Του Δημήτρη Καμπουράκη
Παρακαλώ θερμά, μέσα στον ορυμαγδό των συγχρόνων γεγονότων, ας μη μας διαφύγει το πραγματικό διαχρονικό νόημα της σημερινής ημέρας. Μπορεί ο αυτοκράτωρ του Βυζαντίου Θεόφιλος να ήταν ένα μαμμόθρεφτο που άφηνε την μητριά του να τον παντρεύει με προξενιό, αυτό όμως δεν αναιρεί το γεγονός ότι η Κασσιανή, στην κρισιμότερη στιγμή της ως τότε ζωής της, αυθαδίασε αγοραία. Αχ αγαπητοί μου, μην υποτιμάτε διόλου τη βιτριολική επίδραση της γυναικείας αυθάδειας και προπέτειας σ' αυτή τη ζωή, πόσο μάλλον στη ζωή εκείνων των εποχών. Διότι αν η κυρία τόλμησε να αντιμιλήσει δημοσίως στον μέλλοντα σύζυγο της την ώρα που την επέλεγε μπροστά σε χίλιους ευγενείς, τι άραγε θα έκανε τριάντα χρόνους αργότερα πάνω στην συζυγική κλίνη, όταν ο μεγαλοπρεπής αυτοκράτωρ θα είχε μεταβληθεί σ' ένα αξιοθρήνητο ραμολί;
Παρακαλώ θερμά , μη συγχέετε τις εποχές. Τα πράγματα τότε δεν ήταν όπως σήμερα, που τα κοριτσάκια πριν μάθουν να πλένουν τα δόντια τους, έχουν κιόλας διδαχθεί από τις απελευθερωμένες μανάδες τους πώς να κλωτσάνε τ' αγοράκια στους όρχεις. Εκείνους τους καιρούς η αυθάδεια προς τον πατέρα και τον σύζυγο ισοδυναμούσε με έγκλημα καθοσιώσεως, καθότι υπέσκαπτε ολόκληρο το θεσμικό οικοδόμημα της κοινωνίας. Αυθάδεια στον αυτοκράτορα επέφερε θανατική καταδίκη, αφού ο αυτοκράτωρ ήτο ο αδιαφιλονίκητος εκπρόσωπος του κράτους έναντι των υπηκόων και του Μεγαλοδύναμου Θεού επί της γης. Μην σκέπτεστε λοιπόν τι θα κάνατε εσείς σήμερα σε ανάλογη περίπτωση, διότι αυτή τη φορά λειτουργείτε εσείς με αυθάδεια έναντι της ιστορίας.
Η οποία ιστορία, δικαίωσε αργότερα τον αμπλαούμπλα Θεόφιλο για την επιλογή του. Η Κασσιανή, κατά τη διάρκεια της ζωής της μεταπηδούσε από στόχο σε στόχο και από αποστολή σε αποστολή, όπως πηδά ατάκτως η ακρίδα από δένδρο σε δένδρο, χωρίς ποτέ να επιλέγει τη λογική της ευθείας που ακολουθούν όλα τα πετούμενα. Η μετέπειτα υμνωδός φιλοδοξούσε να γίνει αυτοκράτειρα, κατέληξε καλόγρια. Δόξαζε τον Θεό, αντιμιλούσε όμως στον εκπρόσωπο του επί της γης. Ως λαϊκή υπερασπίστηκε την αγνότητα της γυναικός, αλλά ως ρασοφόρος ύμνησε τις πλέον αμαρτωλές απ' αυτές, τις πόρνες. Ασυνάρτητα πράγματα, που υποδηλώνουν ότι τελικά μια μάλλον διαταραγμένη προσωπικότητα κατοικοέδρευε στο πανέμορφο λικνιστό κορμί της Κασσιανούλας.
Το ακατανόητο είναι ότι υπερσυντηρητική εκκλησία μας, που θεοποίησε τους ευσεβείς και τους ταπεινούς, καταδίκασε ιστορικά τον Θεόφιλο για την επιλογή του να απορρίψει μια γλωσσού και να νυμφευθεί μια χαμηλοβλεπούσα. Και αυτό, παρά το γεγονός ότι η Θεοδώρα που κατέληξε στο κρεβάτι του Θεόφιλου, όταν πέθανε ο εικονομάχος αντρούλης της, αποκατέστησε τις εικόνες στις εκκλησίες δίνοντας τέλος σε μια πελώρια πολιτικοθρησκευτική διαμάχη δύο αιώνων, γνωστή ως εικονομαχία. Τίποτα. Την έφαγε το μαύρο σκοτάδι τη Θεοδώρα και όλοι οι προβολείς παρέμειναν πάνω στο στραβόξυλο που ονομαζόταν Κασσιανή. Αυτά είναι τα ανεξήγητα της ιστορίας, εκτός αν υποθέσουμε ότι μέσα στο πλήθος των πιστών υπάρχει μέγα υπόγειο ρεύμα που εκφράζεται από τον περίφημο ύμνο της για την «εν' πολλαίς αμαρτίαις περιπεσούσα γυνή». Αυτό είναι ίσως μία κάποια εξήγηση.
Ούτως ή άλλως, η εκκλησιαστική παράδοση που μας περιγράφει τον περιβόητο διάλογο πάνω στο κρίσιμο προξενιό, βρίθει ιστορικών και ψυχολογικών αυθαιρεσιών. Υποτίθεται ότι ο μπουνταλάς Θεόφιλος, μόλις είδε την Κασσιανή, θαμπώθηκε από την ομορφιά της, αλλά αντί να της πει «τι γκομενάκι είσαι εσύ;» ή έστω «τι όμορφη που είστε κυρία μου», προτίμησε να εκστομίσει το κουφό «εκ' γυναικός τα χείρω». Κατά τους εκκλησιαστικούς παράγοντες, αυτό το «από τη γυναίκα προέρχονται τα χειρότερα» ήταν μια αναφορά στην Εύα με το μήλο, η οποία παγίδευσε τον Αδάμ και χαντάκωσε την ανθρωπότητα. Μεγαλύτερη ασυναρτησία δεν έχω ξανακούσει. Εκείνη την ώρα, το προπατορικό αμάρτημα ήρθε στο μυαλό του; Ας είναι. Γνωρίζω βέβαια άνδρες που μόλις δουν μια ωραία γυναίκα επιτίθενται εναντίον της ορμώμενοι από λογιών-λογιών σύνδρομα και ανασφάλειες, αλλά τέτοιον σχιζοφρενή άνθρωπο πάνω στο καμάκι, ειλικρινά δεν έχω ματασυναντήσει.
Όμως και η Κασσιανή δεν πήγαινε πίσω. Αυτή πάλι, στεκόταν ανάμεσα σε σαράντα υποψήφιες (που προφανώς είχαν ήδη μαλλιοτραβηχτεί όσο βάφονταν στα καμαρίνια) ελπίζοντας σ' ένα αυτοκρατορικό βλέμμα ευαρέσκειας που θα εκτόξευε τη ζωή της. Κι όταν ο Θεόφιλος στάθηκε μπροστά της και εξαπέλυσε την απρόκλητη επίθεση, αντί να της κοπούν τα ύπατα, όχι μόνο κράτησε την ψυχραιμία της, αλλά αντιλήφθηκε τον ακροβατισμό του θεολογικού φλερτ, κατανοώντας ακαριαία που το πήγαινε ο αυτοκράτωρ. Αφού λοιπόν αυτός της προέταξε ως δόλωμα την αμαρτωλή Εύα, η Κασσιανή έβγαλε αστραπιαία από τη φαρέτρα της την Παρθένο Μαρία και του την πέταξε στα μούτρα με την περίφημη απάντηση της: «Και εκ' γυναικός τα κρείττω (τα καλύτερα)». Υπονοούσε ότι Παναγιά γέννησε τον Χριστό και άρα μια γυναίκα έσωσε τον κόσμο. Εδώ ο ποιητής σηκώνει τα χέρια, διότι υποθέτουμε βασίμως πως και ο μπουνταλάς Θεόφιλος με τη σειρά του, κατάλαβε αμέσως το υπονοούμενο που περιείχε η ανταπάντηση της Κασσιανής. Συντετριμμένος από την ισχύ του επιχειρήματος (ολόκληρη η Εύα δεν φθάνει ούτε την παρωνυχίδα της Μεγαλόχαρης), τα πήρε στο αυτοκρατορικό κρανίο και προσμετρώντας την αυθάδεια ως κορυφαίο μειονέκτημα, παρέδωσε τελικά το χρυσό μήλο στην μουλωχτή Θεοδώρα που στεκόταν δίπλα. Όχι γιατί τη γούσταρε, αλλά για να τη σπάσει στην μελλοντική υμνωδό.
Λέω να σταματήσω εδώ, διότι είμαι ικανός να γράφω μέχρι τη Σταύρωση και άκρη δεν θα βγάλουμε. Επισημαίνω πάντως ότι η Κασσιανή δεν έμεινε στην ιστορία για την επαναστατική της φύση, αλλά για την τελική της ευσέβεια. Όλη η εξεγερτική της διάθεση εξαντλήθηκε στις τέσσερις λέξεις που είπε πάνω στο προξενιό και έκτοτε το 'ριξε στην υποταγή και την υμνογραφία. Τεκμαίρω βάσιμα λοιπόν ότι δεν επρόκειτο για καμιά ανυπότακτη φύση, αλλά ότι έπαθε φρίκη μόλις αντίκρισε τον Θεόφιλο. Ας μην ξεχνούμε ότι τότε δεν υπήρχε φωτογραφία και τηλεόραση για να προετοιμάζει τις μέλλουσες συζύγους των πορφυρογέννητων. Μπάμ και κάτω ήταν το concept κι όποια άντεχε. Αφού λοιπόν η Κασσιανή προτίμησε να τα κάνει μπάχαλο παρά να τον παντρευτεί, ποιος ξέρει τι αντίκρισαν τα μπιρμπιλωτά ματάκια της όταν ο αυτοκράτωρ καταδέχτηκε να σταματήσει μπροστά της.
On the other hand, η στάση του Θεόφιλου είναι άκρως αποκαλυπτική. Ολόκληρος αυτοκράτωρ με απεριόριστη εξουσία πάνω στη ζωή και τον θάνατο των υπηκόων του, αντί να λειτουργήσει ως άνδρας-κυνηγός που παίρνει στο κατόπι μια γυναίκα που τον φτύνει, προτίμησε να χωθεί κάτω απ' τη φούστα της υποκρίτριας Θεοδώρας. Τι ευνουχισμός Θεέ μου! Η μάνα του ήταν άραγε υπεύθυνη ή η μητριά του; Όπως προείπα, λόγω των συμβάσεων της εποχής του, κατανοώ την απόφαση του να μην την νυμφευθεί, αλλά να μην προσπαθήσει ούτε καν για μια παράνομη σχέση; Ανήκουστο. Α ρε κάτι τύποι που γίνονταν τότε αυτοκράτορες… Ενώ εμείς πρέπει καθημερινά να κάνουμε μαγικά για να φέρουμε βόλτα τις Κασσιανές της ζωής μας...
