Του Τάσου Αβραντίνη
Την περίοδο της κυβέρνησης Κωνσταντίνου Μητσοτάκη (1990-1993) ενώ υπήρχαν σημαντικές προοπτικές για την ελληνική οικονομία δεν υπήρχαν τα θεσμικά εργαλεία για τον μετασχηματισμό των επιχειρήσεων (συγχωνεύσεις, μετατροπές κ.λπ.).
Αντιθέτως, υπήρχαν πολλά θεσμικά εμπόδια. Για την ακρίβεια ίσχυε ένα νομοθετικό διάταγμα από την εποχή της δικτατορίας με αρκετές ελλείψεις και πολλές ανόητες απαγορεύσεις. Από αυτές τις ανόητες απαγορεύσεις έβγαζαν βέβαια το ψωμί τους ορκωτοί λογιστές, δικηγόροι, υποθηκοφύλακες, φοροτεχνικοί και λογιστές.
Ο Στέφανος Μάνος, τότε υπουργός Εθνικής Οικονομίας, αποφάσισε να δημιουργήσει ένα σύγχρονο, ρηξικέλευθο και προσαρμοσμένο στις ανάγκες της αγοράς θεσμικό πλαίσιο που να διευκολύνει τους μετασχηματισμούς των επιχειρήσεων κατά παρέκκλιση των χρονοβόρων διαδικασιών του εταιρικού δικαίου με σημαντικά φορολογικά κίνητρα. Σε σύντομο χρόνο με τη βοήθεια λίγων εξαίρετων επιστημόνων προέκυψε ο νόμος 2166/1993. Σε πέντε μόνο άρθρα, με περίπου 1.200 λέξεις (σε τρεις σελίδες Α4) ρύθμιζε με εξαιρετική ακρίβεια, σαφήνεια και απλότητα σχεδόν όλα τα επίμαχα εκείνη την περίοδο ζητήματα.
Οι μεγαλύτερες καινοτομίες του νόμου ήταν οι εξής:
α) Η διαπίστωση της λογιστικής αξίας των περιουσιακών στοιχείων των μετασχηματιζόμενων επιχειρήσεων μπορούσε να γίνει από ορκωτό ελεγκτή και όχι την επιτροπή εμπειρογνωμόνων του άρθρου 9 του ν. 2190/1920, όπως συνέβαινε μέχρι τότε.
β) Η μεταφερόμενη στον ισολογισμό της νέας εταιρείας ζημία μιας μετασχηματιζόμενης εταιρείας μπορούσε να συμψηφίζεται με υφιστάμενα κέρδη άλλης μετασχηματιζόμενης, καθώς και να συμψηφίζεται και με κέρδη επομένων χρήσεων της απορροφώσας εταιρείας στο μέτρο που αναγνωριζόταν φορολογικώς και για το μη αναγνωριζόμενο ποσό να αποσβέννυται κάθε χρόνο.
γ) Η σχέση ανταλλαγής των ποσοστών καθοριζόταν ελεύθερα από τις γενικές συνελεύσεις των εταίρων των μετασχηματιζόμενων εταιρειών.
δ) Όλες οι πράξεις, συμφωνίες, μεταβιβάσεις απαλλάσσονταν από κάθε φόρο, τέλος χαρτοσήμου ή οποιουδήποτε τέλους υπέρ του Δημοσίου ή εισφοράς και δικαιώματος οποιουδήποτε τρίτου.
Με βάση το ν. 2166/1993 έγιναν από τότε έως σήμερα αναρίθμητοι μετασχηματισμοί επιχειρήσεων. Παρά τις ατυχείς κατά καιρούς τροποποιήσεις του (λ.χ. μη αναγνώριση μεταφοράς ζημιάς), εξακολούθησε να είναι ο καλύτερος νόμος που είχαμε ποτέ.
Βεβαίως και οι αντιδράσεις των θιγομένων υπήρξαν μεγάλες και η κριτική των γραφειοκρατών του υπουργείου Οικονομικών, πολλών νομικών, των επιμελητηρίων και των οικονομολόγων σφοδρή.
Επαναλαμβάνω, παρά τις αντιδράσεις, η επιτυχία του νόμου Μάνου υπήρξε μεγάλη. Σε είκοσι έξι (26) χρόνια από την εφαρμογή του το 75% των εταιρικών μετασχηματισμών κάθε είδους έγινε με την εφαρμογή των διατάξεων του ν. 2166/1993.
Το 2019 θεσπίστηκε ο νόμος 4601/2019 προκειμένου να εναρμονιστεί το ελληνικό δίκαιο με Οδηγία της Ε.Ε. Θεσπίστηκε ένας εξαμβλωματικός νόμος με 157 άρθρα και 25.570 λέξεις. Περίπου 21 φορές μεγαλύτερος του νόμου Μάνου. Χαρακτηριστικό του νέου νόμου, οι επαναλήψεις και οι ασάφειες, οι οποίες διαδέχονται η μία την άλλη. Σε σχέση δε με την Οδηγία που ενσωμάτωσε ο νόμος έχει σχεδόν διπλάσιο μέγεθος.
Ο νόμος Μάνου δεν ήταν τέλειος, είχε ασφαλώς λάθη και παραλείψεις. Έλυνε όμως σε πολύ ικανοποιητικό βαθμό τα προβλήματα που ταλάνιζαν την αγορά και τις επιχειρήσεις, βγάζοντας από τη ζωή τους το κράτος και τα πάσης φύσεως εξαρτώμενα από αυτό ειδικά συμφέροντα. Το μόνο παρήγορο είναι ότι δεν καταργήθηκε και εξακολουθεί να ισχύει.
Αναδημοσίευση από τον Φιλελεύθερο Παρασκευής 27 Σεπτεμβρίου
