Του Χρήστου Στυλιανίδη*
Η Αφρική αποτελεί μια από τις κυριότερες προκλήσεις όχι μόνο για την Ευρώπη αλλά και για όλη τη διεθνή κοινότητα.
Η πρόκληση
Είναι γεγονός ότι στις τελευταίες δεκαετίες έγιναν σημαντικά βήματα προς τα εμπρός. Πάνω από ένα δισεκατομμύριο άνθρωποι ξέφυγαν από τα όρια της φτώχειας μεταξύ 1990 και 2015. Πολλοί εξ αυτών στην Αφρική. Όμως η Αφρική εξακολουθεί να αντιμετωπίζει εξαιρετικά σημαντικά προβλήματα:
- φτώχεια
- έλλειψη περίθαλψης, παιδείας και υποδομών
- κακής διακυβέρνησης
- πολιτικής αστάθειας
- βίας και πολέμου
- διαφθοράς και αδύναμου Κράτους Δικαίου
- φυσικές καταστροφές και τις συνέπειες της κλιματικής αλλαγής
- μεταναστευτικά ρεύματα
Την ίδια ακριβώς στιγμή, η Αφρική βιώνει μια δημογραφική έκρηξη. Το 1980, ο πληθυσμός της Αφρικανικής ηπείρου ήταν 500 εκατομμύρια άνθρωποι. Σήμερα ανέρχεται σε ένα δισεκατομμύριο διακόσια είκοσι (1,220) εκατομμύρια ανθρώπους.
Το 2050, ο αριθμός αυτός αναμένεται να φτάσει τα δυόμισι (2,5) δισεκατομμύρια. Πριν το 2050, 450 εκατομμύρια νέοι εργάτες θα είναι στην Αφρική, τη στιγμή που οι νέες δουλειές θα είναι 200 εκατομμύρια. Που νομίζουμε ότι θα κατευθυνθούν τα υπόλοιπα 250 εκατομμύρια; Είναι για αυτό που η βιώσιμη ανάπτυξη της Αφρικής συνιστά τον ορισμό της «στρατηγικής πρόκλησης». Για την ίδια την Αφρική, την Ευρώπη και τον πλανήτη ολόκληρο. Η Αφρική λοιπόν, οφείλει να εξασφαλίσει ένα καλύτερο μέλλον για τους ανθρώπους της.
Η Ευρωπαϊκή Ένωση είναι και θα είναι στο πλευρό της. Χωρίς να βλέπει την Αφρική ως Ήπειρο προβλημάτων. Αλλά ως Ήπειρο ευκαιριών. Οι δυνατότητες είναι τεράστιες. Απαραίτητη προϋπόθεση αποτελεί η εμπλοκή του ιδιωτικού τομέα, είτε μιλούμε για ευρωπαϊκές επενδύσεις είτε για τόνωση αφρικάνικών επιχειρήσεων, ώστε να δημιουργηθούν θέσεις εργασίας, να υποστηριχθούν τα εκπαιδευτικά συστήματα – κοντολογίς να δημιουργηθούν προοπτικές για το μέλλον.
Οι ευρωπαϊκές προσπάθειες των τελευταίων ετών
Τα τελευταία πέντε χρόνια, η Ευρωπαϊκή Ένωση χρησιμοποίησε σειρά εργαλείων προκειμένου να βοηθήσει την Αφρική. Με 700 εκατομμύρια ευρώ ανθρωπιστική βοήθεια Επιτροπής και 24 δις ευρώ από κοινοτικό και εθνικούς προϋπολογισμούς για αναπτυξιακή βοήθεια το 2018. Με σημαντικές εμπορικές διευκολύνσεις στις λιγότερο αναπτυγμένες χώρες.
Με σύναψη συμφωνιών για μεταναστευτικό, που εμπεριέχουν ρυθμίσεις επιστροφής και επανεισδοχής αλλά και χρηματοδότηση για καταπολέμηση αιτιών μετανάστευσης μέσω του Africa Trust Fund με προϋπολογισμό 4,5 δις ευρώ.
Με τη δημιουργία ανάπτυξης και θέσεων εργασίας μέσω του εξωτερικού επενδυτικού ταμείου, με προϋπολογισμό 4,1 δις ευρώ, το οποίο παρέχει ευρωπαϊκές εγγυήσεις σε τοπικές ή ευρωπαϊκές επενδύσεις στην Αφρική.
Με τη νέα «Συμμαχία Αφρικής-Ευρώπης για βιώσιμες επενδύσεις και θέσεις εργασίας» που ανακοίνωσε ο Πρόεδρος Juncker το 2018.
Η οποία ακολουθεί τη λογική του Εξωτερικού Επενδυτικού Σχεδίου με έμφαση στις στρατηγικές επενδύσεις και προώθηση της παιδείας, έρευνας και καινοτομίας ¨Made in Africa''. Με πρώτο στόχο τη δημιουργία 10 εκατομμυρίων νέων θέσεων εργασίας μέσα στα επόμενα 5 χρόνια.
Τι χρειάζεται να γίνει στα επόμενα πέντε χρόνια
Ας είμαστε ειλικρινείς. Το «μείγμα» φιλανθρωπίας και μεταποικιακής ενοχής δεν έφερε τα αναμενόμενα αποτελέσματα για την πολιτική της Ευρώπης στην Αφρική.
Χρειάζεται, πρώτον, σταθερή και συνεχής συνεργασία μεταξύ του αναπτυξιακού τομέα, των πολιτικών δυνάμεων και του δημοσίου με τον ιδιωτικό τομέα. Είναι ανάγκη να στηριχθούν καινοτόμες επιχειρήσεις. Τη στιγμή που μόλις το 13% των start-ups βρίσκει χρηματοδότηση.
Δεύτερον, η αναπαραγωγική υγεία και ο οικογενειακός προγραμματισμός θα πρέπει να αποτελέσουν έναν από τους βασικούς μοχλούς της αναπτυξιακής βοήθειας προς την Αφρική. Είναι πράγματι ευαίσθητα θέματα. Για τα οποία όμως - αποκλείοντας βέβαια εξαρχής οποιαδήποτε λογική παλαιότερου κινεζικού μοντέλου - πρέπει να μιλάμε ανοιχτά. Και τα οποία πρέπει να ενσωματωθούν άμεσα στις κοινωνικές πολιτικές και πολιτικές υγείας σε εθνικό επίπεδο.
Tρίτον, παιδεία. Η οποία δεν αποτελεί απλά ένα θεμελιώδες ανθρώπινο δικαίωμα. Είναι ο ακρογωνιαίος λίθος της κάθε ελεύθερης, υγιούς και βιώσιμης κοινωνίας. Ειδικότερα σε πεδία κρίσεων. Εκεί η εκπαίδευση δεν επιτελεί μόνο τον καθαρά εκπαιδευτικό της ρόλο. Συνιστά ασπίδα κατά του εξτρεμισμού, της σεξουαλικής βίας, των αναγκαστικών γάμων, της καταναγκαστικής και παιδικής εργασίας.
Γι' αυτό και ανέδειξα την εκπαίδευση σε καταστάσεις έκτακτης ανάγκης ως βασική προτεραιότητα της θητείας μου. Από 1% του κοινοτικού ανθρωπιστικού προϋπολογισμού το 2015 αύξησα σε 10% τη στήριξή μας στην παιδεία το 2019. Αυτό σημαίνει εκατό εξήντα τέσσερα (164) εκατομμύρια ευρώ μόνο για το 2019.
Είναι σε αυτό το πλαίσιο που πρέπει να κινηθεί στο αμέσως προσεχές μέλλον η Ευρώπη, προκειμένου να σφυρηλατήσει μία σχέση μεταξύ ίσων, η οποία θα καλλιεργήσει την τεράστια δυναμική της Αφρικής αφενός, διασφαλίζοντας τη σταθερότητα στην Ευρώπη αφετέρου.
* Ο κ. Χρήστος Στυλιανίδης είναι επίτροπος της ΕΕ για την Ανθρωπιστική Βοήθεια και τη Διαχείριση Κρίσεων με σημαντική δράση στο ζήτημα της Αφρικής.
** Τo παραπάνω κείμενο αποτελεί μέρος του αφιερώματος του Δικτύου για την Μεταρρύθμιση στην Ελλάδα και την Ευρώπη «Ανακαλύπτοντας την Αφρική του 21ου αιώνα», με απόψεις ειδικών, προσωπικοτήτων κι επιστημόνων που σχετίζονται με την Αφρική και μας εισάγουν στον διάλογο για την νέα ανερχόμενη δύναμη παγκόσμιας κλίμακας που επηρεάζει άμεσα το μέλλον της Ελλάδας και της Ευρώπης.
