Πριν από 200 χρόνια οι Έλληνες αποφάσισαν να δημιουργήσουν το δικό τους Σύνταγμα. Εκπροσωπούσε την λαχτάρα τους για ελευθερία και για δημοκρατία. Κάτι που όπως φαίνεται, δεν είναι πάντα αυτονόητο σήμερα, κρίνοντας τουλάχιστον από όσους διαδήλωναν όλες τις προηγούμενες ημέρες - έστω και αν πρόκειται για μειοψηφίες- υπέρ ενός προσώπου που αντιπροσωπεύει μια από τις χειρότερες στιγμές της πρόσφατης ιστορίας μας ως κράτος.
Την εποχή εκείνη, τα Συντάγματα των Ηνωμένων Πολιτειών του 1787 και της Γαλλίας του 1793 είχαν δώσει έναν νέο αέρα φιλελευθερισμού, μια πνοή που ενέπνευσε και τη σύσταση του ελληνικού κράτους.
Επιθέσεις στην Δημοκρατία, όπως αυτές που βλέπουμε διακόσια χρόνια μετά, από τους υμνητές της βίας και της τρομοκρατίας, μόνο παρακμή και σκοταδισμό αποπνέουν σε σύγκριση με το φως που επιχείρησαν να προσδώσουν οι εμπνευστές του πρώτου ελληνικού συντάγματος, το οποίο πήρε σάρκα και οστά την 1η Ιανουαρίου 1822 στην Επίδαυρο.
«… Εψηφίσθη εν Επιδαύρω τη 1 Ιανουαρίου 1822, υπό των παραστατών του ελληνικού έθνους εις εθνική συνέλευσιν συνηγμένων και προεδρευομένων υπό του Αλεξάνδρου Μαυροκορδάτου το πρώτον προσωρινών πολίτευμα της Ελλάδος» (Κων. Παπαρρηγόπουλος, Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, εν Αθήναις 1887, τ.5, σελ.736).
Στην σύνταξη του δημοκρατικού αυτού συντάγματος που είχε ως πρότυπο το γαλλικό σύνταγμα του 1793, εκτός από τον Μαυροκορδάτο συνετέλεσε και ο Ιταλός καρμπονάρος, Βικέντιος Γκαλίνα. Έλαβαν επίσης μέρος οι Θεόδωρος Νέγρης και Αναστάσιος Πολυζωϊδης.
Ο τελευταίος ήταν και ο συγγραφέας της διακήρυξης της ανεξαρτησίας: «Ο κατά των Tούρκων πόλεμος ημών, μακράν του να στηρίζεται εις αρχάς τινάς δημαγωγικάς και στασιώδεις ή ιδιωφελείς μέρους τινός του Eλληνικού Έθνους σκοπούς, είναι πόλεμος ιερός, πόλεμος εθνικός, πόλεμος του οποίου η μόνη αιτία είναι η αναζήτησις των δικαίων της προσωπικής ημών ελευθερίας, της ιδιοκτησίας και της τιμής…».
Σε εποχή σύμπραξης όλων των Ελλήνων το σύνταγμα αποτελούσε θεσμικό δεσμό για τον κοινό αγώνα κατά των κατακτητών. Στην πράξη βέβαια υπήρξαν προβλήματα τα οποία δεν απέτρεψαν τις κατοπινές έριδες ανάμεσα στους Έλληνες.
Εξήντα αντιπρόσωποι θα αποφάσιζαν για το πρώτο πολίτευμα του νέου έθνους - κράτους. Θα αποτελούσε το πολίτευμα αυτό τις βάσεις για ενιαία διοίκηση και την συγκεντρωτική εξουσία της κυβέρνησης. Δέκα παραστάτες προέρχονταν από το Μοριά, είκοσι επτά από τη δυτική στερεά, δέκα τρεις από τις Σπέτσες, την Ύδα και τα Ψαρά, ένας από την Κάσο και ένας αντιπρόσωπος των «Αλβανών Συμμάχων».
Η απουσία αντιπροσώπων από την Κρήτη, τις Κυκλάδες, τις Σποράδες και τη Δωδεκάνησο αφαιρούσε τον χαρακτήρα του γενικού συναγερμού από το ελληνικό έθνος.
Στον κατάλογο των πληρεξουσίων επικρατούν πρόκριτοι, κληρικοί και λόγιοι. Μεγάλα ονόματα στρατιωτικών ηγετών όπως ο Κολοκοτρώνης, ο Ανδρούτσος και ο Υψηλάντης, απουσίαζαν από τη συνέλευση.
Οι συνεδριάσεις των σωμάτων θα γίνονταν κεκλεισμένων των θυρών και οι πληρεξούσιοι όφειλαν να κρατούν μυστικά τα λεχθέντα ώσπου να εγκριθεί η κοινοποίησή τους. Ουδείς διανοήθηκε να στρέψει τα όπλα του κατά κοινού σκοπού.
Ο ρόλος του εκτελεστικού έναντι του νομοτελεστικού σώματος ήταν προβληματικός ώστε να μην υπάρξει μια ισχυρή κυβερνητική εξουσία για να κατευθύνει την επανάσταση. Ο Μαυροκορδάτος ως πρώτος πρόεδρος του εκτελεστικού, δεν κατάφερε να συγκεντρώσει στο πρόσωπό του την εμπιστοσύνη των Πελοποννησίων υπό τον μεγάλο πολέμαρχο Θεόδωρο Κολοκοτρώνη.
Όμως το κλίμα που δημιούργησε στις ψυχές των αγωνιστών το σύνταγμα αποδίδεται από τον νεαρό Νικόλαο Δραγούμη τότε: «Οι νεώτεροι, οι ευτυχήσαντες ν? ανοίξωσι τους οφθαλμούς προς ήλιον μη σκοτιζόμενον υπό νεφών δουλείας, να πατήσωσι γην ελευθέραν, να αναπνεύσωσιν αέρα ελεύθερον, αυτοί οι κληρονομήσαντες το ανεκτίμητον δικαίωμα τού συνέρχεσθαι και συνδιαλέγεσθαι και συζητείν, αδυνατούσι να φαντασθούν τον έξαλλον ενθουσιασμόν του έθνους ούτε μετά τυραννίαν τετρακοσίων σχεδόν ετών συνήρχετο δι? αντιπροσώπων ίνα βουλευθή περί των οικείων συμφερόντων».
Οποία διαφορά, όπως θα έλεγε αν ζούσε σήμερα ο Δραγούμης, με τους σημερινούς διαδηλωτές υπέρ ενός προσώπου το οποίο προάγει τα νέφη της δουλείας των παθών και της εξαθλίωσης.
* Ο Θάνος Βερέμης είναι αντιπρόεδρος Δ.Σ. ΕΛΙΑΜΕΠ, Ομότιμος Καθηγητής, Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης και Δημόσιας Διοίκησης, Πανεπιστήμιο Αθηνών, Ιστορία, Διεθνείς Σχέσεις
