομέα της ασφάλειας. Η νοοτροπία της Τουρκίας όσον αφορά την πολιτική ασφάλειας είναι ένα παιχνίδι μηδενικού αθροίσματος όπου ο στόχος είναι πάντοτε να κερδίσει, με την υποκείμενη σκέψη να βασίζεται σε μια αντίληψη μιας συνεχούς τρέχουσας κατάστασης πολέμου. Έτσι, τα σύνορα μεταξύ του πολέμου και της ειρήνης δεν ακολουθούν το διεθνές δίκαιο. Ως εκ τούτου, η γκρίζα περιοχή μεταξύ πολέμου και ειρήνης έχει γίνει ουσιαστικά μεγαλύτερη, δημιουργώντας έναν κενό χώρο που χρειάζεται να ξεδιαλύνει. Εν ολίγοις, η σκέψη σχετικά με το περιβάλλον ασφάλειας είναι ώριμη για μια «προσπάθεια» που θα βοηθήσει να κατανοηθεί η κατάσταση. Διακρίνουμε, πως αυτή η κατάσταση δεν είναι τόσο καινούργια, ούτε μοναδική, αλλά έφτασε και συνέβαλε αναμφίβολα στην τρέχουσα κατανόηση του σημερινού πολέμου και των απειλών.
Μετά την κατανόηση αυτή πλέον, γεννούνται τρία ερωτήματα προς αυτούς που χαράσσουν την πολιτική εθνικής ασφαλείας και απαιτούν άμεσες απαντήσεις, με σκοπό την εξυγίανση της εθνικής μας στρατηγικής:
1. Είναι βιώσιμοι οι παραδοσιακοί μας μηχανισμοί για την κατανόηση της πραγματικότητας στον τομέα της εθνικής ασφάλειας;
2. Είμαστε ικανοί να διακρίνουμε την αλήθεια από το ψεύδος ή να αναστρέψουμε την παραπλάνηση και να επηρεάζουμε τις προσπάθειες και τα γεγονότα;
3. Οι υπεύθυνοι λήψης αποφάσεων εξακολουθούν να θεωρούν την επαγγελματική ανάλυση βασισμένη στα γεγονότα ως βάση για τη λήψη αποφάσεων;
Ο υβριδικός πόλεμος και οι υβριδικές απειλές από την Τουρκία θεωρούνται ως δύο όψεις του ιδίου νομίσματος. Ο υβριδικός πόλεμος αφορά τα ενεργά μέτρα της Τουρκίας έναντι του Ελληνισμού. Αντίθετα, οι υβριδικές απειλές είναι παθητικές, είναι άλλοτε πραγματικές ή ακόμη και φανταστικές απειλές από πιθανές μελλοντικές ενέργειες εναντίον μας παρότι είμαστε σύμμαχοι στον αμυντικό συνασπισμό του ΝΑΤΟ. Γι' αυτό στις στρατηγικές επιλογές μας απαιτείται να εξεταστούν οι παράγοντες και προϋποθέσεις συνεργασίας και συμμαχιών με τον Ελληνισμό όπως παρακάτω:
1. Η Ελληνοτουρκική αντιπαράθεση μάλλον αφήνει αδιάφορους τους υπολοίπους συμμάχους στον αμυντικό συνασπισμό του ΝΑΤΟ για να συμμετάσχουν σε μια επιχείρηση για την αντιμετώπιση της τουρκικής επιθετικότητας.
2. Οι χώρες που αντιλαμβάνονται την Τουρκία ως μια φιλόδοξη ηγεμονική δύναμη, ή ως μια ευκαιριακή αντίπαλο για τα εθνικά τους συμφέροντα ή απειλητική για την πατρίδα τους είναι πιο πιθανό να συμμετάσχουν. Ενώ τα μέλη με ευνοϊκές απόψεις για την Τουρκία ή όσοι διακατέχονται από αντιλήψεις μηδενικής απειλής είναι πιο πιθανό να ανησυχούν για την ύφεση της τουρκικής οικονομίας ή ακόμη και για την πιθανή επιβολή μέτρων.
3. Οι χώρες που δίνουν μεγαλύτερη αξία στην ασφάλεια στη Νοτιοανατολική πτέρυγα του ΝΑΤΟ είναι πιο πιθανό να συνδράμουν. Ωστόσο, θα χρειαστεί να υπάρξουν τρεις προϋποθέσεις. Οι σύμμαχοι είναι λιγότερο πιθανό να αναμιχθούν εάν πρώτον δεν συμμετάσχουν οι Ηνωμένες Πολιτείες, δεύτερον αν θεωρήσουν τους στόχους των συμμάχων τους ως αποκλίνοντες μεταξύ τους, και τρίτον εάν δεν είναι σίγουροι για την ικανότητά τους να περιορίσουν τους άλλους συμμάχους από την άσκοπη κλιμάκωση για μια σύγκρουση με τη Τουρκία.
Συμπέρασμα-Προτάσεις
Όπως ήδη αναφέραμε ο υβριδικός πόλεμος δεν είναι καινούργιος ούτε μοναδικός. Ταυτόχρονα, είναι χρήσιμη η ανάλυση με σκοπό την ενίσχυση των σημερινών θεσμών ασφαλείας. Να προνοήσουμε στην πρόληψη της ευρύτερης έννοιας του ασύμμετρου πολέμου, που είναι αναγκαία για να κατανοήσουμε και να λογοδοτήσουμε για τον πόλεμο και τις απειλές στον σημερινό κόσμο. Θα μπορούσαμε να χρησιμοποιήσουμε τον όρο, «ασύμμετρο πόλεμο» για τις ροές των μεταναστών από τις τουρκικές ακτές, αλλά οι έννοιες του υβριδικού πολέμου και της υβριδικής απειλής προσθέτουν αξία στο ότι είναι πιο συγκεκριμένες και περιεκτικές. Κλείνοντας αυτή την ανάλυση υποβάλλουμε τις παρακάτω έξι προτάσεις για την ενίσχυση της αντιμετώπισης του εχθρού.
1. Να αυξήσουμε τους πόρους που αφιερώνονται στη συλλογή και ανάλυση της τουρκικής συμπεριφοράς και στη συλλογή πληροφοριών με έμφαση στην κατασκοπεία-αντικατασκοπεία.
2. Να ενισχύσουμε τη πρόσβαση του κοινού σε πληροφορίες για τη Τουρκία μέσω οικονομικής στήριξης τόσο σε αξιόπιστους φορείς ενημέρωσης, καθώς και να δημιουργήσουμε νέο θεσμό, όπως ένα τμήμα υβριδικών αναλύσεων της Διακλαδικής Υπηρεσίας Πληροφοριών και Ασφάλειας.
3. Να ξεκινήσουμε μια νέα εκστρατεία για τη διάδοση της αξίας της ελληνικής θαλάσσιας ισχύος μέσω θεσμών του ΝΑΤΟ, επιδιώκοντας ακόμη και το ρόλο του Διοικητού της Ανατολικής Μεσογείου (COMEDEAST).
4. Να συνεργαστούμε τακτικά με συμμάχους σχετικά με τους στόχους και τα κίνητρα της Τουρκίας, αναζητώντας μεταξύ άλλων μια επικαιροποίηση της Στρατηγικής Αντίληψης των συμμάχων και εταίρων για το θαλάσσιο χώρο της Μεσογείου.
5. Να αντιμετωπίσουμε τις ανησυχίες των συμμάχων σχετικά με την αθρόα είσοδο μεταναστών, υποστηρίζοντας μια ανανεωμένη δέσμευση της ΕΕ και συνεχίζοντας την αξιόπιστη αντιμετώπιση αυτών προκαλώντας δυσκολίες στους διακινητές με συνεχή και πυκνή παρουσία ναυτικών και λιμενικών μονάδων.
6. Να συμπληρώσουμε τις αμυντικές αδυναμίες μας μέσω της υποστήριξης των ΗΠΑ και της ΕΕ για πρόσθετες προσκτήσεις αμυντικών συστημάτων και νέων αεροναυτικών μονάδων με σκοπό τη διαμόρφωση ισορροπίας δυνάμεων και συνδρομή μονάδων μας σε νέες ασκήσεις και προετοιμασίες αξιόπιστης άμυνας στο γεωστρατηγικό χώρο της Μεσογείου.
*Ο κ. Δημήτρης Τσαϊλάς είναι υποναύαρχος του ΠΝ
