Η Ελλάδα δεν είναι και δεν θα γίνει Βενεζουέλα, απαντά για τη σκοπιμότητα της ίδρυσης "διαδικτυακού παρατηρητηρίου", ο Μάνος Καραγιάννης* που διδάσκει θέματα διεθνούς ασφάλειας στο King's College London, προσθέτοντας ότι η προστασία των προσωπικών δεδομένων είναι μια πολύ σοβαρή υπόθεση για να την αφήσουμε μόνο στα χέρια της εκτελεστικής εξουσίας.
Σχολιάζοντας την κυβερνητική πρωτοβουλία για τη δημιουργία "Επιτροπής για την Ορθή Χρήση του Διαδικτύου", με αντικείμενο και τη διαφάνεια στην προεκλογική προβολή των κομμάτων, ο κ. Καραγιάννης που ζει και εργάζεται χρόνια στη Βρετανία, μια χώρα όπου δεν αστυνομεύεται το ίντερνετ, θεωρεί ότι τα παραπάνω ακούγονται περισσότερο ως μια προσπάθεια χειραγώγησης συγκεκριμένων ιστοσελίδων μεγάλης επισκεψιμότητας που δεν είναι φίλα προσκείμενες στο κυβερνών κόμμα, παρά ως οτιδήποτε άλλο.
"Όσοι διαφωνούν με τη Συμφωνία των Πρεσπών προφανώς και δεν απειλούν την εθνική ασφάλεια, άρα δεν δικαιολογούν τη διαδικτυακή παρακολούθηση", σημειώνει αναφορικά με τις προσαγωγές στα Γιαννιτσά, προσθέτοντας με νόημα ότι αν ήταν έτσι τα πράγματα, "τότε στη Μεγάλη Βρετανία θα παρακολουθούνταν από κάποια κρατική υπηρεσία, οι διαδικτυακές δραστηριότητες όλων όσων διαφωνούν με το Brexit".
Τα αναπάντητα σε κάθε περίπτωση ερωτήματα, είναι πολλά, όπως λέει, φέρνοντας ως παράδειγμα το ποιες ακριβώς θα είναι οι αρμοδιότητες αυτής της επιτροπής, κατά πόσο θα αποφασίζει για το τι μέλλει γενέσθαι ένα μόνο άτομο, δηλαδή ο υπουργός, και τι θα συμβαίνει όταν στη θέση του βρεθεί κάποιος που εμφορείται από αντιδημοκρατικές και αυταρχικές αντιλήψεις.
Συνέντευξη στο Γιώργο Φιντικάκη
- Έχει πυροδοτήσει μεγάλη συζήτηση η κυβερνητική πρωτοβουλία για δημιουργία μιας "Επιτροπής για την Ορθή Χρήση του Διαδικτύου", με αντικείμενο "τη πρόληψη των fake news, το σεβασμό των προσωπικών δεδομένων των πολιτών και τη διαφάνεια στην προεκλογική προβολή των κομμάτων". Ποια η γνώμη σας;
Η συζήτηση για τα fake news ξεκίνησε μετά το δημοψήφισμα για το Brexit και τις αμερικανικές εκλογές του 2016. Αφορά την χρήση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης (π.χ Twitter, Facebook) με σκοπό τη διασπορά ψευδών ειδήσεων προς εξυπηρέτηση ξένων συμφερόντων.
Ο σεβασμός των προσωπικών δεδομένων στο διαδίκτυο είναι πράγματι ένα πολύ σοβαρό ζήτημα. Το σκάνδαλο της Cambridge Analytica στη Μεγάλη Βρετανία δείχνει τι μπορεί να συμβεί όταν εταιρείες ανάλυσης δεδομένων αποκτούν πρόσβαση σε ευαίσθητες πληροφορίες σχετικά με τους χρήστες.
Αυτό που με προβληματίζει, όμως, περισσότερο είναι το τρίτο σκέλος. Πώς ακριβώς θα διασφαλιστεί η 'διαφάνεια' στην προεκλογική προβολή των κομμάτων; Μου ακούγεται περισσότερο ως μια προσπάθεια χειραγώγησης συγκεκριμένων ιστοσελίδων μεγάλης επισκεψιμότητας που δεν είναι φίλα προσκείμενες στο κυβερνών κόμμα. Κάτι τέτοιο όμως είναι αδιανόητο σε μια δυτικού τύπου δημοκρατία.
- Το ερώτημα, με δεδομένο και ότι η κυβέρνηση έχει δώσει πολλά δείγματα γραφής ότι δεν ανέχεται τις δυσάρεστες φωνές, είναι σε τι άραγε να αποσκοπεί μια κρατική υπηρεσία τέτοιου τύπου, αν όχι για να ασκήσει κάποιου τύπου λογοκρισία;
Η άποψη μου είναι ότι η εκτελεστική εξουσία γενικά δεν πρέπει να έχει μεγάλη εμπλοκή σε τέτοια θέματα, εκτός αν οι ενέργειες της αφορούν τη δημόσια τάξη και εθνική ασφάλεια της χώρας.
Επιτρέψτε μου όμως να είμαι λίγο δύσπιστος με τη σημερινή κυβέρνηση. Η υπόθεση με τις τηλεοπτικές άδειες το 2016 ίσως υπέκρυπτε μια προσπάθεια ελέγχου της ενημέρωσης. Αν υπάρχει και εδώ κάποια απόπειρα περιορισμού της πολυφωνίας είναι βέβαιο ότι καταπέσει στο κενό, διότι ευτυχώς υπάρχει ανεξάρτητη Δικαιοσύνη στην χώρα μας. Κρίνω ότι οι Έλληνες δικαστές έχουν πλήρη συναίσθηση της ευθύνης τους.
- Επίσης, γεννά υποψίες το τάιμινγκ εκδήλωσης της συγκεκριμένης πρωτοβουλίας, πολλώ δε μάλλον όταν συμπίπτει χρονικά με τις προληπτικές προσαγωγές στα Γιαννιτσά, έπειτα από διαδικτυακή παρακολούθηση….
Οι προληπτικές προσαγωγές στα Γιαννιτσά, όπως και εκείνες έξω από το Μέγαρο Μουσικής πριν δύο μήνες, είναι μια άκρως ανησυχητική εξέλιξη για την ποιότητα της δημοκρατίας στην χώρα μας. Από την στιγμή που μιλάμε για ειρηνικές διαδηλώσεις, η κυβέρνηση και οι κρατικές υπηρεσίες δεν νομιμοποιούνται να προβούν σε καμία ενέργεια που έρχεται σε αντίθεση με το άρθρο 11 του Συντάγματος. Δεν χρειάζεται να είναι κάποιος νομικός για να το καταλάβει αυτό.
- Αρκετοί πάντως θεωρούν πως η ρύθμιση αποσκοπεί απλά και μόνο στην θεσμική κάλυψη αμαρτιών στελεχών της κυβέρνησης, προς αποφυγή νομικών προβλημάτων στο μέλλον. Ποια η γνώμη σας ; Είναι άραγε αυτός ο λόγος που έρχεται τώρα, δυόμισι μήνες πριν τις εκλογές, και όχι παλαιότερα, δηλαδή σε ανύποπτο χρόνο;
Δεν το γνωρίζω αυτό. Κανείς όμως δεν πρέπει να υποτιμά τις δημοκρατικές ευαισθησίες του ελληνικού λαού που έδωσε μεγάλους αγώνες στο παρελθόν. Η χρονική συγκυρία της εξαγγελίας μπορεί να οφείλεται σε πολλούς παράγοντες. Υπάρχει μια γενικότερη ανησυχία για τις παρεμβάσεις εξωευρωπαϊκών δυνάμεων στις εκλογικές αναμετρήσεις.
Σε κάθε περίπτωση, ουδέν κρυπτόν υπό τον ήλιον. Είμαστε μια μικρή χώρα. Αν υπάρχει κάποια μεθόδευση, αργά ή γρήγορα, θα μαθευτεί και τότε φαντάζομαι θα αναζητηθούν πολιτικές ή άλλες ευθύνες. Το διαδίκτυο αστυνομεύεται μόνο σε χώρες όπως η Βενεζουέλα. Η Ελλάδα δεν είναι και δεν θα γίνει Βενεζουέλα.
- Πως λειτουργούν σε άλλες χώρες αντίστοιχες πρωτοβουλίες παρακολούθησης του διαδικτύου για λόγους ασφαλείας ; Που μπαίνουν δηλαδή οι κόκκινες γραμμές;
Από όσα γνωρίζουμε, υπάρχουν δύο κατηγορίες κρατών. Η πρώτη αφορά φιλελεύθερες δημοκρατίες που παρακολουθούν το διαδίκτυο για να συλλέξουν πληροφορίες σχετικά με την τρομοκρατία και το οργανωμένο έγκλημα.
Η δεύτερη περιλαμβάνει απολυταρχικά καθεστώτα που παρακολουθούν τις δραστηριότητες των πολιτών τους για σκοπούς αστυνόμευσης. Οι κόκκινες γραμμές μπαίνουν από το Σύνταγμα των Ελλήνων που δεν αφήνει κανένα περιθώριο παρερμηνείας. Πιο συγκεκριμένα, το Άρθρο 14 που αφορά την Ελευθερία του Τύπου και το Άρθρο 19 που κατοχυρώνει το Απόρρητο της Επικοινωνίας.
- Πότε τελικά δικαιολογείται η παρακολούθηση του διαδικτύου;
Η παρακολούθηση των διαδικτύου δικαιολογείται μόνο σε συγκεκριμένες περιπτώσεις που αφορούν την καταπολέμηση του οργανωμένου εγκλήματος και την προστασία της εθνικής ασφάλειας. Όσοι διαφωνούν με τη Συμφωνία των Πρεσπών προφανώς δεν εμπίπτουν σε αυτές τις κατηγορίες.
Το δικαίωμα στη διαφωνία προστατεύεται από το Σύνταγμα, την ευρωπαϊκή νομοθεσία και τις διεθνείς συνθήκες. Το αντίστοιχο στη Μεγάλη Βρετανία θα ήταν να παρακολουθούνται, από κάποια κρατική υπηρεσία, οι διαδικτυακές δραστηριότητες όσων δεν συμφωνούν με το Brexit. Η διαφωνία είναι η πεμπτουσία της δημοκρατίας.
- Ένα έτερο θέμα είναι ότι όλα τα πορίσματα της επιτροπής που θα συσταθεί για το σκοπό αυτό, θα καταλήγουν στους αρμόδιους υπουργούς οι οποίοι στο τέλος θα αποφασίζουν για το τι μέλλει γενέσθαι. Το ερώτημα είναι ποιος θα διασφαλίζει την ανεξαρτησία αυτής της επιτροπής;
Καταρχήν δεν είναι ξεκάθαρο ποιες θα είναι οι αρμοδιότητες της επιτροπής. Θα αποφασίσει δηλαδή μόνο ένα άτομο για το τι πρέπει να γίνεται; Και αν βρεθεί στη θέση του υπουργού κάποιος που εμφορείται από αντιδημοκρατικές και αυταρχικές αντιλήψεις τι κάνουμε; Τέτοιου είδους επιτροπές πρέπει να είναι υπό κοινοβουλευτικό έλεγχο και να έχουν διακομματική σύνθεση. Η προστασία των προσωπικών δεδομένων στο διαδίκτυο είναι μια πολύ σοβαρή υπόθεση για να την αφήσουμε μόνο στα χέρια της εκτελεστικής εξουσίας.
* Ο Μάνος Καραγιάννης είναι αναπληρωτής καθηγητής Διεθνούς Ασφάλειας στο King's College London και καθηγητής του Πανεπιστήμιου Μακεδονίας στο τμήμα Βαλκανικών, Σλαβικών και Ανατολικών Σπουδών
