Του Κώστα Χριστίδη*
Η συναλλακτική ζωή και η λειτουργία κάθε οργανισμού βασίζονται σε μεγάλο βαθμό στην εμπιστοσύνη. Εμπιστοσύνη, με απλά λόγια, σημαίνει ότι γνωρίζεις τι μπορείς να περιμένεις από τους άλλους ανθρώπους - συναλλασσόμενους, προϊσταμένους, συνεργάτες, πολιτικούς.
Η εμπιστοσύνη βασίζεται στην αμοιβαία κατανόηση και δημιουργεί προβλεψιμότητα. Στην οικονομική ζωή επηρεάζει την ταχύτητα και το κόστος των συναλλαγών. Όταν η εμπιστοσύνη μειώνεται, η ταχύτητα επίσης μειώνεται, ενώ, αντιθέτως, το κόστος αυξάνεται. Όταν η εμπιστοσύνη αυξάνεται, η ταχύτητα επίσης αυξάνεται, ενώ το κόστος μειώνεται.
Τέσσερις είναι οι συστατικοί παράγοντες της εμπιστοσύνης:
1. Η ακεραιότητα, δηλαδή η ταύτιση της εικόνας σου με αυτό που πράγματι είσαι, η εντιμότητα, η συνέπεια μεταξύ προθέσεων, λόγων και έργων, το θάρρος να πράττεις σύμφωνα με ορισμένες αξίες και πεποιθήσεις.
2. Τα κίνητρα, οι προθέσεις σου που καθοδηγούν την ατζέντα, τα σχέδια δράσης και τη συμπεριφορά σου. Κίνητρα, ατζέντα και συμπεριφορά πρέπει να βρίσκονται σε αρμονία.
3. Οι ικανότητες, τα ταλέντα, οι δεξιότητες, οι γνώσεις, οι πεποιθήσεις που έμφυτα ή επίκτητα διαθέτουμε και που επιτρέπουν να παράγουμε αποτελέσματα υψηλής ποιότητας στα αντικείμενα στα οποία δραστηριοποιούμαστε.
4. Τα αποτελέσματα. Χωρίς θετικά αποτελέσματα μέσα σε ένα εύλογο χρονικό διάστημα, δεν μπορείς να είσαι αξιόπιστος. Και, βεβαίως, σημασία έχουν όχι μόνο τα αποτελέσματα, αλλά και ο τρόπος με τον οποίο αυτά επιτυγχάνονται. Εάν παράγεις αποτελέσματα παραβιάζοντας τους τρεις άλλους συστατικούς παράγοντες της εμπιστοσύνης, π.χ. με τρόπο που θίγει την ακεραιότητα, εξαπατά το κοινό ή προσβάλλει τους συνεργάτες σου, αυτά δεν θα είναι διατηρήσιμα στο μέλλον.
Οι τέσσερις αυτοί συστατικοί παράγοντες της εμπιστοσύνης λειτουργούν κατά κανόνα αρνητικά στη χώρα μας. Σε σχετικές έρευνες, στην κλίμακα αξιοπιστίας τελευταία κατατάσσονται τα πολιτικά κόμματα. Οι πολιτικοί μας διακρίνονται για την αμφίσημη διατύπωση και την παροχή ανεκπλήρωτων υποσχέσεων, με τον κ. Τσίπρα να κερδίζει με διαφορά χρυσό μετάλλιο αναξιοπιστίας.
Τα κίνητρα των περισσοτέρων, και όχι μόνο των πολιτικών, ανάγονται σε μυωπικό, βραχυπρόθεσμο όφελος. Ως προς τις ικανότητες, γνώσεις και δεξιότητες, το εκπαιδευτικό σύστημα καλλιεργεί τον κομφορμισμό, την απουσία δημιουργικής σκέψης και κριτικής ικανότητας και οδηγεί στον κυνισμό και στην αποφυγή ευθύνης. Τέλος, τα αποτελέσματα είναι απογοητευτικά: αφόρητη γραφειοκρατία, υπερ-φορολόγηση, παρατεταμένη οικονομική κρίση, ανυπαρξία επενδύσεων, μειωμένη ανταγωνιστικότητα.
Ο Εμίλ Ντιρκέμ έχει πει: «Όταν τα ήθη είναι επαρκή, οι νόμοι είναι περιττοί. Όταν τα ήθη είναι ανεπαρκή, οι νόμοι είναι μη εφαρμόσιμοι». Η ελληνική κοινωνία έχει αυτοπαγιδευθεί σε μια κουλτούρα χαμηλής εμπιστοσύνης, από την οποία μπορεί σταδιακά να εξέλθει με μια πιο αξιόπιστη πολιτική ηγεσία, μεταρρυθμίσεις σε θεσμικό επίπεδο, ενίσχυση της ασφάλειας δικαίου, αναβάθμιση του εκπαιδευτικού συστήματος. Καθένας από τους επιμέρους αυτούς στόχους απαιτεί ηράκλειες προσπάθειες.
*Ο Κώστας Χριστίδης είναι νομικός - οικονομολόγος
Αναδημοσίευση από τον Φιλελεύθερο Παρασκευής 29 Μαρτίου
