Η είδηση έκανε γρήγορα το γύρο του διαδικτύου και μεταδόθηκε και από τα παραδοσιακά Μίντια που έκαναν και το σχετικό ρεπορτάζ και επιβεβαίωσαν την είδηση: «48χρονη άνεργη γυναίκα στον Βόλο, πριν από έξι μήνες, έδωσε το παιδί της που αντιμετωπίζει σοβαρά προβλήματα υγείας σε ορφανοτροφείο γιατί δεν είναι σε θέση να το ζήσει».
Κι όμως, το Κράτος και η ελληνική κοινωνία θα μπορούσαν να κάνουν κάτι πολύ καλύτερο γι αυτό το παιδί από το να το οδηγήσουν στο ορφανοτροφείο μέχρι η μητέρα του να σταθεί πάλι στα πόδια της. Το παιδί αυτό, όπως κι άλλα παιδιά που βρίσκονται στη θέση να αποχωριστούν προσωρινά την οικογένειά τους για κάποιο χρονικό διάστημα και μετά από απόφαση Εισαγγελέα, θα μπορούσε να φιλοξενηθεί σε μία οικογένεια, σύμφωνα με όσα προβλέπει ο θεσμός της αναδοχής.
Η αναδοχή δεν είναι υιοθεσία. Ο ανάδοχος (άτομο ή οικογένεια) αναλαμβάνει υπό την προστασία του, στο σπίτι του, ένα παιδί για ένα προσωρινό διάστημα ή ανά τακτά χρονικά διαστήματα ενώ το παιδί δεν χάνει την επαφή με τους φυσικούς του γονείς εφόσον οι συνθήκες το επιτρέπουν, αν δεν έχουν καταδικαστεί για ειδεχθή και ενεργητική κακοποίηση αυτού του παιδιού, για παράδειγμα. Ειδάλλως, ακόμα και οι φυλακισμένοι γονείς διατηρούν επαφή με τα παιδιά τους, είναι εξαιρετικά σημαντικό.
Δεν υπάρχει καλό ίδρυμα. Αυτό είναι ένα αξίωμα, μια αλήθεια καθολικής ισχύος στην οποία συμφωνούν γιατροί, ψυχολόγοι, ψυχοθεραπευτές, ψυχίατροι, κοινωνικοί λειτουργοί, εκπαιδευτικοί. Συμφωνεί και η ελληνική Πολιτεία, ο τομέας της Πρόνοιας του υπουργείου Εργασίας για την ακρίβεια που τα τελευταία χρόνια έχει θέσει ως πρώτη προτεραιότητά του τη λεγόμενη Αποϊδρυματοποίηση δηλαδή, για να το πούμε απλά: τη βούληση να μην μείνει κανένα παιδί σε ίδρυμα.
Τη θέση αυτή της ελληνική πολιτείας την έχει εκφράσει καθαρά και χωρίς περιστροφές η αρμόδια υφυπουργός Δόμνα Μιχαηλίδου η οποία δραστηριοποιείται πολύ έντονα για το θέμα και προς τη σωστή κατεύθυνση, όπως μαθαίνουμε από πολύ έγκυρες πηγές της Κοινωνίας των Πολιτών.
Πρέπει να γίνουν όμως ακόμα πολλά με πρώτο την ενίσχυση του θεσμού της αναδοχής και αυτό πρέπει να γίνει γρήγορα και με μεγάλη τόλμη. Τι σημαίνει «τόλμη» στην προκειμένη περίπτωση;
Σε ευρωπαϊκές χώρες με πολύ μεγάλη παράδοση και εμπειρία στις δομές του κοινωνικού κράτους αλλά και σε χώρες που δεν θα το περίμενε κανείς, όπως για παράδειγμα στην Ανατολική Ευρώπη, η αναδοχή είναι επαγγελματική. Το κράτος εκπαιδεύει και διατηρεί μια ομάδα, ένα pool μόνιμα διαθέσιμων επαγγελματιών αναδόχων που παίρνουν στα σπίτια τους και εντάσσουν στην οικογένειά τους παιδιά που πρέπει να αποχωριστούν τους φυσικούς τους γονείς για κάποιο χρονικό διάστημα.
Πρέπει να γίνει απολύτως σαφές σε όλους τούτο: δεν υπάρχει καλό ίδρυμα για τα παιδιά. Το επισημαίνουμε μετ'επιτάσεως γιατί πληροφορούμαστε ότι ιδρύονται νέα ιδρύματα. Είναι λάθος αντιμετώπιση ενός πολύ σοβαρού ζητήματος.
Γιατί όμως ζητούμε την επαγγελματική αναδοχή;
Η αναδοχή αντικαθιστά το ίδρυμα. Δηλαδή αντί τα παιδιά να οδηγούνται στα ιδρύματα, έστω και προσωρινά θα πηγαίνουν κατευθείαν σε οικογένειες που είναι σε θέση να τα φιλοξενήσουν για όσο διάστημα χρειαστεί.
Θέλουμε την αναδοχή για όλα τα παιδιά αλλά και για ένα λόγο ακόμα:
Σύμφωνα με στοιχεία του ΕΚΚΑ που έθεσε υπόψη μας το Ινστιτούτο Υγείας του Παιδιού, ενώ 85% των παιδιών στα ιδρύματα προορίζονται για αναδοχή, 87% των υποψηφίων επιθυμούν την υιοθεσία. Σημειώνουμε επίσης πως 97% των παιδιών στα ιδρύματα είναι μεγαλύτερα των 6 ετών, 50% είναι μεγαλύτερα των 12 ετών, εκατοντάδες έχουν κάποια κινητική ή διανοητική αναπηρία, έχουν ψυχικά θέματα, και πολλά είναι διαφορετικής εθνικής ή φυλετικής καταγωγής.
Για αυτά τα παιδιά, δυστυχώς δεν υπάρχει ενδιαφέρον από υποψήφιους αναδόχους ή θετούς γονείς. Είναι λοιπόν σημαντικό να αυξηθεί το ενδιαφέρον για τα πραγματικά παιδιά που βρίσκονται στα ιδρύματα και να καλλιεργηθεί η κουλτούρα αναδοχής και στη χώρα μας. .
Τι μπορεί να κάνει η Πολιτεία;
Μέχρι στιγμής, οι σημαντικές προσπάθειες Αποϊδρυματοποίησης στην Ελλάδα, μέσω της υλοποίησης του Νόμου 4538 και των προγραμμάτων Child Guarantee, αποτελούν, όπως αναφέραμε ήδη, πρωτοβουλία του Υπουργείου Εργασίας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης και υλοποιούνται με κύριο οδηγό τα ίδια τα Ιδρύματα.
Μάλιστα είναι τα «Παιδικά Χωριά SOS που υλοποιούν τα προγράμματα Αναδοχής στα πλαίσια των προγραμμάτων child guarantee, φτιάχνουν και τα εθνικά πρωτόκολλα για την υλοποίηση της αναδοχής πανελλαδικά
Όμως η διαδικασία της Αποϊδρυματοποίησης είναι μια σύνθετη διαδικασία που αφορά, κυρίως, την πλαισίωση των οικογενειών στην κοινότητα, δηλαδή εκεί που διαμένουν – με ενεργό και πρωτεύοντα ρόλο της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, των Δήμων και της Περιφέρειας.
Στη χώρα μας το αίτημα συγκρότησης της Πρόνοιας ως ενός αυτοτελούς τμήματος εκκρεμεί.
Αρκεί κανείς να δει ότι οι κοινοτικές κοινωνικές υπηρεσίες είναι σπαρμένες σε φορείς τουλάχιστον επτά διαφορετικών Υπουργείων και μάλιστα οι επικεφαλής τους δεν ελέγχονται από την κεντρική διοίκηση. Ο βασικός μοχλός της αποϊδρυματοποίησης είναι οι κοινοτικές κοινωνικές υπηρεσίες. Το παράδοξο είναι ότι αυτές δεν εποπτεύονται από το Υπουργείο το οποίο σχεδιάζει τη μεταρρύθμιση της παιδικής προστασίας.
Χωρίς την ενεργό εμπλοκή των κοινοτικών κοινωνικών υπηρεσιών που θα υποστηρίζουν ευάλωτα παιδιά και οικογένειες πριν η ανάγκη γίνει κίνδυνος, τα αιτήματα εισαγωγών σε ιδρύματα δε θα σταματήσουν ποτέ. Συνεπώς οι Ελληνικές Αρχές προωθούν την αποϊδρυματοποιηση, στις περιοριστικές συνθήκες όμως που δημιουργεί αυτή η ιστορική ανορθογραφία.
Αντί άλλου επιλόγου θα αναφέρουμε μόνο τούτο: πριν από λίγο καιρό η κοινή γνώμη σοκαρίστηκε από τις αποκαλύψεις για σεξουαλική κακοποίηση παιδιών σε ίδρυμα.
Πού βρίσκονται σήμερα αυτά τα παιδιά; Τα τρία έχουν μεταφερθεί σε άλλο ίδρυμα ενώ τα υπόλοιπα παραμένουν στο ίδρυμα που κακοποιήθηκαν. Αυτό και τίποτε άλλο.
* Το Ινστιτούτο Υγείας του Παιδιού που έθεσε υπόψη μας το ζήτημα μαζί με τα «Παιδικά Χωριά SOS» είναι ένας δημόσιος ερευνητικός φορέας, εποπτευόμενος από το Υπουργείο Υγείας. Εφαρμόζει προγράμματα έρευνας και παρέμβασης σε χώρους όπου υπάρχουν παιδιά καθώς και προγράμματα εκπαίδευσης και εποπτείας επαγγελματιών στην παιδική προστασία με σκοπό τη μελέτη της ενδο-οικογενειακής βίας (ενεργητικής και παθητικής) απέναντι στα παιδιά, στην πρόληψη της θυματοποίησής τους και την ενίσχυση της εναλλακτικής οικογενειακής φροντίδας. Συνεργάζεται με τοπικούς και διεθνείς οργανισμούς και φορείς παιδικής προστασίας καθώς και ακαδημαϊκά ιδρύματα.
Τα Παιδικά Χωριά SOS Ελλάδος, μέλος του Διεθνούς Οργανισμού SOS Children’s Villages International, ιδρύθηκαν στη χώρα μας το 1975. Η Διεθνής Ένωση των Παιδικών Χωριών SOS είναι σταθερός συνομιλητής και εταίρος, σε διεθνές και εθνικό επίπεδο, τόσο στην Ευρωπαϊκή Ένωση και κράτη μέλη της, όσο και σε διεθνείς πρωτοβουλίες και συνεργασίες όπως η καμπάνια Opening Doors for Europe. Με εκτενή δράση σε 136 χώρες (συμπεριλαμβανομένων και 24 κρατών της ΕΕ) και 70 χρόνια εμπειρίας σε προγράμματα προστασίας, πρόληψης, αναδοχής και υποστηριζόμενης ανεξάρτητης διαβίωσης, τα Παιδικά Χωριά SOS είναι ηγετικός φορέας προστασίας των δικαιωμάτων των παιδιών παγκοσμίως.
