Του Γιάννη Παντελάκη
Όταν η κυβέρνηση δυσκολεύεται να πείσει μεγάλες ομάδες της κοινωνίας για τις πολιτικές της, επικαλείται έναν συνήθη ύποπτο. Τα περίφημα διαπλεκόμενα ΜΜΕ. Και εννοεί, κυρίως, τα κανάλια. Ο ρόλος τους έχει δαιμονοποιηθεί και σε αρκετές περιπτώσεις όχι άδικα. Πολλά από αυτά έχουν ξεφύγει εδώ και χρόνια από τον ρόλο που αντικειμενικά έπρεπε να παίζουν ως προς τον ενημερωτικό τουλάχιστον χαρακτήρα τους. Κυρίως, να καταγράφουν τα γεγονότα δηλαδή, κρατώντας σεβαστές αποστάσεις από την ερμηνεία τους, την οποία (θα έπρεπε να) αφήνουν στους αποδέκτες τους. Αντί γι'' αυτό, έχουν μετατραπεί σε φορείς διαμόρφωσης της κοινής γνώμης, ερμηνεύοντας τα γεγονότα της καθημερινότητας με όρους που εξυπηρετούν διάφορα συμφέροντα. Οικονομικά, μιντιακά, πολιτικά.
Νομίζω πως δεν υπάρχουν πολλοί που θα αρνηθούν αυτήν την πραγματικότητα. Η οποία, να σημειώσουμε με την ευκαιρία, άρχισε να διαμορφώνεται από τότε που σχεδόν διακομματικά (το 1989) δόθηκαν τηλεοπτικές άδειες σε ήδη πανίσχυρους εκδότες εφημερίδων. Ν.Δ.-ΠΑΣΟΚ-ΣΥΝ συμφώνησαν σε μια τέτοια επιλογή, στην οποία αντιτάχθηκε μόνο ο τότε πρόεδρος της μικρού δεξιού κόμματος της Δημοκρατικής Ανανέωσης, Κωστής Στεφανόπουλος. Η συνέχεια περίπου γνωστή. Γιγαντώθηκαν συγκεκριμένα μιντιακά συστήματα, απέκτησαν τεράστια επιρροή και σε σημαντικό βαθμό υποκατέστησαν θεσμούς.
Ο πολιτικός διάλογος έπαψε να διεξάγεται στη Βουλή, μεταφέρθηκε στα τηλεοπτικά παράθυρα και γινόταν με όρους που κατά βάση τα ίδια τα κανάλια καθόριζαν. Αυτό γίνεται ακόμα και σήμερα. Είναι ενδεικτικό πως παρ'' ότι οι κινητοποιήσεις των αγροτών ή των ελεύθερων επαγγελματιών για το ασφαλιστικό - φορολογικό έχουν παραλύσει τη χώρα εδώ και αρκετές ημέρες, μόνο χθες πραγματοποιήθηκε σχετική συζήτηση στη Βουλή. Μέχρι τώρα, ο πολίτης έχει ενημέρωση για όσα συμβαίνουν και πληροφορείται τις θέσεις κομμάτων και πολιτικών κυρίως από τα κανάλια. Και εκεί, παράγεται η πολιτική.
Έχουν κατά συνέπεια δίκιο οι υπουργοί ή και ο ίδιος ο πρωθυπουργός, όταν σε κάθε δυσκολία να «περάσουν» τις πολιτικές τους αποφάσεις ρίχνουν και μερικές βολές σε αυτά τα ΜΜΕ με το επιχείρημα ότι εξυπηρετούν αντιμαχόμενα στην κυβέρνηση συμφέροντα; Η απάντηση δεν είναι μονοδιάστατη. Ναι, ορισμένα κανάλια παραποιούν (και υπάρχουν πολλές τεχνικές γι'' αυτό) τα γεγονότα, γιατί θέλουν να πλήξουν την κυβέρνηση. Υπάρχουν και άλλα που δεν το κάνουν, τουλάχιστον στον ίδιο βαθμό. Υπάρχει και μια δεύτερη απάντηση, ωστόσο. Ακόμα και αν το σύνολο των καναλιών είχαν σαν καθημερινό στόχο τη φθορά της κυβέρνησης, αυτό θα μπορούσε να μην έχει την παραμικρή επίπτωση στην κυβέρνηση. Αρκεί η τελευταία να είχε πειστικές προς την κοινωνία προτάσεις. Προτάσεις δηλαδή που θα αποδεχόταν ένα μεγάλο τουλάχιστον τμήμα του κόσμου.
Αυτή η δεύτερη απάντηση έχει ιδιαίτερη σημασία, αφού, αν ισχύει- όπως ισχυρίζεται ο υπογράφων αυτό το σημείωμα-, ακυρώνει την πρώτη. Οι αποδείξεις ότι ισχύει βρίσκονται σε τρεις εκλογικές αναμετρήσεις. Του Ιανουαρίου 2015, του δημοψηφίσματος και του Σεπτεμβρίου της ίδιας χρονιάς. Και στις τρεις αυτές περιπτώσεις, η πλειονότητα των καναλιών στάθηκε απέναντι στον ΣΥΡΙΖΑ και τις επιλογές του. Και το έκανε μάλιστα σχεδόν με άγαρμπο τρόπο, χωρίς να κρατάει καν μερικά προσχήματα. Τα γεγονότα είναι νωπά, τα θυμόμαστε όλοι. Θυμόμαστε πολύωρες καθημερινές εκπομπές προσπάθειας πειθούς υπέρ του «ναι» ή κατά του ΣΥΡΙΖΑ. Και λοιπόν; Τα αποτελέσματα και στις τρεις περιπτώσεις έδειξαν πως δεν επηρέασαν ιδιαίτερα μεγάλες ομάδες του πληθυσμού. Ο ΣΥΡΙΖΑ, με το συντριπτικά μεγαλύτερο μέρος των καναλιών απέναντι του, κέρδισε.
Αυτό σημαίνει πως τα τηλεοπτικά κανάλια μπορεί να τα παρακολουθούν πολλοί, τα εμπιστεύονται ωστόσο λίγοι. Θεωρούνται αναξιόπιστα ως προς τις πολιτικές επιλογές τους και αυτό το δείχνουν επιπλέον σχεδόν όλες οι έρευνες κοινής γνώμης. Επίσης σημαίνει πως αν η κυβέρνηση ακολουθούσε κάποιες πειστικές πολιτικές επιλογές, δεν θα είχε πρόβλημα να πείσει μεγάλα τμήματα της κοινωνίας γι'' αυτές. Στην προκειμένη περίπτωση, αν είχε μια ορθολογική τεκμηριωμένη πρόταση για το ασφαλιστικό η οποία θα κρινόταν αναγκαία, δεν θα την εμπόδιζαν τα κανάλια να την «περάσει» στην κοινή γνώμη. Ο ισχυρισμός ότι για τις αντιδράσεις στα μέτρα που ετοιμάζεται να πάρει ευθύνονται τα κανάλια που παραποιούν είναι απλά ένα άλλοθι…
