Φανταστείτε ένα τρένο που κινείται με ιλιγγιώδη ταχύτητα πάνω στις σιδηροδρομικές γραμμές. Το τρένο είναι ακυβέρνητο. Μπροστά, στις ράγες, από τη μία πλευρά, υπάρχουν πέντε άτομα δεμένα, τα οποία δεν μπορούν να κινηθούν, ώστε να σωθούν, ενώ από την άλλη, μόνο ένα.
Το τρένο κατευθύνεται πάνω στα πέντε άτομα. Στέκεστε κοντά στο συμβάν, ενώ δίπλα σας είναι ένας μοχλός αλλαγής πορείας. Εάν τραβήξετε αυτόν τον μοχλό, τα βαγόνια θα αλλάξουν πορεία και πλέον θα κατευθύνονται προς το ένα άτομο. Έχετε δύο επιλογές:
-Να μην κάνετε τίποτα και να αφήσετε το τρένο να σκοτώσει τα πέντε άτομα στα οποία κατευθύνεται εξ’αρχής.
- Να τραβήξετε το μοχλό, αλλάζοντας την αρχική πορεία, με αποτέλεσμα να σκοτωθεί ένα άτομο.
Τελικά, ποια είναι η πιο ηθική επιλογή; Ή, πιο απλά: Ποιο είναι το πιο σωστό πράγμα που πρέπει να κάνετε;
Μια άποψη, ίσως η επικρατέστερη, είναι αυτή που ισχυρίζεται ότι το ηθικό είναι να κατευθυνθεί το τρένο πάνω τον έναν άνθρωπο.
Η άλλη άποψη εναπόκειται στην επιλογή της αδράνειας, καθώς δεδομένου ότι υπάρχουν ήδη ηθικά λάθη στην κατάσταση, η μετάβαση αυτών σε ένα άλλο κομμάτι αποτελεί συμμετοχή στο ηθικό λάθος, καθιστώντας κάποιον εν μέρει υπεύθυνο για το θάνατο ενός αθώου ανθρώπου, που υπό συνθήκες που δεν βρισκόταν κάποιος δίπλα στο μοχλό θα ζούσε.
Κάτω από ορισμένες ερμηνείες της ηθικής υποχρέωσης, το να είσαι απλώς παρών σε αυτήν την κατάσταση και να μπορείς να επηρεάσεις το αποτέλεσμά του αποτελεί υποχρέωση συμμετοχής.
Εάν ισχύει αυτό, τότε η απόφαση να μην κάνουμε τίποτα θα θεωρηθεί ανήθικη πράξη στην περίπτωση που κάποιος θεωρεί πως η μία ζωή αξίζει παραπάνω από τις πέντε.
Το κλασικό αυτό πείραμα, γνωστό είτε ως το «δίλημμα του τρόλεϊ», είτε ως το «δίλημμα του τρένου», αναπτύχθηκε από τη βρετανίδα φιλόσοφο Φιλίππα Φουτ το 1967.
Με αυτό το διλήμμα-πρόβλημα, αποκαλύπτονται σημαντικά γνωρίσματα της ηθικής μας σκέψης και φανερώνεται η ανθρώπινη διαίσθηση.
Είναι ένα πείραμα σκέψης που έχει σχεδιαστεί για να περιγράψει μια διαδικασία λήψης αποφάσεων.
Παρατηρήθηκε μια εκδοχή του συγκεκριμένου διλήμματος κατά τη χορήγηση των AstraZeneca και Johnson & Johnson COVID-19, τα οποία φέρεται να έχουν συνδεθεί με σπάνιες παρενέργειες (θρομβώσεις), που σε ορισμένες, ελάχιστες, περιπτώσεις αποδείχθηκαν θανατηφόρες.
Το γεγονός αυτό οδήγησε στο ηθικό ζήτημα του κατά πόσον τα εμβόλια πρέπει να χορηγούνται, αποδεχόμενοι τις πιθανές παρενέργειες σε μικρό αριθμό ατόμων.
Η εναλλακτική λύση θα ήταν η διακοπή της χορήγησης των εμβολίων λόγω των παρενεργειών, παρόλο που περισσότεροι άνθρωποι θα μπορούσαν να πεθάνουν από τον ιό του COVID-19 παρά από τα εμβόλια.
Η παύση του εμβολίου της AstraZeneca θα διακινδύνευε την εμπιστοσύνη των ανθρώπων στο εμβόλιο κατά του κορονοιού.
Επίσης, οι δηλώσεις πως η AstraZeneca παρουσίασε δυνητικά παραπλανητικές πληροφορίες σχετικά με την αποτελεσματικότητα του εμβολίου της εταιρείας αποτελεί εξίσου πλήγμα για την αξιοπιστία μιας εταιρείας της οποίας το εμβόλιο θεωρείται κρίσιμο για την καταπολέμηση της πανδημίας από τον ευρωπαϊκό και τον αναπτυσσόμενο κόσμο.
Σύμφωνα με τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Φαρμάκων και τα πιο πρόσφατα στοιχεία έχουν καταγραφεί, σε παγκόσμια κλίμακα, 325 περιστατικά σπάνιων θρομβώσεων, τη στιγμή που πάνω από 928.000.000 εκατομμύρια δόσεις εμβολίων έχουν χορηγηθεί σε όλο τον κόσμο (New York Times).
Ειδικότερα, έχουν καταγραφεί 287 περιστατικά που σχετίζονται με το εμβόλιο της AstraZeneca, 8 με της Johnson & Johnson, 25 με της Pfizer και 5 με της Moderna.
Από το σύνολο αυτό, 142 περιστατικά έχουν καταγραφεί στον Ευρωπαϊκό Οικονομικό Χώρο (ΕΟΧ) από σχεδόν 30.000.000 δόσεις του εμβολίου της Astrazeneca που έχουν χορηγηθεί τους τελευταίους τρεις μήνες στη Βρετανία και στον ΕΟΧ.
Δύο ταυτόχρονα προβλήματα που εγείρονται είναι
1) Συνεχείς εμβολιασμοί με το ενδεχόμενο να τεθούν σε κίνδυνο μερικοί άνθρωποι ή
2) Παύση του εμβολίου με το ενδεχόμενο να τεθεί σε κίνδυνο η πιθανότητα «ανοσίας της αγέλης» που απαιτείται για τον τερματισμό της πανδημίας;
Η ενίσχυση της αναλογίας οφέλους/κινδύνου των εμβολίων της AstraZeneca και της J&J είναι εμφανής, με τα οφέλη να υπερτερούν έναντι των κινδύνων, ενώ οι θρόμβοι με χαμηλό αριθμό αιμοπεταλίων πρέπει να καταλογίζονται ως πολύ σπάνιες παρενέργειες.
Ωστόσο,οι αποφάσεις για τη χορήγηση τους ενδεχομένως να διαφέρει από χώρα σε χώρα, αναλογιζόμενοι άλλους παράγοντες και πόσο δε τις εναλλακτικές των εμβολίων.
Η Δανία, για παράδειγμα, ανέστειλε τη χρήση του εμβολίου της AstraZeneca ενώ το Ηνωμένο Βασίλειο, εξέδωσε τη χρήση εναλλακτικού εμβολίου αντί αυτού της AstraZeneca σε άτομα κάτω των 30 ετών.
Μεταξύ των πιθανών αιτιών που (δι)ερευνώνται είναι η πιθανότητα το εμβόλιο να «ξυπνά» ένα ασυνήθιστο αντίσωμα σε σπάνιες περιπτώσεις.
Αν και οι περισσότερες επιπλοκές που έχουν γνωστοποιηθεί, μέχρι στιγμής και σχετίζονται με το εμβόλιο της AstraZeneca, καταγράφηκαν σε γυναίκες, ίσως αυτό να είναι παραπλανητικό, μιας και οι γυναίκες αποτελούν τη μεγαλύτερη πληθυσμιακή ομάδα στο σύνολο που έχουν κάνει το εμβόλιο (σύμφωνα με γερμανικές μελέτες).
Και τα δύο αυτά εμβόλια έχουν ως ιικό φορέα έναν αδενοϊό που προκαλεί ένα κοινό κρυολόγημα, τροποποιημένο ώστε να μην μπορεί να αναπαραχθεί, προκειμένου να μεταφέρει τις απαιτούμενες γενετικές οδηγίες στα ανθρώπινα κύτταρα, ώστε να δημιουργήσουν μια πρωτεΐνη του κορoνοϊού.
Έτσι, θωρακίζεται το ανοσοποιητικό σύστημα του εμβολιασμένου. Μία υποψία έγκειται στο συστατικό του αδενοϊού των εμβολίων AstraZeneca και J&J ,το οποίο προκαλεί θρομβώσεις σε ασυνήθιστα σημεία, όπως οι φλεβώδεις κόλποι του εγκεφάλου, οι μεσεντέριες φλέβες, οι ηπατικές φλέβες, η σπληνική και η πυλαία φλέβα, ενώ ταυτόχρονα οι ασθενείς εμφανίζουν χαμηλό αριθμό αιμοπεταλίων.
Να τονίσουμε στο σημείο αυτό πως σε κάθε εκατομμύριο ατόμων που εμβολιάστηκαν στην Ευρώπη με AstraZeneca, 6,5 εμφάνισαν θρόμβους και 0,7 έχασαν τη ζωή τους από επιπλοκές. Παράλληλα, σε κάθε εκατομμύριο ατόμων που εμβολιάστηκαν στις ΗΠΑ με J&J, 0,8 ανέπτυξαν θρομβώσεις και 0,14 (ένα άτομο συνολικά) έχασε τη ζωή του (ΑFP).
Μετά από μια απροσδόκητη επιπλοκή σε ένα χειρουργείο, τί λέτε στην οικογένεια που ρωτά: «Τι πήγε στραβά ;» Λέτε την αλήθεια και τίποτα άλλο εκτός της αλήθειας, αποφεύγοντας κάθε κερδοσκοπία.
Οι ενδεχόμενες παρενέργειες είναι πολύ λίγες μπροστά στη μακροπρόθεσμη ωφελιμότητα του εμβολιασμού.
Το δίλημμα στην προκειμένη περίπτωση είναι το κατά πόσο θέλουμε να σωθούμε εμείς και να σώσουμε και τους γύρω μας.
Άλλωστε, ακόμη και οι πιθανές επιπτώσεις αρχίζουν να είναι διαχειρίσιμες. Τέλος, ας μην ξεχνάμε πως ο κίνδυνος από τη COVID-19 είναι μεγαλύτερος από τον κίνδυνο που συνεπάγεται η σπάνια παρενέργεια των θρομβώσεων εξαιτίας του εμβολιασμού...
*Η Γεωργία Πολυτάνου είναι Διεθνολόγος - Αναλύτρια σε θέματα ενεργειακής ασφάλειας
