Στην καθυστερημένη και εν πολλοίς σπασμωδική αντίδραση της Ευρώπης μπροστά στην πανδημία του κορονοϊού αναφέρεται ο Παναγιώτης Ιωακειμίδης μιλώντας στο liberal.gr με αφορμή τη στάση κρατών μελών της ως προς την αλληλεγγύη έναντι όσων υφίστανται το μεγαλύτερο πλήγμα στη δημόσια υγεία και κατ επέκταση στην οικονομία. Εκφράζει μάλιστα τον φόβο της επαναφοράς στο προσκήνιο του εθνολαϊκισμού και των ευρωσκεπτικιστών.
Όπως χαρακτηριστικά επισημαίνει ο καθηγήτης στο Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης και Δημόσιας Διοίκησης του Πανεπιστημίου Αθηνών Πρέπει η Ευρώπη να δείξει έστω και καθυστερημένα πως η αλληλεγγύη αποτελεί βασική συστατικό της Ένωσης για να διατηρήσει τη νομιμοποίησή της στα μάτια των πολιτών της.
Αναφέρει ακόμη ότι παρατηρείται ένα έλλειμμα ηγεσίας σε παγκόσμιο επίπεδο, που καθιστά δύσκολη και τη συνεργασία για την από κοινού αντιμετώπιση της πανδημίας αλλά και των προβλημάτων που θα ακολουθήσουν ειδικά στον τομέα της οικονομίας και της ύφεσης που αναμένεται.
Συνέντευξη στον Τάσο Ευαγγελίου
- Πώς βλέπετε την αντίδραση της Ευρώπης απέναντι στην πανδημία του κορονοϊού;
Η αντίδραση υπήρξε καθυστερημένη και για αυτό θα έλεγα κάπως σπασμωδική. Υπάρχουν πάρα πολλοί λόγοι. Πρώτα απ όλα οφείλει κάποιος να σημειώσει ότι η ΕΕ, όπως και ολόκληρος ο πλανήτης άλλωστε, πιάστηκε απροετοίμαστη στην αντιμετώπιση αυτής της μεγάλης πανδημίας, αυτής της τεράστιας πρόσκλησης για την ανθρώπινη ζωή αλλά όπως δείχνει και για την ίδια την ύπαρξη του συστήματος. Και πιάστηκε απροετοίμαστη διότι ενδεχομένως δεν πίστευε πως κάτι τέτοιο, μια πανδημία τόσο μεγάλης έκτασης, θα μπορούσε να πλήξει και την Ευρώπη. Το λέω αυτό διότι θα περίμενα η ΕΕ να έχει ένα σχέδιο έκτακτης ανάγκης για την αντιμετώπιση μιας τέτοιας πανδημίας.
Η πανδημία προβλεπόταν κατά κάποιο τρόπο πως θα συμβεί κάποια στιγμή. Δεν ήταν ένα εντελώς απρόσμενο γεγονός. Αναλύσεις ή βιβλία για τις λεγόμενες μεγαλοκαταστροφές υπήρχαν, ενώ μεγάλες προσωπικότητες, όπως ο Μπίλ Γκέιτς, είχαν επισημάνει εδώ και αρκετά χρόνια πως μια πανδημία ήταν μεταξύ των μεγάλων καταστροφών που θα μπορούσαν να συμβούν και να αποδειχτούν ιδιαίτερα επικίνδυνες και ζημιογόνες για τον πλανήτη. Παρά ταύτα όλες αυτές οι προειδοποιήσεις κατά κάποιο τρόπο αγνοήθηκαν.
Έτσι η ΕΕ όταν ξέσπασε ή μάλλον όταν ήρθε η κρίση στην Ευρώπη ήταν εντελώς απροετοίμαστη. Έδειξε πως δεν ήταν σε θέση να βγάλει από το συρτάρι ένα συγκεκριμένο σχέδιο έκτακτης ανάγκης με πέντε ή δέκα συγκεκριμένα βήματα για το πως θα έπρεπε να αντιδράσει οργανωμένα συντονισμένα και αποτελεσματικά. Και αυτό αυτό προκαλεί όντως έκπληξη για έναν θεσμό και για ένα σύνολο θεσμών όπως η Ένωση.
Σε κάθε περίπτωση το αποτέλεσμα είναι ότι οι χώρες – μέλη, τα κράτη δηλαδή, αντέδρασαν το καθένα με τον τρόπο που έκρινε ότι θα μπορούσε να αντιμετωπίσει καλύτερα την πανδημία, λαμβάνοντας δηλαδή εθνικά μέτρα. Βεβαίως πρέπει να επισημάνουμε ότι κάθε κράτος θα έπαιρνε εθνικά μέτρα, θα μπορούσαν όμως να ήταν περισσότερο συντονισμένα, και κυρίως περισσότερο αποτελεσματικά.
-Πληθαίνουν όμως οι φωνές της κριτικής ως προς το Ευρωπαϊκό οικοδόμημα εξ αιτίας αυτής της στάσης και της σπασμωδικής αντίδρασης. Και μάλιστα υπάρχουν πολλοί που λένε πως το οικοδόμημα αυτό κλυδωνίζεται
Πράγματι ένας παράγοντας που όντως εγείρει ερωτήματα για τη βιωσιμότητα του συστήματος υπήρξε το γεγονός πως η Ένωση δεν αντέδρασε αλληλέγγυα. Και όταν λέμε στο σημείο αυτό η Ένωση θα πρέπει αναφερόμαστε στα κράτη μέλη και λιγότερο στους θεσμούς της. Με άλλα λόγια τα κράτη – μέλη κλείστηκαν στον εαυτό τους και κοίταξαν πρωτίστως το πως θα αντιδράσουν στις εθνικές προκλήσεις που αντιμετωπίζουν εξ αιτίας της πανδημίας αγνοώντας τις ανάγκες και τις πιέσεις που αντιμετωπίζουν τα άλλα κράτη – μέλη. Αυτή είναι μια εξόχως εγωιστική συμπεριφορά η οποία δεν συμβάλλει στην νομιμοποίηση της Ε.Ε..
Από την άλλη είναι γνωστό πως μέτρα που θα μπορούσαν να εφαρμοστούν για την αντιμετώπιση των οικονομικών επιπτώσεων της πανδημίας, όπως είναι η πρόταση των 9 κρατών, μεταξύ των οποίων και η Ελλάδα, για την έκδοση ευρωομολόγου αποκλείστηκαν, απορρίφθηκαν μάλλον από μια άλλη ομάδα κρατών που ακολούθησε και αυτή τη φορά μια κάπως στενή προσέγγιση προτεσταντικής αντίληψης. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα η ΕΕ να μη διαθέτει, τουλάχιστον αυτή τη στιγμή, τους επαρκείς εκείνους πόρους για να αντιμετωπίσει την ύφεση που είναι βέβαιο πως θα προκύψει ως αποτέλεσμα της πανδημίας, ή ακόμη, κάτι πολύ χειρότερο, να αντιμετωπίσει ενδεχομένως στρατιές ανέργων στον Ευρωπαικό χώρο. Αυτό είναι κάτι που δικαίως εγείρει την κριτική για τον τρόπο που αντιδρούν οι χώρες μέλη, τα κράτη μέλη της ΕΕ
- Ξέρετε αυτό που ενδεχομένως ανησυχεί περισσότερο είναι πως το έργο αυτό το έχουμε ξαναδεί. Και όχι μόνο με την οικονομική κρίση αλλά και με το μεταναστευτικό.
Σε ορισμένες κρίσιμες στιγμές όπως το μεταναστευτικό ή αυτή τη στιγμή της πανδημίας φαίνεται πως τα κράτη μέλη δεν ανταποκρίνονται στην πρόκληση των στιγμών, με άλλα λόγια δεν επιδεικνύουν την αναγκαία αλληλεγγύη, κάτι που κλονίζει, όπως προείπα, τη νομιμοποίηση και την αποδοχή του ευρωπαϊκού συστήματος.
Ουσιαστικά αυτές οι συμπεριφορές, αυτές οι αντιδράσεις συμβάλλουν στην ενίσχυση των εθνολαϊκιστών και των ευρωσκεπτικιστών. Αυτών οι οποίοι θα ήθελαν να καταλύσουν το ευρωπαϊκό σύστημα. Η ΕΕ μπορεί να βγει όπως έγινε και στο παρελθόν ενισχυμένη από την κρίση αυτή εάν και εφόσον επιδείξει αλληλεγγύη. Εάν και εφόσον πιστοποιήσει, σε έμπρακτο επίπεδο, ότι στέκεται δίπλα στις χώρες μέλη, ότι το ένα κράτος συνδράμει το άλλο. Διαφορετικά θα έχουμε την επικράτηση όλων εκείνων που θα ήθελαν την κατεδάφιση του συστήματος.
Στο σημείο αυτό δεν πρέπει να παραγνωρίζουμε ότι ως αποτέλεσμα της πανδημίας έχουμε την επιστροφή του κράτους, η οποία είναι αναγκαία στην παρούσα φάση αλλά αυτό δεν πρέπει να σημάνει και την επιστροφή και του εθνικισμού στην Ε.Ε. Αυτό θα ήταν εξόχως επικίνδυνο φαινόμενο.
Προκλήσεις αυτής της έκτασης, όπως είναι η πανδημία του κορονοϊού, θα πρέπει να αντιμετωπισθούν με συλλογική δράση. Πρώτα σε ευρωπαϊκό επίπεδο και μετά και σε παγκόσμιο. Εδώ θα πρέπει να σημειώσουμε και το πρόβλημα που υπάρχει σε ότι αφορά την παγκόσμια συνεργασία. Δυστυχώς, δεν υπάρχει εκείνο το επίπεδο συνεργασίας που απαιτούν οι περιστάσεις. Και αυτό οφείλεται στο ότι αυτή τη στιγμή δεν υπάρχει η πολιτική ηγεσία, η πλανητική πολιτική ηγεσία. Το παγκόσμιο σύστημα εμφανίζεται να είναι ακέφαλο αυτή τη στιγμή, ιδιαίτερα μετά την απόσυρση των ΗΠΑ κάτω από την προεδρία Ντόναλντ Τράμπ, και μετά κάτω από την εξόχως εγωιστική πολιτική που ακολουθείται με το περίφημο America first.
Όπως σημειώνει και ο πρόεδρος της Γερμανίας, μαζί με ομάδα άλλων ηγετών, η κρίση αυτή επιτάσσει, επιβάλλει την παγκόσμια συνεργασία για να αντιμετωπιστεί δεδομένου ότι αποτελεί καθολική απειλή, για όλο τον πλανήτη. Είναι η πρώτη φορά που έχουμε μια πανδημία αυτής της έκτασης. Οι πανδημίες που είχαν εμφανιστεί και κηρυχτεί στο παρελθόν ήταν εντοπισμένες σε διάφορες περιοχές. Αυτή τη φορά έχουμε πανδημία που καλύπτει το σύνολο του πλανήτη.
- Η οικονομική κρίση έβγαλε τον λαϊκισμό στην επιφάνεια. Ο φόβος να επανέλθει στο προσκήνιο μέσα από αυτή τη διαδικασία που βρίσκεται σε εξέλιξη και από την αναμενόμενη νέα κρίση και ύφεση πόσο ορατός είναι;
Είναι ορατός και πάλι αν και εφόσον η ΕΕ και τα κράτη μέλη δεν αντιδράσουν, έστω καθυστερημένα έστω αυτή τη στιγμή, συντονισμένα και αποφασιστικά, διαθέτοντας όλους τους πόρους που είναι αναγκαίοι για να αντιμετωπιστούν οι οικονομικές συνέπειες οι οποίες είναι αναπόφευκτες μετά το πάγωμα της οικονομικής και κοινωνικής δραστηριότητας στον ευρωπαϊκό χώρο.
Αυτό που χρειαζόμαστε και σε αυτή την περίπτωση είναι περισσότερη Ευρώπη και όχι λιγότερη ή πολύ περισσότερο την μηδενική Ευρώπη των ευρωσκεπτικιστών. Επομένως πρέπει να αντιδράσουμε όλοι με τρόπο που ο κορονοϊός δεν θα μολύνει και το οικοδόμημα της Ε.Ε. Σε διαφορετική περίπτωση νομίζω θα κληθούμε να αντιμετωπίσουμε ακόμη χειρότερες καταστάσεις.
