Της Αγγελικής Κώττη
Πριν από τουλάχιστον 4.000 χρόνια, κατασκευαστές σκάλισαν όλη την επιφάνεια του Δασκαλιού, του αρχαίου φυσικού ακρωτηρίου της νήσου Κέρου, που έχει σχήμα πυραμίδας. Το διαμόρφωσαν σε επίπεδα, που κάλυψαν με 1.000 τόνους ειδικής εισαγόμενης αστραφτερής πέτρας για να δώσουν την εμφάνιση μιας τεράστιας βαθμιδωτής πυραμίδας, η οποία ανυψωνόταν στο Αιγαίο, σχηματίζοντας την πιο επιβλητική ανθρωπογενή δομή σε όλο το αρχιπέλαγος των Κυκλάδων.
Είχε τη μορφή πυραμίδας, όμως δεν ήταν ένα κτίριο, επομένως, δεν είχε την αποστολή των αιγυπτιακών πυραμίδων. Αυτό δεν αφαιρεί τίποτα από τη τεράστια σημασία του ευρήματος. Πολλώ μάλλον που κάτω από την επιφάνεια των επιπέδων βρισκόταν κάτι εξίσου μοναδικό: Αρχαιολόγοι από τρεις διαφορετικές χώρες, που συμμετέχουν σε μια εν εξελίξει ανασκαφή, ανακάλυψαν στοιχεία από ένα συγκρότημα αποστραγγιστικών σηράγγων -οι οποίες κατασκευάστηκαν 1.000 χρόνια πριν από τις διάσημες υδραυλικές εγκαταστάσεις του Μινωικού παλατιού της Κνωσού-, καθώς και ίχνη εξελιγμένης μεταλλουργίας.
Πριν από 4.500 χρόνια, η Κέρος και η μικρή βραχονησίδα δίπλα της που ονομάζεται Δασκαλιό, ενώνονταν με ένα μικρό πέρασμα. Στο Δασκαλιό κατά την 3η χιλιετία π.Χ. ήταν ένα σημαντικότατο ιερό, όπου πραγματοποιούνταν σύνθετες τελετουργίες. Όπως αρχίζει να διακρίνεται μέσα από τα νέφη μιας εποχής κατά την οποία δεν υπήρχαν γραπτές πηγές, ίσως αυτό το ιερό αποτελεί μέρος της έμπνευσης μιας βασικής πτυχής της ελληνικής θρησκείας: την ιδέα ότι οι κορυφές των βουνών ήταν οι κατοικίες των θεών. Το κτιριακό συγκρότημα που ανακαλύφθηκε στη βραχονησίδα, κάποτε συνδεδεμένη με το κυκλαδίτικο νησάκι της Κέρου με μια στενή λωρίδα γης, «αλλάζει την αντίληψη των αρχαιολόγων για την προϊστορική Ελλάδα», σημειώνει η βρετανική εφημερίδα Independent σε άρθρο της.
Η πυραμιδωτή κατασκευή αποτέλεσε ένα έργο τεράστιας κλίμακας για την εποχή του. Οι αρχαιολόγοι σήμερα πιστεύουν ότι, για να κατασκευαστεί το κτιριακό συγκρότημα, οι άνθρωποι της πρώιμης Εποχής του Χαλκού πραγματοποίησαν τουλάχιστον 3.500 ναυτικά ταξίδια για να μεταφέρουν από 7.000 ως 10.000 τόνους αστραφτερού λευκού μαρμάρου από τη Νάξο. Κάθε ταξίδι επιστροφής θα απαιτούσε έως και 24 μέλη του πληρώματος να κωπηλατούν επί πέντε ώρες περίπου.
«Είναι μακράν η μεγαλύτερη προϊστορική ναυτική επιχείρηση μεταφοράς που ήρθε ποτέ στο φως οπουδήποτε στον κόσμο», αναφέρει, σύμφωνα με την Independent, o Δρ. Τζούλιαν Γουάιτράιτ (Julian Whitewright), αρχαιολόγος, ειδικός σε ναυτικά θέματα, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Σαουθάμπτον. «Αποδεικνύει πολύ καθαρά πόσο σημαντική, αλλά και πόσο αναπόσπαστο κομμάτι της κουλτούρας αυτών των ανθρώπων της πρώιμης Εποχής του Χαλκού ήταν η ναυσιπλοΐα», προσθέτει.
Σύμφωνα με το άρθρο, τα ταξίδια, συνολικά γύρω στα 45.000 μίλια, επέτρεψαν στους αρχιτέκτονες να κατασκευάσουν αυτό που πιστεύεται ότι ήταν ένα τεράστιο θρησκευτικό ιερό. Σύμφωνα με τις πρώτες εκτιμήσεις, αποτελείται από περισσότερα από 60 μαρμάρινα κτίρια τα οποία οικοδομήθηκαν ειδικά για να ακτινοβολούν στον ήλιο. Επιπλέον, οι αρχιτέκτονες διαμόρφωσαν στο επικλινές έδαφος του νησιού, γνωστό τους τελευταίους αιώνες ως Δασκαλιό, γύρω στα χίλια μέτρα τεχνητό περιβάλλον, διανεμημένο σε έξι αναβαθμίδες. Αυτά τα πλατιά επίπεδα, περίπου έξι μέτρων, έχουν κατασκευαστεί ειδικά για να φιλοξενήσουν όλα τα κτίρια. Η κορυφή, που δεν είχε αρχικά οικοδομηθεί, είχε μια μικρή μάλλον ιερή ανοιχτή περιοχή πιθανόν για την κατάθεση αναθηματικών προσφορών.
«Η έρευνά μας αλλάζει την κατανόησή μας για τον πολιτισμό της πρώιμης Εποχής του Χαλκού και υποδεικνύει ότι αυτοί οι πρώιμοι Έλληνες ήταν πολύ πιο οργανωμένοι, τεχνικά και πολιτικά πιο προηγμένοι από ό,τι προηγουμένως είχε θεωρηθεί», λέει, σύμφωνα πάντα με την Indepedent, o Μάικλ Μπόιντ, συν-διευθυντής των ερευνών από το Πανεπιστήμιο του Κέιμπριτζ.
Ο λόρδος Κόλιν Ρένφριου, συν-διευθυντής της ανασκαφής, στο Δασκαλιό λέει πως παρατηρείται μια σειρά εξελιγμένων αρχιτεκτονικών τεχνικών που χρησιμοποιούνταν με έναν καλά προγραμματισμένο τρόπο, όπως αυτό μαρτυρείται από την ύπαρξη τεράστιων εισόδων, λίθινων κλιμάκων και ενός πολύπλοκου συστήματος αποστραγγιστικών αγωγών που καλύπτουν όλο το νησί. Σύμφωνα με αυτή την ανάγνωση, τα παραπάνω φαίνεται να υποδηλώνουν την ύπαρξη ενός εξειδικευμένου αρχιτέκτονα καθώς και ενός κεντρικού μηχανισμού σχεδιασμού και εκτέλεσης ενός οικοδομικού προγράμματος, το οποίο θα μπορούσε να συγκριθεί μόνο με εκείνο της Κνωσού στην Κρήτη κατά την ίδια περίοδο.
Η εισαγωγή μαρμάρου από τη Νάξο είναι μόνο μια ένδειξη των ναυτικών ικανοτήτων των κατοίκων του Δασκαλιού. Επιπλέον, τα πολλά εργαλεία από οψιανό, ηφαιστειακό γυαλί εισηγμένο από τη Μήλο, επιβεβαιώνουν το γεγονός ότι οι νησιώτες ήταν δεινοί ναυτικοί. Επίσης, όλα τα όστρακα κεραμικής τα οποία βρέθηκαν (101.313 στο σύνολο) ήταν εισηγμένα, υποδεικνύοντας την ύπαρξη ενός τεράστιου θαλάσσιου δικτύου που εκτεινόταν όχι μόνο σ' ολόκληρο το κυκλαδικό αρχιπέλαγος αλλά και πέραν αυτού. Αλλά ίσως το πιο αξιοσημείωτο απ' όλα τα υλικά εισαγωγής, ήταν η πρώτη ύλη για κατεργασία μετάλλων. Μεταξύ των πιο σημαντικών ευρημάτων που βρέθηκαν είναι οι εγκαταστάσεις για τη χύτευση χάλκινων τεχνουργημάτων, όπως πελέκεις, σμίλες και περόνες, καθώς και αιχμές δοράτων και εγχειρίδια. Ίχνη σκωρίας, τα οποία βρέθηκαν σε όστρακα κεραμικής σε πολλές περιοχές της θέσης, επιβεβαιώνουν το γεγονός ότι μεταλλουργικές εργασίες λάμβαναν χώρα σε πολλά σημεία του οικισμού.
Στο ;Aνω Κουφονήσι λειτουργεί μια εξαιρετική έκθεση με αρχαιολογικό υλικό από την Κέρο και το Δασκαλιό και τίτλο «δες ΑΠΕΝΑΝΤΙ», που θα περιμένει τους επισκέπτες μέχρι τα μέσα Σεπτεμβρίου.
Στην ανασκαφή της Κέρου χρησιμοποιήθηκαν πρωτοποριακές μέθοδοι καταγραφής από τους αρχαιολόγους. Μέσω της εξειδικευμένης εφαρμογής «iDig», τα ανασκαφικά δεδομένα και τα αποτελέσματα εργαστηριακής μελέτης καταγράφονταν ψηφιακά, ώστε τα μέλη της ανασκαφικής ομάδας να έχουν πρόσβαση σε όλες τις διαθέσιμες πληροφορίες σε πραγματικό χρόνο.
«Η ανασκαφή της Κέρου είναι μία από τις λίγες ψηφιακές ανασκαφές παγκοσμίως. Η τεχνολογία βοήθησε τόσο στην άμεση καταγραφή των ευρημάτων, τον συντονισμό των 50 και πλέον μελών της ανασκαφικής ομάδας. H ψηφιακή καταγραφή συμβάλλει επίσης και στην ταχύτερη δημοσίευση των ευρημάτων», ανέφερε ο συνδιευθυντής του προγράμματος, Dr. Michael Boyd, Senior Research Associate του βρετανικού πανεπιστημίου.
Για την απρόσκοπτη εργασία των αρχαιολόγων και της ομάδας ανασκαφών, η COSMOTE ενίσχυσε τις δυνατότητες του δικτύου COSMOTE 4G στην περιοχή, ώστε να παρέχει γρήγορες ταχύτητες Internet και αδιάλειπτη συνδεσιμότητα, μέσα από το μεγαλύτερο 4G δίκτυο της χώρας. Επιπλέον, παρείχε τον απαιτούμενο τεχνολογικό εξοπλισμό για τις καθημερινές ανάγκες καταγραφής και τεκμηρίωσης της αρχαιολογικής ομάδας.
«Η εμπειρία από τη συμμετοχή μας σε ένα επιστημονικό πρόγραμμα παγκόσμιας σπουδαιότητας ήταν συγκλονιστική. Είναι τιμή μας που στηρίξαμε με το δίκτυο και τις υποδομές μας, τις έρευνες και το έργο ανασκαφής αυτής της εξαιρετικής ομάδας αρχαιολόγων. Το Πρόγραμμα Ανασκαφών της Κέρου είναι το καλύτερο παράδειγμα του πώς η χρήση της ψηφιακής τεχνολογίας μπορεί να συμβάλλει στην ανάδειξη της ελληνικής πολιτιστικής κληρονομιάς διεθνώς», σημειώνει η Executive Director Εταιρικής Επικοινωνίας του Ομίλου ΟΤΕ, κα Ντέπη Τζιμέα.
