Κατακλυσμιαίο θα είναι το κύμα Όμικρον τις επόμενες εβδομάδες, γι' αυτό και επείγει η επαναφορά της υποχρεωτικής χρήσης μάσκας υψηλής προστασίας ΚΝ95 μέσα και έξω σε χώρους με συνωστισμό από εμβολιασμένους και ανεμβολίαστους, ειδικά στα Μέσα Μαζικής Μεταφοράς, είναι η πρόταση που καταθέτει μέσω του Liberal, ο Aχιλλέας Γραβάνης.
Στη Γερμανία, πολύ πρόσφατη έρευνα δείχνει ότι σε δύο άτομα, χωρίς μάσκες, όπου ο ένας είναι θετικός στον ιό, ο κίνδυνος μόλυνσης του άλλου, είναι 90%. Αν και οι δυο φορούν μάσκα ΚΝ95, ο κίνδυνος πέφτει στο...0,4%! Στην πράξη, οι Γερμανοί ερευνητές διαπίστωσαν ότι μια καλά εφαρμοσμένη τέτοιου τύπου μάσκα εξασφαλίζει ως και 75 φορές μεγαλύτερη προστασία σε σχέση με μια απλή χειρουργική μάσκα.
Κρούει κι αυτός τον κώδωνα του κινδύνου ότι η μετάδοση της Όμικρον τις επόμενες εβδομάδες μπορεί να υπερδιπλασιαστεί λόγω της συνεύρεσης των εορτών – ένας λόγος παραπάνω για να φοράμε μάσκα παντού - προσθέτοντας ότι ο Ιανουάριος και Φεβρουάριος θα είναι μάλλον οι δυσκολότεροι μήνες της πανδημίας, προτού αυτή μετατραπεί σε μια ενδημική λοίμωξη.
Συνέντευξη στον Γιώργο Φιντικάκη
- Έχετε εκτιμήσει ότι ο Ιανουάριος και ο Φεβρουάριος θα είναι ίσως οι δυσκολότεροι μήνες της πανδημίας. Και έχετε μιλήσει για πιθανότητα μόλυνσης σχεδόν όλων των ανεμβολίαστων, των μερικών εμβολιασμένων (5-6 μήνες μετά τη 2η δόση) και των ήδη νοσησάντων από άλλα στελέχη του κορονοϊού, δίχως εμβολιασμό. Είναι επομένως ατεκμηρίωτες οι εκτιμήσεις ότι ξεμπερδεύουμε με τον κορονοϊό;
Τα επιδημιολογικά και βιολογικά χαρακτηριστικά του κορονοϊού συνηγορούν στην άποψη ότι αυτός ήρθε για να μείνει. Όσο βρίσκει χώρο μόλυνσης θα προσαρμόζεται στον ξενιστή του δηλαδή τον άνθρωπο με την συσσώρευση μεταλλάξεων για να το πετύχει. Συσσωρεύει μεταλλάξεις κυρίως στην πρωτεΐνη-ακίδα με την οποία συνδέεται στα κύτταρα μας και μας μολύνει.
Ο λόγος που το κάνει είναι να ξεπεράσει τα εξουδετερωτικά αντισώματα κατά της ιικής πρωτεΐνης-ακίδας που αναπτύσσονται μετά την λοίμωξη με τον ιό αλλά και τα εμβόλια που χρησιμοποιούν ως αντίγονο ακριβώς την συγκεκριμένη πρωτεΐνη. Ίσως, στην προσπάθεια του να ξεπεράσει τα αντισώματα μας, αλλάζοντας συνεχώς την πρωτεΐνη του ακίδα ‘κινδυνεύει’ να ελαττώσει και την ικανότητα της να συνδέεται στα κύτταρα μας και να τα μολύνει. Η βιολογική αυτή ισορροπία είναι ρευστή και η έκβαση της βιολογικά και χρονικά απροσδιόριστη.
Η ευχή μας είναι η διαδικασία προσαρμογής του να τον μετατρέψει σε έναν ιό τύπου γρίπης. Το μέλλον θα δείξει ποια θα είναι η βιολογική του εξέλιξη. Το πιθανότερο ως εκ τούτου είναι τα επόμενα χρόνια να εμβολιαζόμαστε κάθε χρόνο με επικαιροποιημένα εμβόλια, όπως στην γρίπη. Μάλιστα αναπτύσσονται πολυδύναμα εμβόλια συγχρόνως κατά του κορονοϊού και την γρίπης με την τεχνολογία του mRNA. Προχτές η Moderna έκανε σχετική ανακοίνωση.
- Η Φον Ντερ Λάιεν είπε ότι στα μέσα Ιανουαρίου η μετάλλαξη θα έχει επικρατήσει παντού της Δέλτα. Είναι ανησυχητικό αυτό και αν ναι, γιατί;
Το νέο στέλεχος είναι εξαιρετικά μεταδοτικό, περισσότερο από το Δέλτα. Ακόμη και αν προκαλεί ηπιότερη κλινική συμπτωματολογία (αναμένεται η επιβεβαίωση του τις επόμενες βδομάδες) ο εξαιρετικά αυξημένος απόλυτος αριθμός κρουσμάτων θα συνεπάγεται και αυξημένα περιστατικά βαριάς λοίμωξης, νοσηλειών και θανάτων. Έχουμε μπροστά μας μια μεγάλη πρόκληση δημόσιας υγείας και πρέπει να προσαρμόσουμε τις συμπεριφορές μας, πολίτες και πολιτεία.
- Κάποιες μελέτες δείχνουν ότι ειδικά απέναντι στην Ομικρόν θα χρειαστεί και τρίτη δόση για να έχουμε μια καλή αντιμετώπιση. Ποια η γνώμη σας;
Τα δεδομένα που έχουμε δείχνουν ότι η 3η αναμνηστική δόση αυξάνει κατακόρυφα και ταχύτατα (εντός 3-5 ημερών) την παραγωγή αντισωμάτων (20-30 φορές) αλλά και την κυτταρική ανοσία μνήμης. Στην ουσία η 3η δόση είναι η πραγματικά αναμνηστική δόση. Η 2η χορηγείται πολύ κοντά στην 1η (3-4 βδομάδες).
Η εμπειρία μας με τα εμβόλια άλλων λοιμώξεων είναι ότι η αναμνηστική δόση είναι αυτή που αυξάνει την ανοσία, ιδιαίτερα την μνήμη της ανοσίας για μεγάλο χρονικό διάστημα.
Τα πρώτα εργαστηριακά δεδομένα που έχουμε δείχνουν ότι ο ορός από εμβολιασμένους με την 3η δόση ελέγχει αποτελεσματικά την μολυσματικότητα του Όμικρον στο εργαστήριο. Αναμένουμε την επιβεβαίωση τους στην κοινότητα τις επόμενες μέρες.
- Την Τετάρτη, το ECDC μίλησε για ανάγκη «ισχυρής και επείγουσας» δράσης από τις κυβερνήσεις και για λήψη άμεσων μέτρων. Ποια μέτρα πρέπει να είναι αυτά κατά τη γνώμη σας;
Οι Ιανουάριος-Φεβρουάριος ίσως είναι οι δυσκολότεροι μήνες της πανδημίας, πριν την μετατροπή της σε ενδημική λοίμωξη. Το νέο στέλεχος Όμικρον διασπείρεται επιθετικότατα, ενώ οι ευσεβείς πόθοι για ήπια λοίμωξη είναι ακόμη ατεκμηρίωτοι. Έχουμε σήμερα δυο επιστημονικά τεκμηριωμένα δεδομένα:
1) Όπως αναφέρθηκε ήδη τα αρχικά εργαστηριακά δεδομένα δείχνουν ότι τα mRNA εμβόλια μετά την 3η αναμνηστική δόση αναπτύσσουν ισχυρότατη χυμική ανοσία (αντισώματα) σε ποσότητα και πολυκλωνικότητα που μάλλον θα προστατεύουν αποτελεσματικά από την βαριά λοίμωξη (νοσηλεία στο νοσοκομείο και ΜΕΘ). Η κυτταρική ανοσία (κυτταροτοξικά λεμφοκύτταρα) που επάγει η 3η δόση θα βοηθήσει επίσης.
2) Οι μάσκες ΚΝ95-FFP2 και μόνο, ελαττώνουν την μετάδοση σε συνωστισμό πολύ αποτελεσματικά (κάτω του 1-2%).
Επομένως πρέπει άμεσα να προχωρήσουμε στις εξής ενέργειες:
- άμεσος υποχρεωτικός εμβολιασμός με την 3η δόση και υποχρεωτικός εμβολισμός των νοσησάντων και των ανεμβολίαστων από την ηλικία των 18 ετών. Επιθετικός πλήρης και άμεσος εμβολιασμός των παιδιών 5-17 ετών.
-υποχρεωτική χρήση μάσκας ΚΝ95-FFP2 από όλους (ανεμβολίαστους και εμβολιασμένους) σε συνωστισμό, μέσα και έξω.
Το διαφαινόμενο κατακλυσμιαίο κύμα του Όμικρον θα οδηγήσει στη μόλυνση σχεδόν όλων των ανεμβολίαστων, των μερικώς εμβολιασμένων (5-6 μήνες μετά την 2η δόση) και των ήδη νοσησάντων από αλλά στελέχη του κορονοϊού δίχως εμβολιασμό. Τον Ιανουάριο όλοι θα τρέχουν για εμβολιασμό αλλά θα είναι αργά γιατί η ανοσία-προστασία θα χρειάζεται κάποιες βδομάδες να επιτευχθεί.
Θεωρώ ιδιαίτερης σημαίας την επαναφορά της υποχρεωτικής χρήσης της μάσκας KN95-FFP2 μέσα και έξω σε συνωστισμό από εμβολιασμένους και ανεμβολίαστους, ιδιαίτερα στα ΜΜΜ. Τα δεδομένα, δημοσιευμένα πριν λίγες μέρες σε δυο κορυφαία επιστημονικά περιοδικά είναι σαφή:
Ερευνητές του Ινστιτούτου Μαξ Πλανκ στη Γερμανία, δημοσίευσαν πριν λίγες μέρες στο περιοδικό της Ακαδημίας Επιστημών των ΗΠΑ (PNAS) ότι οι μάσκες KN95-FFP2 είναι εξαιρετικά αποτελεσματικές στο να συγκρατήσουν τα μικροσωματίδια του αέρα που μεταφέρουν τον κορονοϊό (Bagheri & συνεργάτες PNAS 2021).
Σε δύο άτομα χωρίς μάσκες σε απόσταση 3 μέτρων που ο ένας είναι θετικός στον κορονοϊό ο κίνδυνος μόλυνσης του άλλου είναι έως 90% σε λίγα λεπτά.
Αν η απόσταση τους είναι 1,5 μέτρα και μόνο ο μη-μολυσμένος φορά απλή χειρουργική μάσκα, ο κίνδυνος μόλυνσης του θα είναι πάλι έως 90% αλλά σε περισσότερο χρόνο, μετά δηλαδή από 30 λεπτά.
Αν όμως φορά μάσκα ΚΝ95-FFP2, ο κίνδυνος μόλυνσης του δεν θα είναι πάνω από 20%, ακόμη και μετά από μία ώρα. Στην περίπτωση που και οι δύο φορούν απλή χειρουργική μάσκα, ο κίνδυνος μόλυνσης του δεύτερου δεν ξεπερνά το 30% μετά από μια ώρα. Όμως, αν και οι δύο φορούν μάσκα ΚΝ95-FFP2 ο κίνδυνος μόλυνσης είναι μόλις 0,4%!
Οι Γερμανοί ερευνητές διαπίστωσαν ότι μια καλά εφαρμοσμένη μάσκα KN95 εξασφαλίζει έως και 75 φορές μεγαλύτερη προστασία σε σχέση με μια καλά εφαρμοσμένη απλή χειρουργική μάσκα. Οι μάσκες ΚΝ95, ακόμη και όταν δεν εφαρμόζουν πλήρως στο πρόσωπο, μειώνουν σημαντικά τον κίνδυνο μόλυνσης σε σύγκριση με την απουσία οποιασδήποτε μάσκας.
Επίσης, Νοτιοκορεάτες ερευνητές (Ku & συνεργάτες Science Advances 2021) ανέλυσαν τον αντίκτυπο της μαζικής χρήσης μάσκας ΚΝ95 υπολογίζοντας τον βαθμό έκθεσης σε λοίμωξη στα μέσα μαζικής μεταφοράς που ο συνωστισμός είναι πολύ υψηλός.
Συγκεκριμένα, προσομοίασαν πώς οι επιβάτες συναντούν και μολύνουν ο ένας τον άλλον κατά τη διάρκεια των ταξιδιών τους στα μέσα μαζικής μεταφοράς παρακολουθώντας τις κινήσεις τους. Διαπιστώθηκε ότι η υποχρεωτική χρήση μάσκας παρουσιάζει αποτελέσματα παρόμοια με τη διατήρηση της κοινωνικής απόστασης 2 μέτρων για την πρόληψη της λοίμωξης. Η υποχρεωτική χρήση μάσκας ΚΝ95 κατά τις ώρες αιχμής μείωσε τα ποσοστά μόλυνσης περίπου κατά 93%.
- Τι σας ανησυχεί ενόψει των αναπόφευκτων συνωστισμών που θα φέρουν οι γιορτές; Τι μέτρα πρέπει να πάρουμε;
Η μετάδοση του εξαιρετικά μεταδοτικού Όμικρον τις επόμενες βδομάδες μπορεί να υπερπολλαπλασιαστεί λόγω της εξόδου και της συνεύρεσης των εορτών. Κατά συνέπεια πρέπει να είμαστε όλοι εξαιρετικά προσεκτικοί.
Φοράμε μάσκα ΚΝ95 παντού όπου συναντούμε πολλούς ανθρώπους, μέσα κι έξω. Συναντούμε λίγους ανθρώπους, αυτούς που γνωρίζουμε ήδη.
Αποφεύγουμε τις μεγάλες συναθροίσεις (μπαρ, εστιατόρια, κέντρα διασκέδασης κ.λπ.).
Πριν την συνάθροιση τις μέρες των γιορτών κάνουμε όλοι seld ή rapid test, εμβολιασμένοι και ανεμβολίαστοι.
Και βέβαια σπεύδουμε να εμβολιαστούμε και να εμβολιάσουμε τους αγαπημένους μας ανθρώπους, συμπεριλαμβανομένων και των παιδιών μας. Διότι τα πρώτα δεδομένα δείχνουν ότι το Όμικρον μολύνει τα παιδιά κατά 20-25% περισσότερο από το Δέλτα, το οποίο με την σειρά του μόλυνε πιο εύκολα τα παιδιά από τα προηγούμενα στελέχη. Τα παιδιά δηλαδή θα μεταφέρουν τον ιό στο σπίτι στους μεγαλύτερους οι οποίοι θα γεμίζουν τα νοσοκομεία.
* Ο Αχιλλέας Γραβάνης είναι καθηγητής Φαρμακολογίας, στην Ιατρική Σχολή του Παν/μίου Κρήτης και ερευνητής στο Ινστιτούτο Μοριακής Βιολογίας & Βιοτεχνολογίας του ΙΤΕ.
