Μέσα στην εκδοτική πληθώρα αυτού του εορταστικού έτους για τα 200 χρόνια από την έναρξη της Ελληνικής Επανάστασης, ξεχωρίσαμε κάποια από τα βιβλία που αξίζει να διαβαστούν για να μας ταξιδέψουν στην Ελλάδα του 1821. Κάθε εκδοτικός οίκος που σέβεται τον εαυτό του έχει φροντίσει γι' αυτό.
Πρόκειται για βιβλία διακεκριμένων Ελλήνων αλλά και ξένων ιστορικών τα οποία καλύπτουν πολλές όψεις ενός γεγονότος τόσο πολύπλευρου, όπως ο Ελληνικός Αγώνας της Ανεξαρτησίας.
Από πρόσφατες εκδόσεις, ξεχωρίσαμε και σας προτείνουμε μερικά βιβλία που θα σας βοηθήσουν να πολλαπλασιάσετε τις γνώσεις σας για αυτό το κορυφαίο γεγονός.
ΘΑΝΟΣ ΒΕΡΕΜΗΣ
21 ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΟ ’21
Εκδ. Μεταίχμιο
Πρόκειται για ένα ξεχωριστό βιβλίο για το 1821, γραμμένο με τη μορφή ερωταποκρίσεων, το οποίο καλύπτει όλες τις πτυχές της ιστορίας της Ελληνικής Επανάστασης, αλλά και της τουρκοκρατίας και του νεοσύστατου τότε Νεοελληνικού κράτους.
Ο Βερέμης θέτει ερωτήσεις κρίσεως και απαντά στις πιο καίριες απορίες των Ελλήνων σχετικά με την Παλιγγενεσία.
Ακολούθως ο επικεντρώνεται στα ερωτήματα που αφορούν την ίδια την Επανάσταση: τις εθνοσυνελεύσεις, τους ένοπλους του Αγώνα, τους ξένους ταξιδιώτες, τους Φιλέλληνες, τα επαναστατικά δάνεια και τα ξενικά κόμματα.
Δεν διστάζει να θέσει και ερωτήσεις κρίσεως, όπως ποια ήταν η σημασία και ο ρόλος που είχε η εκκλησία στην Παλιγγενεσία, γιατί οι στρατιωτικές επιτυχίες των Ελλήνων τους οδήγησαν τελικά στη διχόνοια και γιατί ο Ιμπραήμ κατάφερε ως το τέλος να καταστείλει την επανάσταση στην Πελοπόννησο. Δεν αφήνει στο απυρόβλητο ούτε τις διεθνείς σχέσεις της Ελλάδας με τις Μεγάλες Δυνάμεις της εποχής, την Μεγάλη Βρετανία, τη Γαλλία, τη Γερμανία, την Αυστροουγγαρία και τη Ρωσία.
Στο σύνολό του, το νέο έργο του Θάνου Βερέμη απευθύνεται σε όλους τους Έλληνες οι οποίοι θέλουν να μάθουν με εγκυρότητα τη νεώτερη και σύγχρονη ιστορία τους.
C.M. WOODHOUSE-1821
Ο ΠΟΛΕΜΟΣ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΑΝΕΞΑΡΤΗΣΙΑΣ
Εκδ. Παπαδόπουλος
Μια μικρή σε μέγεθος αναγνωστική πρόταση, ευκολοδιάβαστη και ξεχωριστή, για τον πόλεμο της Ελληνικής Ανεξαρτησίας αποτελεί το βιβλίο του Άγγλου ιστορικού Christopher Montague Woodhouse, ο οποίος υπηρέτησε με τον βρετανικό στρατό στη χώρα μας κατά τη διάρκεια του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου και έφυγε από τη ζωή το 2001.
Αυτό που κάνει το εν λόγω πόνημα να ξεχωρίζει είναι ότι, σε αντίθεση με άλλα βιβλία του είδους του, δεν αρκείται σε απλή χρονολογική παράθεση των γεγονότων της Ελληνικής Επανάστασης, αλλά, αντιθέτως, προτείνει μία εναλλακτική και περισσότερο κριτική προσέγγιση των γεγονότων από την – οπωσδήποτε πιο αμερόληπτη από την ελληνική -αγγλική σκοπιά.
Θέτει επί τάπητος τη σχέση που είχαν εκείνη την εποχή οι Μεγάλες Δυνάμεις με το ελληνικό ζήτημα και επικεντρώνεται στη διπλωματική, ως επί το πλείστον, ιστορία της περιόδου 1821-1833. Μετά από σύντομη, αλλά περιεκτική σε κρίσεις, εξέταση της περιόδου της τουρκοκρατίας, ο συγγραφέας αφηγείται την έναρξη της επανάστασης καθώς και τα κυριότερα από τα γεγονότα της και εστιάζει περισσότερο στον τρόπο με τον οποίο οι Μεγάλες Δυνάμεις αντιμετώπισαν το ελληνικό ζήτημα καθ’ όλη τη διάρκεια του Αγώνα, στις συνθήκες, στις συνελεύσεις, στους εμφύλιους πολέμους των Ελλήνων, αλλά και στη διακυβέρνηση της χώρας από τον Ιωάννη Καποδίστρια, τον πρώτο Κυβερνήτη του ελληνικού κράτους.
Ακόμη, ο συγγραφέας δεν διστάζει να καταρρίψει, ορθώς, πολλούς από τους καθιερωμένους μύθους, οι οποίοι σήμερα δεν έχουν πλέον κανέναν λόγο ύπαρξης και που περισσότερο μπερδεύουν το κοινό παρά το διαφωτίζουν σε ό,τι αφορά το συγκεκριμένο ζήτημα, όπως ο μύθος του Κρυφού Σχολειού, της Αγίας Λαύρας, αλλά και τα όσα έχουν ειπωθεί σχετικά με τον ρόλο, τον οποίο έπαιξαν οι Δυνατοί προύχοντες και η Εκκλησία στην Ελληνική Επανάσταση και την Τουρκοκρατία.
Το αποτέλεσμα αυτής της διαφορετικής προσέγγισης δεν μπορεί παρά να είναι επωφελές για τον αναγνώστη, τόσο εκείνον που είναι γνώστης του θέματος, αφού θα τον κάνει να διακρίνει πιο ξεκάθαρα εκείνα τα σημεία στα οποία ως τώρα πιθανόν να μην είχε δώσει ποτέ την αρμόζουσα βάση, αλλά και σε εκείνον ο οποίος δεν γνωρίζει αρκετά για το ζήτημα και θέλει να ενημερωθεί με αμεροληψία και εγκυρότητα. To δυνατό του σημείο είναι αναμφισβήτητα η αφηγηματική δεινότητα του συγγραφέα και οι πρωτότυπες αξιολογικές κρίσεις του για τα γεγονότα. Πρόκειται για ένα πόνημα που θα έπρεπε να διαβαστεί από όλους τους Έλληνες εφόσον πρόκειται για ένα τόσο σημαντικό κομμάτι της δικής μας ιστορίας.
ΘΑΝΟΣ ΒΕΡΕΜΗΣ- ΙΑΚΩΒΟΣ ΜΙΧΑΗΛΙΔΗΣ
ΙΩΑΝΝΗΣ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΣ
Εκδ. Μεταίχμιο
Η αλήθεια είναι ότι τα δύο τελευταία χρόνια παρατηρείται αρκετά μεγάλη παραγωγή σε ό,τι αφορά τον πρώτο Κυβερνήτη του ελληνικού κράτους, τον Ιωάννη Καποδίστρια, τόσο σε λογοτεχνική όσο και σε καθαρά ιστορική παραγωγή.
Στη δεύτερη κατηγορία κατατάσσεται το παρόν πόνημα “Ιωάννης Καποδίστριας, ο αμνός της παλιγγενεσίας των Ελλήνων” των έγκριτων πανεπιστημιακών καθηγητών Θ. Βερέμη και Ι. Μιχαηλίδη. Πρόκειται για ένα βιβλίο, καρπό εμπεριστατωμένης έρευνας, το οποίο, σε γλώσσα απλή και κατανοητή, εξετάζει τον βίο, τον χαρακτήρα και, ιδίως, το έργο του Κερκυραίου Κόμη στην Ελλάδα από τον κυβερνητικό θώκο. Δεν πρόκειται, επομένως, για βιβλίο το οποίο απευθύνεται μόνο σε ιστορικούς, το αντίθετο μάλιστα.
Τα παιδικά και τα χρόνια των σπουδών του εξετάζονται αδρομερώς, όπως και η σταδιοδρομία του από το 1809 ως το 1822 στις διπλωματικές αυλές της Ευρώπης ως εκπροσώπου της τσαρικής Ρωσίας.
Η αφήγηση γίνεται όμως λεπτομερέστερη από την ώρα που ο Κόντε αναλαμβάνει καθήκοντα Κυβερνήτη του νεοσύστατου Ελληνικού Κράτους και πατάει το πόδι του για πρώτη φορά στην Ελλάδα, δηλαδή από το 1827-28.
ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ ΣΥΡΟΠΛΑΚΗΣ
ΠΕΤΟΜΠΕΗΣ ΜΑΥΡΟΜΙΧΑΛΗΣ
Εκδ. Μεταίχμιο
Τη “φωνή στην αδικημένη άλλη πλευρά” φιλοδοξεί να δώσει ο ιστορικός Α. Συροπλάκης με το πόνημά του “Πετρόμπεης Μαυρομιχάλης, ο ηγέτης της ελληνικής Επανάστασης”, το οποίο, παρουσιάζοντας τον βίο και τις πράξεις του μπέη της Μάνης, Πέτρου Μαυρομιχάλη, θέλει να μας μεταφέρει και τα επιχειρήματα της πλευράς η οποία αντιτάχθηκε στον Καποδίστρια.
Πράγματι, ενώ για τον πρώτο Κυβερνήτη του Ελληνικού Κράτους, τον Ιωάννη Καποδίστρια, παρατηρείται τα τελευταία δύο χρόνια μία συγγραφική έκρηξη, για τον “αντίπαλό” του, τον ηγέτη της Μάνης Πέτρο Μαυρομιχάλη, η βιβλιογραφία είναι ελάχιστη έως ανύπαρκτη.
Έτσι, το βιβλίο του Συροπλάκη έρχεται να συμπληρώσει ένα μεγάλο κενό, αφού είναι αφιερωμένο εξ’ ολοκλήρου σε αυτόν τον μεγάλο αγωνιστή της Ελληνικής Επανάστασης, του οποίου, όμως, το όνομα αμαυρώθηκε, εξ’ αιτίας της αντιπαλότητάς του με τον Καποδίστρια και, τελικά, την αποτρόπαια δολοφονία του από δύο μέλη της οικογένειάς του.
Το βιβλίο δεν επιχειρεί, φυσικά, να “αθωώσει” τον Πετρόμπεη, αλλά, μέσα από την ψύχραιμη πλευρά του ιστορικού, να αναδείξει και την αδικημένη άλλη πλευρά, η οποία είχε και αυτή τα δίκια της στη γνωστή διαμάχη με τον Κυβερνήτη.
Πρόκειται για ένα από τα πιο αξιόλογα βιβλία της επετειακής σειρά των εκδόσεων Μεταίχμιο για το 1821 το συγκεκριμένο βιβλίο του Συροπλάκη, το οποίο μας συστήνει από πρώτο χέρι έναν άγνωστο και αδικημένο ήρωα του 1821.
ΓΙΩΡΓΟΣ ΜΑΡΓΑΡΙΤΗΣ
ΕΝΑΝΤΙΑ ΣΕ ΦΡΟΥΡΙΑ ΚΑΙ ΤΕΙΧΗ
Εκδ. Διόπτρα
Μία εναλλακτική αναγνωστική πρόταση η οποία επικεντρώνεται στην προετοιμασία και την πρώτη φάση της Ελληνικής Επανάστασης-και συνάμα αποτελεί καρπό έρευνας και συγγραφής την περίοδο της καραντίνας- είναι το νέο πόνημα του Γεωργίου Μαργαρίτη, καθηγητή Σύγχρονης Πολιτικής Ιστορίας στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο της Θεσσαλονίκης. Το βιβλίο αυτό πρέπει να διαβαστεί ως εισαγωγή στα γεγονότα της Ελληνικής Επανάστασης, όπως μας λέει ο ίδιος συγγραφέας στον πρόλογο, αφού μία διεξοδική αναφορά σε αυτά δεν θα μπορούσε παρά να είναι τεράστια σε όγκο, σε αντίθεση με το εν λόγω εγχείρημα.
Ο Γ. Μ. δεν θέλει να παραδώσει στο κοινό ένα πόνημα το οποίο να παραθέτει απλά γεγονότα τα οποία είναι ήδη γνωστά, αλλά, αντίθετα, αφιερώνει μεγαλύτερο μέρος στην ερμηνεία τους και στον φωτισμό κάποιων άγνωστων πτυχών της Επανάστασης. Ένα από αυτά είναι το σχέδιο του ξεσηκωμού για την Κωνσταντινούπολη, ένα σχέδιο το οποίο είχε καθοριστεί αόριστα από τη Φιλική Εταιρεία για τις πρώτες μέρες του ξεσηκωμού και το οποίο τελικά δεν πραγματοποιήθηκε ποτέ, αφού ήταν, φυσικά, και κάπως ουτοπικό.
Άλλο άγνωστο, εν πολλοίς θέμα στο ευρύ κοινό αποτελεί η τύχη των μουσουλμάνων της Πελοποννήσου και οι δυσκολίες τις οποίες αυτοί αντιμετώπισαν με το ξέσπασμα της Επανάστασης, όπως και το παράξενο «πανηγύρι-παζάρι» που έλαβε χώρα έξω από τα τείχη της Τριπολιτσάς σχετικά με την παράδοση των πολιορκούμενων Τούρκων και την τύχη της λείας.
Ο συγγραφέας ρίχνει ιδιαίτερο φως στις προεπαναστατικές πολιτικές, πολιτιστικές και κοινωνικές ζυμώσεις του Ελληνισμού, οι οποίες οδήγησαν στο ξέσπασμα της Επανάστασης και ασχολείται διεξοδικά με την Φιλική Εταιρεία.
ΓΙΩΡΓΟΣ ΜΑΥΡΟΓΟΡΔΑΤΟΣ
ΕΘΝΙΚΗ ΟΛΟΚΛΗΡΩΣΗ ΚΑΙ ΔΙΧΟΝΟΙΑ - Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ
Εκδ. Πατάκη
Η παρούσα μελέτη του έγκριτου ιστορικού Γεωργίου Μαυρογορδάτου με πολυετή εμπειρία διδασκαλίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και σε διάφορα ξένα Πανεπιστήμια, αποτελεί τη δική του συμβολή στη φετινή επέτειο για τον εορτασμό των διακοσίων χρόνων από την έναρξη της Ελληνικής Επανάστασης. Το βιβλίο εστιάζει στη διαδικασία της εθνικής μας ολοκλήρωσης σε σχέση με τις εμφύλιες διαμάχες τις οποίες ζήσαμε ως έθνος και όχι στα γεγονότα της Επανάστασης αυτής καθεαυτής. Πρόκειται, σύμφωνα με τον συγγραφέα, για δύο έννοιες οι οποίες συνυπάρχουν αναγκαστικά, αλλά βρίσκονται, συγχρόνως, τόσο σε αντίφαση, όσο και σε διαλλεκτική σχέση μεταξύ τους.
Ο Γ.Μ. ασχολείται, κατ’ αρχάς, με την έννοια “εθνικό κράτος” και τα κριτήρια τα οποία λαμβάνονται συνήθως υπόψη για τη σύστασή του. Κατόπιν, εστιάζει στα παλαιότερα εθνικά κράτη της Ευρώπης , όπως η Πορτογαλία και η Δανία, και εξηγεί με ποιον τρόπο παράγοντες όπως, π.χ. η θρησκεία, έπαιξαν τον δικό τους ρόλο στη συγκρότηση των εθνικών αυτών κρατών.
Εν συνεχεία, ερχόμενος στην ελληνική περίπτωση, ο συγγραφέας εξετάζει τη θρησκεία ως ενοποιητικό παράγοντα στη χώρα μας, αλλά και τη γλώσσα ως παράγοντα διχασμού. Ακολούθως, από το 1821 και μετά, ασχολείται με τους παράγοντες διχασμού, οι οποίοι γέννησαν εμφύλιους πολέμους στην ελληνική κοινωνία, μέχρι και τη μακρά διαδικασία της εδαφικής μας ολοκλήρωσης, όχι μόνο ως το 1922, όταν κατέρρευσε επισήμως η Μεγάλη Ιδέα, αλλά ως το 1974, όταν χάθηκε για μας οριστικά η Κύπρος.
Τέλος, ασχολείται με τρία μεγάλα εθνικά προβλήματα, τα οποία προκάλεσαν εμφύλιους διχασμούς στη χώρα μας και άφησαν, κατά κάποιον τρόπο, ημιτελή την εθνική μας ολοκλήρωση. Αυτά ήταν το Μακεδονικό, το Βορειοηπειρωτικό και το Κυπριακό ζήτημα. Στη σύντομη αυτή επισκόπηση των τριών μεγάλων αυτών ζητημάτων, ο συγγραφέας λύνει πολλές απορίες και φωτίζει αρκετές άγνωστες πτυχές των εν λόγω ζητημάτων.
Αναντίρρητα, πρόκειται για μία ξεχωριστή συγγραφική συμβολή για τον φετινό εορτασμό της Παλιγγενεσίας μας, η οποία προσφέρει μία διαφορετική οπτική στην εθνική μας ολοκλήρωση, μία διαδικασία που ξεκίνησε το 1821 και έληξε το 1974.
