Διαφορετικά στελέχη του κορονοϊού επικρατούν σε διάφορες περιοχές της χώρας, αποκαλύπτοντας την ... κινητικότητα των Ελλήνων από πόλη σε πόλη, μέσω των μεταλλάξεων που καταγράφονται στον ιό, από το πρώτο και το δεύτερο κύμα της πανδημίας. Οι μεταλλάξεις που έχουν διαπιστωθεί ξεπερνούν τις 800, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι τόσα είναι και τα διαφορετικά στελέχη του ιού.
Η γονιδιακή αλληλουχία των ιών που έχουν βρεθεί στην επικράτεια πρόκειται σύντομα να δημοσιοποιηθούν διεθνώς σε σχετική βάση δεδομένων, ώστε να είναι προσβάσιμες οι πληροφορίες στη διεθνή επιστημονική κοινότητα.
Η σχετική μελέτη διεξάγεται στο πλαίσιο του προγράμματος "Εμβληματική δράση" από τον ακαδημαϊκό Δημήτρη Θάνο, πρόεδρο του Επιστημονικού Συμβουλίου του Ινστιτούτου Ιατροβιολογικών Ερευνών της Ακαδημίας Αθηνών (ΙΙΒΕΑΑ).
Ο κ. Θάνος, μιλά στο liberal.gr για τον ιό, ο οποίος είναι πολύ μολυσματικός και μεταδίδεται εύκολα από τον έναν στον άλλον, επισημαίνοντας ότι σε εξέλιξη βρίσκεται επίσης και μελέτη η οποία στοχεύει να προσδιορίσει ποιοι είναι αυτοί που θα νοσήσουν βαρύτερα από άλλους, εξαιτίας των γονιδίων τους και ανεξάρτητα από την ηλικία ή αν πάσχουν από συνοδά νοσήματα.
Συνέντευξη στην Άννα Παπαδομαρκάκη
- Βρίσκεται σε εξέλιξη στο ΙΙΒΕΑΑ μια μελέτη για τις μεταλλάξεις του ιού στη χώρα. Ποια είναι τα πρώτα αποτελέσματα;
Έχουμε μελετήσει και προσδιορίσει την νουκλεοτιδική αλληλουχία , το γονιδίωμα, σε 1050 στελέχη του ιού από κρούσματα που επιβεβαιώθηκαν σε διάφορες περιοχές της χώρας, και συγκεκριμένα στην Αθήνα, Αλεξανδρούπολη, Δυτική Μακεδονία - Κοζάνη, Γρεβενά Καστοριά κλπ, στη Λάρισα, την Πάτρα και το Ηράκλειο.
Τα δείγματα προήλθαν τόσο από το 1ο κύμα μέχρι τις αρχές Ιουλίου, όσο και από το 2ο, που συνεχίζουν να έρχονται, μέχρι τώρα.
Βέβαια, τα πιο πολλά προέρχονται από το δεύτερο κύμα, γιατί είναι πολλά περισσότερα, άρα έχουμε μεγαλύτερη πρόσβαση. Χαρακτηριστικά, από το πρώτο κύμα έχουμε περίπου 350, ενώ από το δεύτερο, τα διπλά.
- Πόσες μεταλλάξεις έχετε καταγράψει;
Είναι πάνω από 800 οι μεταλλάξεις που παρατηρούνται στη χώρα, συνολικά. Κάποιες από αυτές έχουν παρατηρηθεί και στο εξωτερικό, ενώ κάποιες άλλες είναι μόνο στην Ελλάδα. Δεν έχουμε ολοκληρώσει όμως την καταμέτρηση των στελεχών που έχουν δημιουργηθεί από τις μεταλλάξεις αυτές, καθώς το κάθε στέλεχος μπορεί να έχει λίγες ή πολλές μεταλλάξεις. Αυτή η διαδικασία βρίσκεται τώρα σε εξέλιξη.
- Τι διαπιστώσατε από την μελέτη σας;
Παρατηρήσαμε διαφορετικές μεταλλάξεις του ιού μεταξύ του πρώτου και του δεύτερου κύματος. Δηλαδή άλλος ιός επικρατούσε στο πρώτο κύμα και άλλοι ιοί παρουσιάζονται στο δεύτερο κύμα. Στο πρώτο κύμα, βρήκαμε δύο στελέχη σε ίση συχνότητα. Το ένα από αυτά στο δεύτερο κύμα έχει επικρατήσει παντελώς. Στο δεύτερο κύμα παρατηρούμε πολλαπλά στελέχη, όμως είναι άλλη και η ποιότητα του ιού. Είναι διαφορετικά από αυτά του πρώτου κύματος. Επίσης στο δεύτερο κύμα εμφανίστηκε και ένα στέλεχος που επικράτησε από το πρώτο και η συχνότητά του φτάνει το 6%, μαζί βέβαια με τα άλλα πολλά διαφορετικά στελέχη. Οι μεταλλάξεις είναι που δημιουργούν το στέλεχος.
Το δεύτερο που παρατηρήσαμε, είναι ότι οι μεταλλάξεις παρουσιάζουν μεγάλη εξειδίκευση ανάλογα με την γεωγραφική ζώνη από την οποία προέρχονται.
Η Αθήνα έχει τα λιγότερο επικρατή στελέχη από άλλες περιοχές όπως η Δ. Μακεδονία η οποία χαρακτηρίζεται από τη σύνδεση του ιού με τα μινκ, όπου υπάρχει αμφίδρομη μετάδοση του ιού από ανθρώπους και ζώα. Όμως όπως φαίνεται, στην Αθήνα και τη Δυτική Μακεδονία, υπάρχει η μεγαλύτερη ετερογένεια σε σχέση με τις άλλες περιοχές. Στην Αθήνα έχουμε πολύ μεγάλο πληθυσμό, ενώ πολλοί άνθρωποι φτάνουν εδώ από διάφορες περιοχές για διάφορους λόγους υπάρχει μεγάλη ετερογένεια. Αντίστοιχα μεγάλη όμως είναι και η ετερογένεια στη Δ. Μακεδονία, όπου αν γίνει αναγωγή στον πληθυσμό, τότε εκεί εντοπίζεται ακόμη μεγαλύτερη ετερογένεια των μεταλλάξεων.
- Μπορεί αυτή η ετερογένεια να μετρηθεί ώστε να έχουμε μέτρο σύγκρισης;
Ναι. Συγκεκριμένα, στην Αθήνα έχουμε παρατηρήσει 11,5 μεταλλάξεις ανά ιό. Δηλαδή ο μέσος ιός που παρατηρείται στην Αθήνα έχει 11,5 μεταλλάξεις σε σύγκριση με τον πρώτο ιό που βρέθηκε στην Γουχάν της Κίνας. Το ίδιο και στη Δυτική Μακεδονία, ενώ στο Ηράκλειο όπου οι μετρήσεις έγιναν το καλοκαίρι στα αεροδρόμια οι μεταλλάξεις είναι 9 ανά ιό, και στην Πάτρα 4,5.
Μία μόνο μετάλλαξη όμως, μπορεί να κάνει τη διαφορά.
Και το ενδιαφέρον εδώ, είναι ότι έχουμε και καινούριες μεταλλάξεις. Μόνο στην Αθήνα έχουμε ταυτοποιήσεις 26 νέες μεταλλάξεις που δεν έχουν δεν έχουν περιγραφεί πουθενά αλλού, διεθνώς και άλλες 13 στη Δυτική Μακεδονία. Αυτές οι νέες δε μεταλλάξεις, είναι αυτές που πρωταγωνιστούν στην ετερογένεια του ιού.
Οι πιο πολλές νέες μεταλλάξεις εντοπίζονται στην ακίδα με την οποία συνδέεται ο ιός στα κύτταρά μας. Οπότε, πιθανώς χωρίς να το ξέρουμε μετά βεβαιότητας, ίσως επηρεάζουν τη μολυσματικότητα του ιού π.χ. στη Δ. Αττική. Περιμένουμε δείγματα να τα αλληλουχίσουμε. Να ελέγξουμε τον προσδιορισμό των βάσεων του ιού αν είναι παρόμοιες με τις υπόλοιπες περιοχές του λεκανοπεδίου, καθώς ανά περιοχή εντοπίζουμε διαφορετικές μεταλλάξεις.
- Αυτές οι μεταλλάξεις σχετίζονται με την μεταδοτικότητα του ιού; Μπορούμε να το δούμε αυτό εργαστηριακά;
Όχι. Αυτό δεν μπορεί να γίνει στη χώρα μας, ακόμη. Δεν έχουμε τις κατάλληλες δομές ιοασφάλειας επιπέδου 3, ώστε να μελετήσουμε εργαστηριακά τόσο παθογόνους οργανισμούς. Θα έχουμε την υποδομή αυτή στα επόμενα δύο χρόνια.
Μέχρι τότε, διαπιστώνοντας ότι επικρατεί μια μετάλλαξη, δηλαδή πλεονεκτεί έναντι των άλλων μεταλλάξεων που ταυτόχρονα βρίσκονται γύρω μας, εκτιμούμε ότι αυτή είναι η πιο μολυσματική. Από εκεί συνάγεται και η αυξημένη μεταδοτικότητα. Και από στατιστικές μελέτες.
Το πολύ σημαντικό στην περίπτωσή μας, είναι ότι πρόκειται για εντελώς νέες μεταλλάξεις οι οποίες δεν έχουν περιγραφεί σε κανένα άλλο σημείο του κόσμου. Και αυτές οι νέες μεταλλάξεις οφείλονται στη βιολογία του ιού. Αυτός μπορεί εύκολα να μολύνει τους ανθρώπους, πολλαπλασιάζεται με εκπληκτική ταχύτατα αυτό αυξάνει την πιθανότητα μεταλλάξεων. Είναι μια φυσιολογική διαδικασία η οποία έχει ένα εγγενές σφάλμα. Ο ιός παράγει πάρα πολλά σωματίδια, μολύνει πάρα πολλούς ανθρώπους και πολύ πιο εύκολα.
- Έχει έρθει στη χώρα μας η μετάλλαξη της Νότιας Αγγλίας ή της Νότιας Αφρικής;
Της Αγγλίας, ναι. Τον προλάβαμε στο αεροδρόμιο. Σε οκτώ άτομα, επτά από την Αγγλία και ένα από το Ντουμπάι. Βρέθηκαν θετικοί στο rapid test και ο μοριακός έλεγχος έγινε στο ΙΒΕΑΑ, όπου διαπιστώσαμε ότι πρόκειται για τη μετάλλαξη της Ν. Αγγλίας.
Της Νότιας Αφρικής δεν έχει εμφανιστεί εδώ. Τουλάχιστον όχι ακόμη.
- Τα ευρήματα αυτά είναι ιδιαίτερα σημαντικά για τη διεθνή επιστημονική κοινότητα. Θα τα καταθέσετε σε κάποιο φορέα ώστε να είναι προσβάσιμη αυτή η γνώση;
Ναι, βέβαια. Σε ένα μήνα θα ολοκληρώσουμε την εργασία και τα ευρήματα από τις αλληλουχίες θα τα καταθέσουμε σε μια βάση δεδομένων όπου κατατίθενται.
- Έχετε όμως και μια άλλη μελέτη, που αφορά τις γονιδιακές «προτιμήσεις» του ιού. Ποιοι του φαίνονται πιο «ελκυστικοί» από όλους μας;
Αυτή δεν έχει ξεκινήσει ακόμη, γιατί υπήρξαν γραφειοκρατικές δυσκολίες σε σχέση με τα προσωπικά δεδομένα. Για να μελετήσουμε το γονιδίωμα ενός ανθρώπου, χρειάζεται έγγραφη συγκατάθεση. Τα στοιχεία που διαθέτουμε προέρχονται από ΜΕΘ. Οπότε είχαμε μια διαδικασία συγκατάθεσης που έπρεπε να εξασφαλίσουμε από όσους βγήκαν από τις μονάδες, αλλά και να κινήσουμε διαδικασία έγκρισης από τους συγγενείς όσων χάθηκαν στις ΜΕΘ.
Η μελέτη στοχεύει να ξεκαθαρίσει γιατί κάποιοι νέοι νοσούν βαριά παρότι δεν έχουν υποκείμενα νοσήματα, ενώ άλλοι, αν και μεγαλύτερης ηλικίας και με υποκείμενα νοσήματα νοσούν ελαφρύτερα. Εκεί παίζουν δύο παράγοντες ρόλο.
Πρώτον, πιο στέλεχος έχει μολύνει ποιόν και δεύτερο, το γονιδιακό υπόστρωμα του καθενός από τους ασθενείς. Αυτό προϋποθέτει μια άλλη μελέτη, η οποία ονομάζεται γονοτύπιση όπου μελετάμε περίπου ένα εκατομμύριο παραλλαγές στο ανθρώπινο γονιδίωμα για να δούμε αν κάποιες από αυτές συνδέονται με την ευαισθησία ή την ανθεκτικότητα στη μόλυνση από τον κορονοϊό.
Μέχρι το καλοκαίρι εκτιμώ ότι θα έχουμε τα πρώτα αποτελέσματα.
- Οι μεταλλάξεις που συμβαίνουν συνήθως, ευνοούν τη μεταδοτικότητα σε βάρος της νοσηρότητας;
Οι ιοί προσπαθούν να επιβιώσουν. Και αυτό συμβαίνει με την μετάδοσή τους. Αν πεθάνει ο ξενιστής, δηλαδή εμείς, τότε δεν θα μπορέσει να μεταδοθεί. Έτσι έληξε η επιδημία του Ebola, του SARS και του MERS. Αυτός εδώ, είναι πιο έξυπνος. Δεν προκαλεί μεγάλη θνησιμότητα - οι περισσότεροι δεν νοσούν βαριά.
Παρόλα αυτά, αν υπάρξει μια περίεργη μετάλλαξη -η οποία μπορεί να έχει εμφανιστεί και να έχει εξαφανιστεί στο μεταξύ για τον Α ή Β λόγο- μπορεί ο ιός να αλλάξει και να γίνει killer. Όλα αυτά γίνονται τυχαία. Είναι φυσική επιλογή...
