Τι και γιατί γιορτάζουμε στις 9 Μαΐου; Το ερώτημα δεν είναι θεωρητικό. Αφορά το τι είμαστε και το τι θέλουμε να είμαστε. Στη Ρωσία και τη Λευκορωσία, η 9η Μαΐου γιορτάζεται με παρελάσεις. Στις πρώην ανατολικοευρωπαϊκές χώρες, όπως η Πολωνία, με σιωπή και μια διάχυτη πίκρα. Στη δυτική Ευρώπη, δεκαετίες τώρα, η 9η Μαΐου έχει καθιερωθεί ως η ημέρα της Ευρώπης. Στην Ελλάδα, κάποιοι δεν θέλουν να συμβαδίζουμε με τους Ευρωπαίους εταίρους μας και επιχειρούν να συντηρήσουν μια αντιπαράθεση γύρω από τη μνήμη του παρελθόντος, για να εξυπηρετήσουν κομματικές σκοπιμότητες, ακόμα και σε βάρος του συμφέροντος της χώρας.
Η 9η Μαΐου είναι η ημέρα της Ευρώπης γιατί την ημέρα αυτή, πριν από 70 χρόνια, το 1950, δημοσιεύθηκε η περίφημη διακήρυξη του Ρομπέρ Σουμάν, που αποτέλεσε το θεμέλιο της ευρωπαϊκής ενοποίησης. Ταυτόχρονα, στις 9 Μαΐου του 1945 τέλειωσε ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος στην Ευρώπη με τη νίκη των Συμμάχων και την ολοκληρωτική ήττα του ναζισμού. Τα δυο γεγονότα συνδέονται άρρηκτα μεταξύ τους.
Την περασμένη Παρασκευή έγινα μάρτυρας, στην ολομέλεια της βουλής, κατά τη συζήτηση για τη ψήφιση του νομοσχεδίου για το μεταναστευτικό/προσφυγικό, μιας απόπειρας παραχάραξης της ιστορίας από τους εκπροσώπους των κομμάτων της Αριστεράς, προεξέχοντος του ΚΚΕ. Ο εκπρόσωπος του ΚΚΕ κατήγγειλε ότι η «ημέρα της Ευρώπης» νοθεύει τη μνήμη της μεγάλης νίκης των Σοβιετικών κατά του φασισμού. Την επομένη, η Αυγή, με πρωτοσέλιδό της έδειξε να συμφωνεί.
Η χοντροκομμένη πολιτική χρήση της ιστορίας προσβάλει την αλήθεια, τα αισθήματα της συντριπτικής πλειοψηφίας του ελληνικού λαού αλλά και τα συμφέροντά του. Γιατί, υποδηλώνει περιφρόνηση προς τις ευαισθησίες όλων των πρώην ανατολικοευρωπαϊκών λαών, με τους οποίους συνυπάρχουμε και θέλουμε να συνυπάρχουμε, όσο πιο αρμονικά γίνεται, μέσα στο κοινό ευρωπαϊκό μας σπίτι.
Αποφάσισα να απαντήσω από το βήμα της βουλής, όταν πήρα τον λόγο, γιατί θεωρώ σημαντικό να απαντιέται κατάμουτρα, ψύχραιμα και τεκμηριωμένα, η ιδεολογικοποίηση της ιστορίας που επιχειρούν οι ηττημένοι της ιστορίας. Ιδίως όταν αυτή περιπλέκει άσκοπα τις διεθνείς σχέσεις της χώρας.
Πρώτον, η ημέρα της Ευρώπης γιορτάζει τη διακήρυξη του Ρομπέρ Σουμάν, που θεμελίωσε την ενωμένη Ευρώπη. Η ευρωπαϊκή ενοποίηση αποτελεί το σπουδαιότερο μεταπολεμικό επίτευγμα των λαών της Ευρώπης κι ένα από τα σπουδαιότερα παγκοσμίως, παρά τα τρέχοντα προβλήματα που αντιμετωπίζει και το ανολοκλήρωτο της διαδικασίας που συνεχώς εξελίσσεται. Στην οικοδόμηση της ενωμένης Ευρώπης συμμετείχε ενεργά, από την αρχή, ο ελληνικός λαός, χάρη στην έμπνευση και την επιμονή του αείμνηστου Κωνσταντίνου Καραμανλή. Αυτή μας τη συνεισφορά δεν μπορούν να την εκμηδενίσουν οι εκπρόσωποι της Αριστεράς που, και τότε και τώρα, στέκονται απέναντι στο ευρωπαϊκό εγχείρημα.
Δεύτερον, η 9η Μαΐου είναι και η ημέρα της νίκης των Συμμάχων ενάντια στον ναζισμό. Στη νίκη αυτή συμμετείχαν πρωτίστως οι Αμερικάνοι. Θα μπορούσε, μάλιστα, κάποιος να ισχυριστεί ότι η εμπλοκή των Αμερικάνων διαθέτει το ηθικό πλεονέκτημα ότι αποβιβάστηκαν στην Ευρώπη χωρίς να έχουν δεχτεί επίθεση από τον Χίτλερ και ότι ενεπλάκησαν στο ευρωπαϊκό μέτωπο από επιλογή και όχι από ανάγκη.
Στη νίκη συμμετείχαν εξίσου και οι Βρετανοί, που πάλεψαν με πείσμα τον Χίτλερ, με μόνους συμμάχους, για ένα διάστημα, εμάς τους Έλληνες, υπό τον μεγαλειώδη γερόλυκο Ουίνστων Τσώρτσιλ, παρά τις προσπάθειες του Χίτλερ να τα βρει μαζί τους.
Και, βέβαια, συμμετείχαν κατεξοχήν οι Σοβιετικοί, οι οποίοι πλήρωσαν τον βαρύτερο φόρο αίματος από όλους για την ήττα του Χίτλερ και του ναζισμού. Αναμφίβολα, ο Β' Παγκόσμιος Πόλεμος στην Ευρώπη ήταν, κυρίως, οι μάχες στο ανατολικό μέτωπο, με κυριότερη την τιτάνια σύγκρουση του Στάλινγκραντ. Στην Ανατολή παίχθηκε και κερδήθηκε η ήττα του Χίτλερ.
Στην Ελλάδα κάποιοι επιμένουν να μνημονεύουν μόνο τους Σοβιετικούς, για λόγους που δεν εξυπηρετούν ούτε την αλήθεια ούτε το εθνικό συμφέρον παρά μόνο τις ιδεοληψίες τους, που προ πολλού έχουν ηττηθεί. Επιπλέον, ξεχνούν το θεμελιώδες παράδοξο της λήξης του Β' Παγκοσμίου Πολέμου. Ενός πολέμου που ξεκίνησε για την υπεράσπιση της ανεξαρτησίας της Πολωνίας και τελείωσε χωρίς την αποκατάστασή της. Αντίθετα, η Πολωνία υποχρεώθηκε από τον Στάλιν να «μετακινηθεί» 200 χιλιόμετρα δυτικότερα και μαζί με τους άλλους πρώην ανατολικοευρωπαϊκούς λαούς υπέστη, χωρίς να το θέλει, αφού δεν επιτράπηκε η διεξαγωγή ελεύθερων εκλογών, τον 45χρονο γύψο του υπαρκτού σοσιαλισμού.
Με τη λήξη του πολέμου, το κατάπτυστο σύμφωνο Ρίμπεντροπ-Μολότωφ, που μοίραζε την Ανατολική Ευρώπη μεταξύ της χιτλερικής Γερμανίας και της ΕΣΣΔ, ακυρώθηκε μόνο κατά το ήμισυ. Αντιθέτως, επετράπη στην ΕΣΣΔ να προσαρτήσει τις Βαλτικές χώρες, την προπολεμική ανατολική Πολωνία, τη Βεσσαραβία και μέρος της ανατολικής Φινλανδίας και Τσεχοσλοβακίας.
Δεν χρειάζεται να έχει διαβάσει κανείς Χάνα Αρέντ για να υποψιαστεί τις ομοιότητες και τις παραλλαγές του ολοκληρωτισμού. Αυτό καθόλου δεν σχετικοποιεί ή συμψηφίζει, όπως κάποιοι σκόπιμα παρανοούν, τα φρικτά και πρωτοφανή εγκλήματα του ναζισμού, τα οποία βασίστηκαν σε ένα πρωτάκουστο φυλετικό μίσος.
Όμως, σε κάθε περίπτωση η Ελλάδα δεν είναι ούτε η Λευκορωσία του Λουκασένκου ούτε η Ρωσία του Πούτιν. Και για τους δυο αυτούς ηγέτες, οι οποίοι αμφότεροι εκλέγονται με αστρονομικά ποσοστά στις πατρίδες τους, η νίκη των Σοβιετικών γιορτάζεται και δοξάζεται με μεγαλοπρέπεια, γιατί αποτελεί μέρος του εθνικού τους αφηγήματος.
Για την Ελλάδα, κάτι τέτοιο δεν ισχύει, καθώς η απελευθέρωσή της περιπλέχθηκε με τα Δεκεμβριανά. Γι’ αυτό και έχουμε επιλέξει να γιορτάζουμε την 28η Οκτωβρίου, την ημέρα της κήρυξης του πολέμου με τη φασιστική Ιταλία, όταν σύσσωμο το ελληνικό έθνος κινητοποιήθηκε και κατατρόπωσε τον Μουσολίνι. Επιπλέον, η Ελλάδα έχει αποφασίσει να ενώσει τη μοίρα της, μέσω της Ευρωπαϊκής Ένωσης, με λαούς που έχουν μια πιο περίπλοκη αντίληψη για τη νίκη των Σοβιετικών το 1945. Με άλλα λόγια, εμείς οι Έλληνες προτιμούμε να γιορτάζουμε τον Σουμάν παρά όπως ο Λουκασένκο.
Εν ολίγοις, η ήττα του ναζισμού το 1945 οδήγησε στην ελευθερία και τη δημοκρατία τη Δυτική Ευρώπη. Για τους Πολωνούς, τους Τσέχους, τους Σλοβάκους και τους άλλους λαούς της πρώην Ανατολικής Ευρώπης, η 9η Μαΐου 1945 δεν ήταν ημέρα απελευθέρωσης. Αυτή ήρθε μόλις το 1989, με την πτώση του τείχους, και εντός μιας ενωμένης Ευρώπης από τη δεκαετία του 1990 και μετά.
Να γιατί οι δυο επέτειοι είναι συμπληρωματικοί: η ήττα του ναζισμού και η γέννηση της ενωμένης Ευρώπης. Χωρίς το πρώτο δεν θα μπορούσε να συμβεί το δεύτερο. Και χωρίς το δεύτερο δεν θα ολοκληρώνονταν το πρώτο. Και να γιατί πρέπει να μαθαίνουμε και να λέμε την ιστορία ολόκληρη.
Ειδικά, εμείς οι Έλληνες που δεν έχουμε «σκελετούς» στη ντουλάπα μας και δεν χρειάζεται να υπερασπιζόμαστε τους «σκελετούς» άλλων. Συμμετείχαμε εξίσου, όσο λίγοι, και στην ήττα του ναζισμού, με τον πόλεμο του 1940-41 και το κίνημα της εθνικής αντίστασης στη συνέχεια, και στην οικοδόμηση της ελεύθερης και δημοκρατικής Ευρώπης μεταπολεμικά.
