Του Κωνσταντίνου Βέργου*
Οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν είναι μόνο η πιο ανεπτυγμένη χώρα του κόσμου, με στρατιωτική μάλιστα υπεροχή. Υπάρχουν ενδείξεις ότι θα καταφέρουν να υπερισχύσουν και στο διεθνές τραπεζικό σύστημα, που αποτελεί τη βαριά βιομηχανία των επιχειρήσεων παγκοσμίως. Πρόκειται για μια ακόμη «θεωρία συνωμοσίας» ή κάτι βαθύτερο;
Κατά την προηγούμενη περίοδο, αποδείχτηκε ότι σε πολλές από τις κυριότερες ευρωπαϊκές τράπεζες υπήρξε έντονη η τάση κακοδιαχείρισης και εμπλοκής σε τρομακτικά σκάνδαλα. Από το ξέπλυμα χρήματος, ως τη χειραγώγηση, πρώτες οι γερμανικές και στη συνέχεια, με μεγάλη διαφορά, οι αγγλικές τράπεζες φαίνεται ότι είχαν κυρίαρχο ρόλο. Παράλληλα, η βαριά κρίση και λιτότητα που επακολούθησε σε τμήμα της Ευρώπης μείωσαν το μέγεθος των αγορών ή σωστότερα το μέγεθος των κερδοφόρων αγορών δραστηριοποίησης των ευρωπαϊκών τραπεζών. Είδαμε ότι απλά και μόνο στην περίπτωση των ιταλικών τραπεζών μπορεί να μιλάμε για τρύπα που ξεπερνάει τα 360 δισ. ευρώ. Οι ισπανικές τράπεζες έχουν πάνω τους το βάρος απούλητων στεγαστικών δανείων ύψους που, κατά ορισμένους υπολογισμούς, ξεπερνάει τα 450 δισ. ευρώ. Οι γερμανικές τράπεζες έχουν επίσης σημαντικά προβλήματα βιωσιμότητας, που οδήγησαν σε πραγματική κατάρρευση ακόμη και τη χρηματιστηριακή αξία του «διαμαντιού» τους, της Deutsche Bank. Το αγγλικό τραπεζικό σύστημα μόλις πρόσφατα άρχισε να ψιλοανακάμπτει από την τεράστια κρίση του 2008 και την κεφαλαιακή τρύπα που αυτή άφησε πάρα τη γιγαντιαία κεφαλαιακή ενίσχυση μέσω διασώσεων με χρήματα των φορολογουμένων.
Η Ευρωπαϊκή Ένωση, για να διασφαλίσει τα χρήματα των φορολογουμένων, έχει θέσει, και σωστά, σε εφαρμογή το σταδιακό διαχωρισμό επενδυτικής από λιανική τραπεζική. Όμως αν ο διαχωρισμός ρόλων, αλλά κυρίως οι ελλείψεις κεφαλαίων, ως αποτέλεσμα των σκανδάλων και κρίσης, οδήγησαν σε συρρίκνωση του ρόλου των ευρωπαϊκών τραπεζών, το μποϋκοτάζ, από την Ε.Ε., της Ρωσίας, της μόνης μεγάλης ευρωπαϊκής αγοράς με ανάπτυξη στην Ευρώπη, έδωσε το τελειωτικό χτύπημα, οδηγώντας σε σημαντικό περιορισμό της πίτας που πλέον έχουν οι ευρωπαϊκές τράπεζες σε διεθνές επίπεδο. Αποτέλεσμα είναι να μειωθεί η διεθνής πίτα των μεγάλων ευρωπαϊκών τραπεζών στην επενδυτική τραπεζική (investment banking) από 55% το 2005 σε μόλις 46% το 2015, ενώ η πίτα των αμερικάνικων τραπεζών αυξήθηκε από 37% σε 45% στην ίδια περίοδο! Πιο συγκεκριμένα, με εξαίρεση τη Citigroup, που έχασε τμήμα αγοράς, όλες οι άλλες αμερικάνικες τράπεζες, συγκεκριμένα η JP Morgan, η Goldman Sachs, η Bank of America - Merrill Lynch, η Morgan Stanley και η γνωστή μας, από την αναδιάρθρωση χρέους, Lazard, κέρδισαν μερίδια. Αντίθετα, με εξαίρεση την HSBC, όλες οι ευρωπαϊκές μεγάλες Τράπεζες, συγκεκριμένα οι γερμανικές Deutsche Bank και Commerzbank, οι εγγλέζικες Barclays, Royal Bank of Scotland (RBS), οι γαλλικές BNP Paribas, Societe Generale, Credit Agricole και η ιταλική UniCredit έχασαν έδαφος από την παγκόσμια πίτα!
Οι αμερικάνικες τράπεζες στο διάστημα που αναφέρουμε έχουν κερδίσει έδαφος έναντι των ευρωπαϊκών σε όλες τις γεωγραφικές περιοχές (Ευρώπη, Ασία, αμερικάνικη αγορά), χάνοντας σχετική θέση μόνο από την ανάπτυξη των κινέζικων τραπεζών στην Ασία, όπου πλέον, από 25% που είχαν, έφτασαν το 44% της αγοράς εκείνης.
Ο πόλεμος των τραπεζών έχει πάρει διάσταση όχι μόνο με τα Panama Papers, που ουσιαστικά χτύπησαν με «χειρουργική ακρίβεια» εγγλέζικες και γερμανικές τράπεζες κυρίως, αποσιωπώντας τον ρόλο των αμερικάνικων εταιρειών, αλλά, το κυριότερο, με έναν νέο νόμο με τον οποίο πλέον απαιτείται η ίδρυση ειδικής τράπεζας επί αμερικάνικου εδάφους με κεφάλαια 50 τουλάχιστον δισ. δολάρια (!) για να κάνει μια οποιαδήποτε ξένη τράπεζα εργασίες τραπεζικής στις ΗΠΑ. Παράλληλα, η διεθνής πολιτική, π.χ. η πολιτική εμπάργκο των ΗΠΑ έναντι στοχοποιημένων χωρών και η απαγόρευση άδειας σε όποια ξένη τράπεζα κάνει μπίζνες με τη στοχοποιημένη χώρα, δίνουν αφορμές για «χτύπημα κάτω από τη ζώνη» στις ελάχιστες πλέον των τραπεζών που θα έβρισκαν έστω τα 50 δισ.
Είναι ευνόητο, πάντως, ότι, καθώς οι ευρωπαϊκές τράπεζες αποδεκατίστηκαν κεφαλαιακά, ελάχιστες πλέον από αυτές θα μπορέσουν να ανταγωνιστούν σε λειτουργία τις αμερικάνικες. Αντίθετα οι αμερικάνικες, λειτουργώντας με μικρά σχετικά κεφάλαια, με έδρα κυρίως το Λονδίνο (90% των κεφαλαίων είναι εκεί, ένα επιπλέον 6% των ευρωπαϊκών κεφαλαίων αμερικάνικων τραπεζών είναι στη Γερμανία), θα συνεχίσουν να ανταγωνίζονται τις ευρωπαϊκές εντός έδρας!
Το τι μέλλει γενέσθαι είναι αρκετά ορατό. Ο ρόλος των ευρωπαϊκών τραπεζών, που μέχρι τη δεκαετία του '90 ήταν κυρίαρχος στην παγκόσμια επενδυτική τραπεζική, θα συνεχίσει στο ορατό μέλλον να συρρικνώνεται, καθώς έρχεται νέα κρίση που εμφανώς θα χτυπήσει πολύ βαθύτερα την Ευρωπαϊκή Ένωση κυρίως. Ευρωπαϊκή Ένωση που μάλλον θα χάσει άλλα 6 - 7 χρόνια, καθώς θα συνεχίσει να ταλανίζεται από τις γερμανικές ιδεοληψίες περί «μηδενικού πληθωρισμού», αντί να προσανατολίζεται, όπως οι ΗΠΑ, στην ενίσχυση της ανάπτυξης. Γι'' αυτό σε μια οικονομική ζώνη, όπως τη γερμανοκρατούμενη ευρωπαϊκή, που απειλείται από νέα κρίση, νέα «κόκκινα» δάνεια και «κεφαλαιακές τρύπες» στις τράπεζες, οι πιθανότητες όχι απλά για συρρίκνωση ρόλου, αλλά για ατυχήματα - χρεοκοπίες σε μεγάλες μάλιστα ευρωπαϊκές τράπεζες αυξάνονται ανησυχητικά την περίοδο που ακολουθεί, με ό,τι τρομακτικό αυτό μπορεί να σημαίνει για τις τράπεζες, την ίδια την Ευρώπη συστημικά αλλά και τις χρηματιστηριακές αξίες…
* Ο κ. Κωνσταντίνος Βέργος είναι Καθηγητής Χρηματοοικονομικών, Πανεπιστήμιο Πόρτσμουθ, Αγγλία.
Το παρόν άρθρο εκφράζει τις προσωπικές απόψεις του γράφοντος, δεν αποτελεί οδηγό ή σύσταση για επενδύσεις οποιασδήποτε μορφής προς οιονδήποτε και για οτιδήποτε τίτλο ή παράγωγο αυτού.
