Του Μιχάλη Τουτζιάρη
Ένα παλιό ρητό αναφέρει χαρακτηριστικά: «Η ρευστότητα χρειάζεται αρκετούς μήνες για να ανθήσει, αρκούν όμως δευτερόλεπτα για να χαθεί».
Καθώς μπήκαμε στον μήνα που υπερισχύει το «sell in May and go away» και με ένα tweet του Ντόναλντ Τραμπ τις αγορές να επανέρχονται σε κλίμα αβεβαιότητας, ο φόβος απειλεί να εγκατασταθεί εκ νέου στις χρηματαγορές του πλανήτη. Είναι κουραστικό να διαβάζουμε τα τελευταία πέντε χρόνια συνέχεια για κατάρρευση, για ύφεση, για κραχ και για καταστροφές, κάτι που υποστηρίζω ακράδαντα όταν θα υπάρξουν οι κατάλληλες προϋποθέσεις-συνθήκες. Αποτελεί αδιαμφισβήτητο γεγονός ότι μακροχρόνια οι αγορές ακολουθούν ανοδική πορεία με τις πτώσεις και τα κραχ να έρχονται να «καθαρίζουν» τους αδύναμους κρίκους (μετοχές, εταιρείες, ομόλογα, κράτη κ.α.) και να ενισχύουν τους νέους πρωταγωνιστές στο παγκόσμιο στερέωμα.
Μέχρι το 2007 η ασφάλεια των σκουπιδιών, τα περιβόητα ομόλογα ακινήτων των ΗΠΑ, μάζεψε την ρευστότητα του πλανήτη και έσκασε τη νέα φούσκα που αναφέραμε στα σχόλια μας εκείνη την περίοδο. «Η αγορά ακινήτων αποτέλεσε ένα ασφαλές καταφύγιο για την πλειονότητα των επενδυτών, μετά το 1999 και την πτώση των χρηματαγορών. Η μέχρι πρότινος ασφαλής αγορά κατοικίας θα περάσει στο κόκκινο και θα οδηγήσει την ρευστότητα σε αναζήτηση ασφαλών επενδύσεων. Μήπως όταν όλα ξεχαστούν έρθει η ώρα για τους μικροεπενδυτές, οι οποίοι θα αποχωριστούν τα ασφαλή μέχρι χθες ακίνητα και θα οδηγηθούν στην ασφάλεια της “νέας φούσκας”»…; (Η επόμενη ημέρα, 17.3.2007, Ναυτεμπορική)
Χαρακτηριστικά ο πρώην πρόεδρος της fed Alan Greenspan ανέφερε ότι στην καρδιά της πρόσφατης κρίσης των παγκόσμιων χρηματοοικονομικών αγορών βρισκόταν η υποτίμηση του κινδύνου, αλλά προσέθεσε ότι δεν ήταν πολλά εκείνα που μπορούσαν να γίνουν ώστε να υπάρξει καλύτερη διαχείριση της περιόδου ευφορίας, η οποία είναι προϊόν της ανθρώπινης φύσης. «Οι προσπάθειες εκτροπής από την ακολουθούμενη πορεία δεν κάνουν τίποτε περισσότερο από το να εκτραχύνουν το μέγεθος της τελικής κατάρρευσης».
Είναι πολύ πιθανό η προσμονή ενός κραχ να οδηγήσει εκ νέου σε νέα υψηλά τον Dow Jones και κατά συνέπεια και τις υπόλοιπες αγορές. Η επιφυλακτικότητα των επενδυτών και ο φόβος της πτώσης που κυριαρχεί στους περισσότερους είναι πιθανόν να ενδυναμώσει την ανοδική τάση, όπως και παρατηρήσαμε έπειτα από τις δύο πτώσεις που έγιναν τον τελευταίο χρόνο αλλά και από το 2014 έως σήμερα. Όλες οι διορθώσεις της τάξεως του -8%-12% των τελευταίων ετών οδηγούσαν τους δείκτες σε νέα υψηλά. Ο φόβος της πτώσης τις περισσότερες φορές φέρνει ακριβώς τα αντίθετα αποτελέσματα.
H υπερβολική σιγουριά, ότι πάντα θα γίνεται το ίδιο, δηλ. θα υποχωρούν οι δείκτες και στη συνέχεια θα καταγράφουν νέα υψηλά (με το «μαγικό χέρι» από τις παρεμβάσεις των κεντρικών τραπεζών),θα οδηγεί σε τοποθετήσεις μια μεγάλη μερίδα επενδυτών και διαχειριστών κεφαλαίων. Από τη μεριά του το «έξυπνο χρήμα» θα βρει τους αγοραστές για να ξεπουλήσει τις μετοχές που συγκέντρωσε τα τελευταία χρόνια, ενώ οι θέσεις short στις αγορές παραγώγων θα αυξάνονται και θα οδηγούν σε υψηλότερα επίπεδα τους δείκτες λόγω stop loss.
Στο άρθρο μου, «Και όμως υπάρχει μια πιθανότητα! Τετάρτη 17 Οκτωβρίου 2018», αναφέρω σε ένα σημείο του: Η κρίση θα συμβεί ξανά αλλά θα είναι διαφορετική και σίγουρα δε θα μοιάζει με την προηγούμενη. Το αν θα είναι περισσότερο καταστροφική θα κριθεί από την αιτία που θα την προκαλέσει και τον αδύναμο κρίκο της. Πολλοί θα θυμάστε την χαρακτηριστική έκφραση του ηθοποιού Jim Carrey στην κινηματογραφική ταινία του 1994, «Dumb & Dumber».
Όταν του είπαν ότι οι πιθανότητες να «κλείσει» με το χαρακτήρα της ηθοποιού Lauren Holly είναι μία στο εκατομμύριο, το πρόσωπό του Carrey έλαμψε: «Άρα λοιπόν, μου λέτε ότι υπάρχει μια πιθανότητα!».
Κάπως έτσι φαντάζομαι ότι θα αντιδράσουν σήμερα οι περισσότεροι οίκοι που προέβλεπαν τα τελευταία χρόνια κατάρρευση στις αγορές είτε λόγω του brexit-grexit-italexit και pigs, είτε ελέω Ντόναλντ Τραμπ, είτε λόγω εμπορικού πολέμου, λόγω των γεωπολιτικών κ.λ.π. αν τους ανακοινωθεί ότι υπάρχει μία πιθανότητα να πέσουν οι παγκόσμιες αγορές!
Φυσικά η πτώση ήρθε τον Δεκέμβριο αλλά και πάλι οι αγορές στις ΗΠΑ επανήλθαν και πριν μια εβδομάδα έγραψαν και νέα υψηλά. Αν και δεν υπάρχει υποψία σκηνικού κρίσης στις ΗΠΑ, στην Ευρώπη αντιμετωπίζουμε μια διαφορετική εικόνα, με τις ευρωεκλογές να καθορίζουν την πολιτική της μετεξέλιξη σε ένα υβρίδιο των ΗΠΑ, ή σε κάτι άλλο προς πλήρη μετάλλαξη!
Το σκηνικό της κρίσης στην Ευρώπη έχει στηθεί και αντιμετωπίζεται, όπως πάντα, με «ευχές και κατάρες»! «Ευχές» για την διατήρηση της ανάκαμψης της αμερικανικής οικονομίας και την σταθερότητα στις εμπορικές συναλλαγές του πλανήτη. Κατάρες, για την κακή μας τύχη που ως Ευρωπαίοι δεν μπορούμε να ανεξαρτητοποιηθούμε από τον «νέο κόσμο» που δημιουργήσαμε πριν μερικές δεκαετίες( αλλά δεν κατορθώσαμε να του μοιάσουμε). Κατάρες για τις χώρες του νότου, για τους μετανάστες, για τις τράπεζες που φορτώθηκαν τα «αμερικάνικα σκουπίδια» και σήμερα καταρρέουν. Κατάρες για τον λαϊκισμό και για όλα τα δεινά που θα έρθουν. Κατάρες για όλους τους εχθρούς γύρω μας παρόλο που ο αληθινός εχθρός είναι εντός των πυλών.
Πραγματική απειλή για μια χώρα, για μια οικονομία, για τις αγορές αποτελεί εκείνο που έρχεται όταν κανείς δεν το περιμένει και σίγουρα όταν έρθει ο κόσμος δε θα είναι έτοιμος να το υποδεχθεί… πόσο μάλλον η Ευρωπαϊκή ένωση, εάν δεν αλλάξει ριζικά.
Και πως θα αλλάξει; Μόνο με ευχολόγια;. Ο Αριστοτέλης πριν από δύο χιλιετίες είχε αναφερθεί στο μεγάλο θέμα της παιδείας, υποστηρίζοντας ότι αποτελεί το βασικό μοχλό ανάπτυξης της κοινωνίας και μέσο ευημερίας των πολιτών, υπερτονίζοντας παράλληλα τον ρόλο του κράτους στην εκπαίδευση των πολιτών για τη σωστή λειτουργία του συστήματος σε όλους τους τομείς. « η παιδεία, ως θεμελιώδη λειτουργία της πολιτείας, αποσκοπεί στη διαμόρφωση άριστων πολιτών, στην άριστη πολιτεία, στη δημιουργία ευδαιμόνων πολιτών, ανδρείων και ικανών για το ευ-ζην»
Σήμερα η χώρα που γέννησε τον μεγάλο δάσκαλο παραπαίει, διαλύεται και θυσιάζεται στο βωμό μιας κρίσης που κατακαίει τα πάντα με ένα από τα μεγαλύτερα και ουσιαστικότερα θύματά της, την παιδεία. Η Ευρώπη απλά….ελπίζει….. και οι αγορές απλά… εύχονται… Sell in May… but DON''T go away!
