Του Κυριάκου Αθανασιάδη
Σήμερα έχω την πολύ μεγάλη χαρά να συνομιλώ με την Ελένη Γερουλάνου, νηπιαγωγό, συγγραφέα και ιδρυτικό μέλος του Library4all. Την ευχαριστώ θερμά για τον χρόνο της. Όπως και εσάς για τις κοινοποιήσεις αυτής της συνέντευξης.
* * *
— Πότε ξεκίνησε το Library4all, αγαπητή κυρία Γερουλάνου, και από πόσους ανθρώπους;
Ε.Γ.: Όλα ξεκίνησαν τον Μάιο του 2013. Βρεθήκαμε πέντε φίλοι, η Ξένια Παπασταύρου, η Αναστασία Κάλου, η Βασιλική Μπούκη, ο Άγης Τερζίδης και εγώ, αναζητώντας τρόπους για να στηρίξουμε και να ενισχύσουμε τις σχολικές βιβλιοθήκες της χώρας και να συμβάλουμε στη δημιουργία καινούργιων. Ακριβώς εκείνη την περίοδο είχαμε γνωρίσει τη Susan Robbins, ιδρύτρια του περίφημου Project Cicero, που συγκεντρώνει βιβλία για τα υποβαθμισμένα σχολεία της Νέας Υόρκης. Συζητώντας μαζί της, σκεφτήκαμε να διοργανώσουμε κι εμείς στην Ελλάδα κάτι ανάλογο. Έτσι, τον Σεπτέμβριο του 2013 ιδρύσαμε το Library4all, με σκοπό την ανάπτυξη της φιλαναγνωσίας σε παιδιά σχολικής και προσχολικής ηλικίας, μέσω της υποστήριξης και της ενίσχυσης σχολικών βιβλιοθηκών με βιβλία. Την πρώτη χρονιά επικεντρωθήκαμε στην Αττική. Τον δεύτερο χρόνο, χάρη σε ένα τηλεοπτικό σποτ που έφτιαξαν για μας αφιλοκερδώς η Tribe και η Grey Athens και προβλήθηκε σε όλη τη χώρα, αρχίσαμε να δεχόμαστε αιτήματα από εκπαιδευτικούς από κάθε γωνιά της Ελλάδας. Έτσι αποφασίσαμε να επεκτείνουμε τη δράση μας και για τα σχολεία στην περιφέρεια.
— Δεν έχετε περαιτέρω βοήθεια από κάπου, οικονομική ή ό,τι άλλο;
Ε.Γ.: Θα ήθελα να αναφερθώ εδώ στον μεγάλο μας χορηγό, την Αθηναϊκή Μεταφορική, και προσωπικά στον Κωστή Παπαζήση που κάνει το όνειρό μας πραγματικότητα, αναλαμβάνοντας την αποστολή των βιβλίων σε κάθε σημείο της χώρας. Πρόκειται για μία από τις μεγαλύτερες μεταφορικές εταιρείες στην Ελλάδα, η οποία έχει αναλάβει τη μεταφορά των βιβλίων στην πόρτα του κάθε σχολείου, αφιλοκερδώς. Όπως χαρακτηριστικά μας λέει ο κ. Παπαζήσης, το Library4all είναι ο «πελάτης» που τους πληρώνει με περηφάνια, με συγκίνηση και απέραντη χαρά, καθώς μέσα από αυτή τη συνεργασία συμμετέχει όλη η εταιρία στην προσπάθειά μας, κάνοντάς την πιο εύκολη. Το Μουσείο Μπενάκη αγκάλιασε αμέσως την προσπάθειά μας και μας παραχωρεί κάθε χρόνο μία αίθουσα στο κτίριό του στην Πειραιώς για τη μεγάλη ετήσια δράση μας που σας είπα πριν, το bookwave. Από τους πρώτους μας υποστηρικτές ήταν και το Ίδρυμα Μποδοσάκη, που πίστεψε στην ιδέα μας και μας στήριξε στην πραγματοποίηση τριών bookwave, καλύπτοντας κάποια έξοδά μας. Το Κοινωφελές Ίδρυμα Κοινωνικού και Πολιτιστικού Έργου-ΚΙΚΠΕ επίσης στέκεται δίπλα μας από το 2014. Οι χρηματικές δωρεές από ιδιώτες μας δίνουν τη δυνατότητα να επιλέγουμε εμείς τα βιβλία και μέσα σε κάθε κουτί που πηγαίνει στα σχολεία, μαζί με τις δωρεές των ιδιωτών, να υπάρχουν και ολοκαίνουργια.
— Μιλήστε μας για το bookwave που αναφέρατε.
Ε.Γ.: Κάθε χρόνο διοργανώνουμε το bookwave, ένα κύμα βιβλίων. Με τη δράση αυτή, που διαρκεί μια εβδομάδα και πραγματοποιείται στο Μουσείο Μπενάκη, στις αρχές Φεβρουαρίου, συγκεντρώνουμε βιβλία μέσα από book drives που πραγματοποιούν κυρίως ιδιωτικά σχολεία και άλλοι ιδιωτικοί φορείς, με στόχο να καλύψουμε μεγαλύτερο αριθμό σχολείων στην Αττική και στην περιφέρεια σε σύντομο χρονικό διάστημα. Τα παιδιά των σχολείων φέρνουν στο Μουσείο Μπενάκη τα βιβλία που έχουν συγκεντρώσει, μαθαίνουν για την αξία της προσφοράς και του εθελοντισμού και την ίδια στιγμή τα ίδια αυτά βιβλία φεύγουν για τα σχολεία που μας έχουν υποβάλει αίτημα.
— Πολύ ωραία. Πείτε μου, σας παρακαλώ. Πόσο μεγάλο είναι το πρόβλημα που έχουμε με τις σχολικές βιβλιοθήκες στην Ελλάδα;
Ε.Γ.: Η οικονομική κρίση που διέρχεται η χώρα μας τα τελευταία χρόνια έχει δημιουργήσει μεγάλες ανάγκες και η δράση του Library4all έρχεται να ικανοποιήσει ένα μέρος από αυτές τις ανάγκες, έτσι ώστε οι δάσκαλοι και οι νηπιαγωγοί να έχουν στη διάθεσή τους βιβλία για να εμπνέονται και να προσφέρουν στα παιδιά τις γνώσεις και τα ερεθίσματα που απαιτεί η εκπαιδευτική διαδικασία. Γνωρίζω καλά πως στα δημόσια σχολεία τα μέσα σε σχέση με τα παιδαγωγικά υλικά και τα βιβλία είναι πενιχρά. Ερχόμαστε εμείς, μία εθελοντική οργάνωση, και όχι ένας κρατικός φορέας, να ενισχύσουμε τις βιβλιοθήκες των σχολείων της χώρας με σκοπό να βοηθήσουμε το έργο των δασκάλων και να προάγουμε τη φιλαναγνωσία.
— Οπότε το Library4all παίζει τον ρόλο του μεσάζοντα;
Ε.Γ.: Ο ρόλος του Library4all είναι να λαμβάνει ενημέρωση για τις ανάγκες των σχολείων σε όλη την Ελλάδα και εν συνεχεία να τα βοηθά να δημιουργήσουν μία βιβλιοθήκη ή να διευρύνουν την υπάρχουσα συλλογή τους. Το Library4all λειτουργεί λοιπόν ως φορέας δικτύωσης μεταξύ εκείνων που θέλουν να προσφέρουν βιβλία και των σχολείων που τα έχουν ανάγκη. «Περισσότερα βιβλία για όλα τα παιδιά» είναι το βασικό σύνθημα και η κινητήρα δύναμη του Library4all. Νιώθω ιδιαίτερα το βάρος της ευθύνης που έχουμε στην επιλογή των βιβλίων. Ως εκπαιδευτικός είμαι πολύ αυστηρή με τα βιβλία που μπαίνουν σε κάθε κουτί.
— Στο σχολείο βρίσκεται το κλειδί για την ανάπτυξη της φιλαναγνωσίας σε ένα παιδί;
Ε.Γ.: Δεν θα το έλεγα. Το κλειδί βρίσκεται στο να φροντίζουμε να συναναστρέφονται τα παιδιά με ενεργούς αναγνώστες, να εξοικειώνονται με χώρους βιβλίων, όπως βιβλιοθήκες και βιβλιοπωλεία. Το διάβασμα ενός βιβλίου μαζί με το παιδί είναι ο καλύτερος τρόπος για να εξασφαλίσουμε ότι το ίδιο θα απολαμβάνει το διάβασμα και όταν μεγαλώσει. Να διαβάζουμε στα παιδιά, να διαβάζουμε μαζί τους, να απολαμβάνουμε κι εμείς την ανάγνωση ενός παιδικού βιβλίου. Να σεβόμαστε τη στιγμή της ανάγνωσης και να τη μοιραζόμαστε χωρίς διακοπές και περισπασμούς. Με άλλα λόγια, να είναι η ανάγνωση δημιουργική. Το σχολείο έρχεται να συμπληρώσει όλη αυτή τη διαδικασία. Η βιβλιοθήκη ενός σχολείου είναι η «καρδιά» του, γιατί εκεί τα παιδιά μπορούν να εμπνευστούν, να συγκινηθούν, να εξερευνήσουν και να αποκομίσουν εμπειρίες. Τα βιβλία έχουν θεμελιώδη θέση στο σχολικό περιβάλλον. Οι σχολικές βιβλιοθήκες δεν είναι μόνο χώροι που υποστηρίζουν την εκπαιδευτική διαδικασία, αλλά και χώροι από όπου ξεκινούν ταξίδια απεριόριστων διαδρομών προς τη γνώση, όπως μας αρέσει να λέμε. Τα βιβλία βρίσκουν τη θέση τους στη βιβλιοθήκη, πρωταγωνιστούν σε δράσεις, τα παιδιά μαθαίνουν να τα ανταλλάσσουν, να τα δανείζονται και να τα χρησιμοποιούν για δημιουργική απασχόληση στην τάξη. Οι δάσκαλοι χρειάζονται εκπαιδευτικό υλικό για να μπορούν να κάνουν το καλύτερο που μπορούν την ώρα του μαθήματος. Επιπλέον, οι έρευνες δείχνουν ότι, εάν ενθαρρύνουμε τα παιδιά να αγαπήσουν το διάβασμα, θα αποκτήσουν αναγνωστικές συνήθειες και θα γίνουν καλύτεροι αναγνώστες. Αυτό είναι εξαιρετικά σημαντικό ακόμη και στην ψηφιακή εποχή που ζούμε. Θεωρούμε πολύ σημαντικό λοιπόν οι βιβλιοθήκες των σχολείων να έχουν βιβλία, και τα παιδιά να έχουν τη μέγιστη δυνατή πρόσβαση σε αυτά. Γιατί μας φαίνεται αδιανόητο να υπάρχουν σχολεία χωρίς βιβλία.
— Έχετε απόλυτο δίκιο, φυσικά. Τι ανταπόκριση βρίσκετε από τον κόσμο;
Ε.Γ.: Η δύναμη για τη συνέχιση της προσπάθειάς μας βασίζεται στη θερμή ανταπόκριση των δασκάλων που εκφράζουν τη χαρά και την ικανοποίησή τους για τη δράση μας. Μας δίνει πραγματικά μεγάλη δύναμη η ικανοποίηση και η χαρά των εκπαιδευτικών και των μαθητών, που την εισπράττουμε μέσα από τις επιστολές, τις ζωγραφιές, τις φωτογραφίες και τα email που μας στέλνουν. Υπάρχουν εκπαιδευτικοί στα δημόσια σχολεία που τιμούν το λειτούργημά τους. Και δεν είναι λίγοι. Αυτό είναι το κέρδος το δικό μας από την προσπάθειά μας, μαζί με την εμπιστοσύνη που χτίστηκε μέρα με τη μέρα με τους δασκάλους.
Όπως μάς λένε οι ίδιοι, «το βιβλίο αποτελεί καθημερινό “εργαλείο” για τη δουλειά μας» και «δεν υπάρχει μέρα που να μη διαβάζουμε ένα μικρό κομμάτι από κάποιο βιβλίο». Πιστεύουν ότι η κάθε προσφορά βιβλίου αποτελεί «μία σημαντική κίνηση για την ενίσχυση του εκπαιδευτικού έργου σε μία εποχή δραματικής υποχρηματοδότησης των δημοσίων σχολείων, όπου το βιβλίο θεωρείται πλέον πολυτέλεια».
— Πολύ όμορφα λόγια, αλλά και πικρά… Είστε σε επικοινωνία και με εκδότες;
Ε.Γ.: Οι εκδότες από μόνοι τους, γνωρίζοντας τη δράση μας, μας στηρίζουν ο καθένας με τον τρόπο που μπορεί.
— Ωραία. Κάτι άλλο: πόσες βιβλιοθήκες έχετε βοηθήσει να αναπτυχθούν μέχρι σήμερα;
Ε.Γ.: Από το 2013 μέχρι σήμερα έχουμε προσφέρει περισσότερα από 76.000 βιβλία σε 1.850 βιβλιοθήκες σχολείων στην Αττική και την περιφέρεια. Βιβλία έχουν ταξιδέψει σε ελληνικά σχολεία στην Ίμβρο, στο Κατάρ, στην Τιφλίδα, στο Cambridge και στη Νέα Υόρκη. Επίσης έχουμε προσφέρει περισσότερα από 100.000 βιβλία που δεν είναι κατάλληλα για σχολικές βιβλιοθήκες σε διάφορους κοινωνικούς φορείς σε όλη την Ελλάδα και 500 βιβλία σε έξι Παιδιατρικά Νοσοκομεία. Πρέπει να αναφερθεί ότι, με το ξέσπασμα της προσφυγικής κρίσης, το Library4all φροντίζει και στέλνει ξενόγλωσσα βιβλία, κυρίως στην αγγλική, τη γαλλική και την αραβική γλώσσα σε δομές φιλοξενίας προσφύγων και σε σχολεία όπου φοιτούν προσφυγόπουλα. Οι αριθμοί μάς δίνουν μια καλή εικόνα του αντίκτυπου που έχει η δράση μας. Νούμερα που μας κάνουν να ονειρευόμαστε για τη συνέχεια. Και, εάν γίνουν δύο υπολογισμοί, αρκετά μετριοπαθείς, έχουμε:
- 1.850 σχολεία x 50 μαθητές μέσο όρο ανά σχολείο = 92.500 μαθητές
- 334 φορείς x 15 παιδιά μέσο όρο ανά φορέα = 5.010 παιδιά
- 181.000 βιβλία x 5 ευρώ κόστος μέσο όρο ανά βιβλίο = 905.000 ευρώ
Συμπέρασμα;
1. Για σχεδόν 100.000 παιδιά σε όλη την Ελλάδα έχουν αυξηθεί οι ευκαιρίες και η πρόσβαση στη γνώση.
2. Το ελληνικό δημόσιο έχει εξοικονομήσει σχεδόν 1 εκατομμύριο ευρώ.
— Πολλή δουλειά, και καταπληκτικά αποτελέσματα. Μπράβο σας. Τώρα, παρακολουθείτε τι συμβαίνει με τις βιβλιοθήκες που βοηθάτε, κυρία Γερουλάνου; Στηρίζονται και από άλλους; Εξακολουθούν να μεγαλώνουν;
Ε.Γ.: Δυστυχώς δεν έχουμε τη δυνατότητα να παρακολουθούμε τι συμβαίνει στις βιβλιοθήκες όπου έχουμε στείλει βιβλία. Η αλήθεια είναι ότι θα το θέλαμε πολύ. Είναι και δική μας ανάγκη αυτή η επανατροφοδότηση για να ξέρουμε εάν αυτό που κάνουμε έπιασε τόπο, αλλά και για να δεχόμαστε τα σχόλια εκείνα που θα μας βοηθήσουν να βελτιώσουμε το έργο που προσφέρουμε. Από τα email που λαμβάνουμε καταλαβαίνουμε πως δεν έχουν μεγάλη βοήθεια από αλλού, μιας και πολλές φορές δεχόμαστε αιτήματα από σχολεία που έχουμε ήδη στηρίξει στο παρελθόν.
— Μάλιστα… Τι ρόλο παίζουν τα social media σε αυτό που κάνετε;
Ε.Γ.: Τα social media παίζουν σημαντικό ρόλο σε αυτό που κάνουμε. Η σωστή χρήση του Facebook και η δύναμη της συνεργασίας μας έχουν δείξει πως μπορούμε να καταφέρουμε πολλά. Μέσα από τις συνεργασίες γινόμαστε καλύτεροι άνθρωποι.
— Είστε αισιόδοξη; Πιστεύετε ότι σιγά-σιγά θα αλλάξουν τα πράγματα;
Ε.Γ.: Από τη φύση μου είμαι αισιόδοξος άνθρωπος. Ευχή μου είναι το Library4all σε λίγα χρόνια να μην έχει ανάγκη ύπαρξης, γιατί θα αρκεί η στήριξη της πολιτείας.
— Αμήν. Αγαπητή κυρία Γερουλάνου, σας ευχαριστώ πολύ και εύχομαι κάθε επιτυχία στο έργο σας.
Ε.Γ.: Θα ήθελα και εγώ να σας ευχαριστήσω πολύ για αυτή την κουβέντα μας. Είναι ωραίο να μοιράζεσαι όλα αυτά που αγαπάς τόσο πολύ.
* * *
Η Ελένη Γερουλάνου γεννήθηκε στην Αθήνα. Αποφοίτησε από τη Σχολή Νηπιαγωγών Αθηνών και συνέχισε τις σπουδές της στο Wheelock College of Education and Human Development της Βοστόνης, όπου ειδικεύτηκε σε προγράμματα μουσείων για παιδιά. Το 1986 προσελήφθη στη Σχολή Μωραΐτη ως υπεύθυνη του προγράμματος Μουσειακής Αγωγής των παιδιών του Νηπιαγωγείου και το 2000 ανέλαβε τη διεύθυνση του Νηπιαγωγείου. Γράφει βιβλία για παιδιά. Είναι ιδρυτικό μέλος και διαχειρίστρια του Library4all. Είναι παντρεμένη και έχει τρία παιδιά.
