Σε μια συγκυρία όπου η γειτονιά μας βρίσκεται σε αναταραχή είναι πολύ σημαντική η παράταση της ύφεσης σε Αιγαίο και Αν.Μεσόγειο, λέει ο διεθνολόγος Κ.Φίλης στο Liberal για τη σημερινή συνάντηση Μητσοτάκη - Ερντογάν.
Το θέλουν για διαφορετικούς λόγους τόσο η Ελλάδα, όσο και η Τουρκία, που δεν έχει την πολυτέλεια να ανοίξει αυτή την περίοδο νέα μέτωπα. «Δεν μπορεί ο Ερντογάν να στείλει σήμα στις αγορές ότι η Τουρκία είναι ξανά ένας παίκτης που προκαλεί αστάθεια στην περιοχή», όπως λέει.
Ασφαλώς, όσο ο διάλογος για τα μεγάλα ζητήματα δεν αποκτά περιεχόμενο, τόσο αυξάνεται και το ενδεχόμενο να κακοφορμίσει κάποια στιγμή η σημερινή κατάσταση.
Αυτό είναι και το πιθανότερο να συμβεί, το γνωρίζουν τόσο η Ελλάδα, όσο και η Τουρκία όπως λέει ο Κ.Φίλης, ο οποίος εκτιμά ότι αν δεν αλλάξει κάτι δραστικά, η ένταση στις ελληνοτουρκικές σχέσεις θα επανέλθει. «Δεν μπορεί να διατηρηθεί επ’ άπειρον ένα κλίμα ύφεσης και θετικής ατζέντας. Κάποια στιγμή θα προκύψουν σοβαρά θέματα, κάποια στιγμή θα αναλάβει είτε η μία, είτε η άλλη πλευρά, κάποια πρωτοβουλία, η οποία θα σπάσει το μορατόριουμ», τονίζει χαρακτηριστικά.
Συνέντευξη στον Γιώργο Φιντικάκη
Τι να περιμένουμε από τη σημερινή συνάντηση Μητσοτάκη- Ερντογάν;
Την επαναβεβαίωση του καλού κλίματος μεταξύ των δύο χωρών, έμφαση σε απτά αποτελέσματα της λεγόμενης θετικής ατζέντας, όπως στα σκέλη των μεταναστευτικών ροών και του τουρισμού, κάποιες επιπλέον συμφωνίες χαμηλής πολιτικής και ανανέωση του ραντεβού για το επόμενο, αυτό του Ιουλίου.
Ο πρωταρχικός στόχος για εμάς είναι η διατήρηση της ύφεσης σε Αιγαίο και Αν. Μεσόγειο, να κρατήσουμε τη νέα αυτή κανονικότητα ειρηνικής συμβίωσης σε μια περίοδο μεγάλης έντασης στην περιοχή. Ο στόχος είναι επίσης να δώσουμε βάρος σε όσα μας ενώνουν και σε συνεργασίες, σε επίπεδο επιχειρηματικό, επιστημονικό, αλλά και κοινωνίας, όπως η έκδοσης της visa express. Στην περίπτωση της Μυτιλήνης για παράδειγμα, δέχτηκε 5.500 επισκέπτες από την Τουρκία στο πρώτο πεντάμηνο πέρυσι, έναντι 13.500 στο αντίστοιχο διάστημα φέτος.
Εκεί θα εστιάσει η συνάντηση, καθώς και η συζήτηση πάνω σε θέματα όπου υπάρχουν διαφορές, όπως η μετατροπή της Μονής της Χώρας σε τζαμί, για την οποία ο Ερντογάν θα χαρακτηρίσει εσωτερικό ζήτημα ή τα θαλάσσια πάρκα για τα οποία ο Κυρ. Μητσοτάκης θα πει ότι οι τουρκικές αντιδράσεις είναι υπερβολικές.
Κρατάμε επομένως χαμηλά τον πήχη, χωρίς υψηλές προσδοκίες για τα μείζονα θέματα που μας χωρίζουν.
Σύμφωνα με όσα είπε στη συνέντευξη του στην «Κ» ο Ταγίπ Ερντογάν, η έγερση ζητημάτων κυριαρχίας δεν βλάπτει το διάλογο. Και όσο ο διάλογος για τα μεγάλα ζητήματα δεν αποκτά περιεχόμενο, δεν αυξάνεται και το ενδεχόμενο να κακοφορμίσει κάποια στιγμή η σημερινή κατάσταση;
Μα προφανώς, αυτό θα συμβεί κάποια στιγμή. Το γνωρίζει τόσο η Αθήνα, όσο και η Άγκυρα.
Οι ελληνοτουρκικές σχέσεις είναι σαν το ποδήλατο. Αν σταματήσεις να κανείς πετάλι, κάποια στιγμή θα πέσεις, καθώς οι ελληνοτουρκικές σχέσεις έχουν μια δυναμική από μόνες τους.
Υπάρχει μια δυναμική με δηλώσεις και κινήσεις που προκαλούν αντιδράσεις, το εσωτερικό ακροατήριο, ιδίως της Τουρκίας που είναι εκπαιδευμένο σε μαξιμαλισμούς, με αποτέλεσμα οτιδήποτε άλλο να το θεωρεί προδοτικό, μειοδοτικό και υποχωρητικό, επομένως δεν είναι εύκολο να φτάσουμε σε διάλογο.
Αυτό που λέω είναι ότι για να φτάσουμε κάποια στιγμή στο σημείο να ξεκινήσουμε ένα σοβαρό διάλογο, θα πρέπει πρώτα να έχουμε δει ότι μπορούμε να συνεργαζόμαστε πάνω σε κάποια μικρά και λίγο πιο μεγάλα ζητήματα και να έχουμε βελτιώσει το συνολικό κλίμα. Όσο δεν έχουμε παραβιάσεις στο ελληνικό εναέριο χώρο και δεν έχουμε υπερπτήσεις, όσο συζητάμε για τη θετική ατζέντα, όσο υπάρχουν απτά αποτελέσματα γύρω απ’ αυτήν, όπως στο τουρισμό (visa express) και το μεταναστευτικό, αυτά καλλιεργούν σιγά - σιγά ένα αίσθημα εμπιστοσύνης.
Δεν θα γίνει από τη μια στιγμή στην άλλη. Δεν καταλαβαίνω κάποιους που «πέφτουν από τα σύννεφα» επειδή η Τουρκία ανακοίνωσε τη μετατροπή της Μονής της Χώρας σε τζαμί (πρόκειται για απόφαση του 2019), ή επανέλαβε τις αναθεωρητικές της θέσεις.
Τι περίμενε δηλαδή κάνεις; Ότι επειδή έγινε μια συμφωνία για visa express η Τουρκία θα άρει το casus belli; Οποιος ισχυρίζεται ότι επειδή μέσα σε 14 μήνες δεν είχαμε παραβιάσεις εναέριου χώρου και συμφωνήσαμε σε μια θετική ατζέντα στους τομείς της εκπαίδευσης, του πολιτισμού, της πολιτικής προστασίας και του τουρισμού, ότι όλα αυτά θα κάνουν την Τουρκία λιγότερο αναθεωρητική, είτε είναι αδαής ή είναι πονηρός και παριστάνει τον αδαή.
Αυτό πρέπει να είναι ξεκάθαρο σε όλους. Από εκεί και πέρα, προβάλει και εύλογα το ερώτημα, τι θα γίνει μετά την ύφεση. Η γνώμη μου είναι ότι αν δεν αλλάξει κάτι δραστικά, η ένταση στις ελληνοτουρκικές σχέσεις θα επανέλθει. Δεν μπορεί να διατηρηθεί επ’ άπειρον ένα κλίμα ύφεσης και θετικής ατζέντας. Κάποια στιγμή θα προκύψουν σοβαρά θέματα, κάποια στιγμή θα αναλάβει είτε η μία, είτε η άλλη πλευρά, κάποια πρωτοβουλία, η οποία θα σπάσει το μορατόριουμ.
Τι πιο χαρακτηριστικό από αυτό που συνέβη με τα θαλάσσια πάρκα, ένα αμιγώς περιβαλλοντικό θέμα; Όπως είπε ο Ερντογάν στη συνέντευξη του στην «Κ», αναφερόμενος στο συγκεκριμένο θέμα, η Τουρκία δεν θα δεχθεί τετελεσμένα.
Έτερο θέμα διαφωνίας, το οποίο έθεσε στην ίδια συνέντευξη ο Ερντογάν. Η σύγκληση μιας διάσκεψης για την Ανατολική Μεσόγειο που θα αφορά τα ενεργειακά, στην οποία όμως η Τουρκία θέτει ως όρο να συμμετάσχουν και οι τουρκοκύπριοι.
Δείτε επίσης τι είπαν οι δύο ηγέτες για το θέμα του διαλόγου. Ο μεν Μητσοτάκης είπε ότι μπορούμε να έχουμε προβλήματα αλλά να συζητάμε, ο δε, Ερντογάν ότι η έγερση ζητημάτων κυριαρχίας δεν βλάπτει το διάλογο. Το ίδιο λένε, ωστόσο, αναλόγως τη θέση και τη διαφορετική ατζέντα που έχουν Ελλάδα και Τουρκία, η κάθε πλευρά δίνει και τη δική της ερμηνεία.
Άρα, το επόμενο βήμα μετά την ύφεση ποιο θα μπορούσε να είναι ;
Άρα, μετά την ύφεση υπάρχει ο δρόμος του διαλόγου, ο οποίος το πιθανότερο είναι ότι θα μας οδηγήσει σε «ναυάγιο». Το πολύ υπαρκτό αυτό σενάριο σημαίνει ότι πρώτον θα πρέπει να έχουμε προετοιμάσει πολύ καλά το διάλογο, δεύτερο να έχουμε προετοιμαστεί για το τυχόν ναυάγιο, τρίτο να έχουμε αίσθηση του περιεχομένου του διαλόγου, δηλαδή κάποια ζητήματα να είναι εκτός, τα οποία όμως η Τουρκία θέλει να είναι εντός.
Τι λέει ο Ερντογάν στη συνέντευξη του στη «Καθημερινή»; Δηλώνει ότι το Διεθνές Δίκαιο της Θάλασσας ενθαρρύνει τη συνεργασία, ότι η Τουρκία αποδέχεται τη μεσολάβηση ενός θεσμού όπως το Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης αλλά για μια διαπραγμάτευση «πακέτο», που θα αφορά πέρα από ζητήματα υφαλοκρηπίδας και αποστρατιωτικοποίηση νησιών, γκρίζες ζώνες. Θέματα δηλαδή που η Ελλάδα έχει ήδη θέσει εκτός δικαιοδοσίας του δικαστηρίου της Χάγης από τον Ιανουάριο του 2015 με την απόφαση Βενιζέλου.
Βλέπετε κάποιο τυχόν κίνδυνο στο πλαίσιο της σημερινής συνάντησης να υπάρξει ένταση και τα πράγματα να ακολουθήσουν άλλη πορεία απ’ αυτήν που διαφαίνεται;
Όχι, η «χορογραφία» τόσο της συνάντησης, όσο και της συνέντευξης Τύπου έχει λίγο ως πολύ οριοθετηθεί γι’ αυτό και ο πήχης έχει μπει χαμηλά. Αμφότεροι οι ηγέτες, για διαφορετικούς λόγους ο καθένας θέλουν να διατηρηθεί η σημερινή κατάσταση τουλάχιστον μέχρι και τις αμερικανικές εκλογές.
Ο Μητσοτάκης θέλει διατήρηση της ύφεσης για τους δικούς του λόγους. Ο Ερντογάν, όπως έχουμε ξαναπεί δεν έχει τη πολυτέλεια να ανοίξει αυτή την περίοδο και νέα μέτωπα με Ελλάδα και Αίγυπτο. Δεν μπορεί να στείλει σήμα στις αγορές ότι η Τουρκία είναι ξανά ένας παίκτης που προκαλεί αστάθεια στην περιοχή.
Πόσο μπορεί να επηρεάσει τα ελληνοτουρκικά το γεγονός ότι η Τουρκία έχει πάρει μεγαλύτερες αποστάσεις από τη Δύση και το μομέντουμ στις αμερικανοτουρκικές σχέσεις έχει απολεσθεί;
Αυτό εξαρτάται από την εξέλιξη των σχέσεων Τουρκίας -ΗΠΑ αλλά και με την ΕΕ, και κατά δεύτερον από το ποιος θα είναι ο ένοικος του Λευκού Οίκου μετά τις εκλογές και τρίτον ποιοι θα είναι οι συσχετισμοί στο Κογκρέσο.
Η πρόσφατη αναβολή της επίσκεψης Ερντογάν στην Ουάσινγκτον και της συνάντησης με το Μπάιντεν ήταν ένα σήμα από αμφότερες τις πλευρές. Επίσης, η Γάζα επηρεάζει πάρα πολύ τις σχέσεις ΗΠΑ- Τουρκίας, με το φιλοϊσραηλινό λόμπι να βράζει σε βάρος του Ερντογάν.
*Ο Κωνσταντίνος Φίλης είναι Αναπληρωτής Καθηγητής Αμερικανικού Κολεγίου Ελλάδας, αναλυτής διεθνών θεμάτων του ΑΝΤ1, παρουσιάζει την εκπομπή «Η Ελλάδα στον κόσμο (της)», η οποία προβάλλεται από την πλατφόρμα ΑΝΤ1+
