Δεν είναι η πρώτη φορά που ένα φυσικό φαινόμενο φέρνει στην επιφάνεια τις ανεκδιήγητες δυσλειτουργίες που χαρακτηρίζουν τις δομές του κράτους μας. Ευτυχώς, αυτήν την φορά, οι συνέπειές τους εξαντλήθηκαν στην δοκιμασία της υπομονής των πολιτών που επλήγησαν, τους οποίους υπέβαλαν σε μία ομολογουμένως τεράστια ταλαιπωρία υπό πολύ δύσκολες συνθήκες.
Στο παρελθόν, έχουν υπάρξει και πολύ χειρότερα αποτελέσματα αυτής της παθογένειας, στα οποία δεν υπάρχει λόγος αναφοράς, ειδικά όταν η υποψία ότι κάτι τέτοιο παραπέμπει σε πολιτικούς συμψηφισμούς, αποδυναμώνει την ουσία του θέματος, η οποία δεν είναι άγνωστη στις πολιτικές ηγεσίες. Επιλέγοντας να θέσει τον δάκτυλον εις τον τύπον των ήλων, ο πρωθυπουργός δεσμεύτηκε ότι πολύ σύντομα η κυβέρνηση θα αποκρυσταλλώσει με νόμο τις αρμοδιότητες των επάλληλων επιπέδων της δημόσιας διοίκησης και την εμπλοκή τρίτων σε αυτές.
Ας πάρουμε το απλό θέμα των φρεατίων των ομβρίων υδάτων που πολύ συχνά με μία δυνατή νεροποντή, βουλώνουν και πλημμυρίζουν ολόκληρες περιοχές: Για τον καθαρισμό της σχάρας των φρεατίων αρμόδιοι είναι οι δήμοι, για το εσωτερικό τους οι εταιρείες αποχέτευσης, ενώ για τα ρέματα οι περιφέρειες. Οι πολίτες ξέρουν ότι οποιοδήποτε πρόβλημα προκύψει, θα διαδεχθεί ένα μπαράζ αλληλοαπόδοσης ευθυνών.
Σε περίοδο ηρεμίας η επίγνωση του φαινομένου προκαλεί την ελληνική μεμψίμοιρη χλεύη εναντίον του κράτους, όταν όμως επισυμβαίνει την ώρα της κρίσης, τροφοδοτεί δικαίως την οργή. Το αξιοπερίεργο είναι ότι κανείς δεν μοιάζει να έχει άδικο.
Η πραγματικότητα αυτή συνοδεύεται συνήθως από την τελετουργία μίας εισαγγελικής εντολής για έρευνα που μόνο στις πολύ ακραίες περιπτώσεις στις οποίες στο κόστος προστίθενται και ανθρώπινες ζωές, πιθανολογείται ότι μπορεί να οδηγήσει σε δίκη.
Κάτι πολύ απλούστερο: Μία απλή κυκλοφοριακή διευθέτηση που δεν επηρεάζει ευρύτερη περιοχή, δεν εξαρτάται από τον οικείο δήμο, ούτε από την περιφέρεια που θα έπρεπε να έχει πραγματικές μητροπολιτικές αρμοδιότητες, αλλά από την Αποκεντρωμένη Διοίκηση, ένα επιπλέον επίπεδο της δημόσιας διοίκησης που εκπροσωπεί τοπικά το «κράτος».
Πρέπει να υπάρξει ένας γενικός κανόνας: Οι αποφάσεις που αφορούν την καθημερινότητα του πολίτη, την ρουτίνα της ζωής του, που δεν υπαγορεύεται ούτε επηρεάζεται από γενικές στρατηγικές επιλογές, να διευθετούνται σε επίπεδα που είναι προσπελάσιμα από αυτόν και αμέσως ελέγξιμα.
Είναι προφανές ότι κερδισμένη από αυτό το παιχνίδι θα βγει η τοπική αυτοδιοίκηση, στη οποία δεν πρέπει να περιέλθουν μόνον αρμοδιότητες, αλλά και η δυνατότητα να θεσπίζει γρήγορα και ευέλικτα ειδικούς κανονισμούς, παράλληλα με την εξασφάλιση πόρων. Κάθε δήμος γνωρίζει τις προτεραιότητες και τα αδύναμα σημεία του, εμπειρικά τουλάχιστον.
Θα πρέπει να έχει τη δυνατότητα να ρυθμίζει την σχέση του με τους τρίτους, με εταιρείες που εγκαθιστούν και λειτουργούν δίκτυα για παράδειγμα, πέρα από τις προβλέψεις ενός απρόσωπου νομοθετικού πλαισίου. Φυσικά με δικλείδες που δεν θα του επιτρέπουν να λειτουργεί καταχρηστικά ως ανασταλτικός παράγων, πράγμα που δεν είναι σπάνιο.
Ας ρίξουμε μια ματιά στην αλληλογραφία του ΔΕΔΔΗΕ με τους δήμους και την περιφέρεια, που ήρθε στην δημοσιότητα. Προφανέστατα η αποστολή της ήταν αδύνατον να παραγάγει οποιοδήποτε σοβαρό αποτέλεσμα. Εάν η ευθύνη για την αποτροπή των καταστροφικών γεγονότων που έζησε η Αττική περιέλθει στους δήμους, αυτοί θα μπορούν να επιβάλουν στον ΔΕΔΔΗΕ να συμπράττει περιοδικά στην εκπόνηση και εκτέλεση ενός επιχειρησιακού σχεδίου, του οποίου την ίδια ώρα θα αποσαφηνίζεται η χρηματοδότηση, ενώ την ύπαρξη και πληρότητα του θα διασφαλίζει η εμπλοκή της περιφέρειας καθώς τα προβλήματα δεν είναι αμιγώς τοπικά. Και δεν εννοώ σχέδια για περίπλοκες και δαπανηρές παρεμβάσεις όπως η υπογειοποίηση των γραμμών, αλλά την διασφάλιση ελεύθερων διαδρόμων πέριξ των δικτύων του ρεύματος.
Σε κάθε φυσική καταστροφή, διαπιστώνουμε τα ίδια ακριβώς πράγματα:
Πρώτον, όλα αποτελούν ενδεχόμενα που έχουν προγνωσθεί. Κάποιος ευσυνείδητος υπάλληλος ή ακόμη και κάποιος γραφειοκράτης μανδαρίνος έχει ήδη περιγράψει εγγράφως το πρόβλημα σε ένα έγγραφο χαμένο στην μετάφραση. Ακόμη κι αν είναι διαφορετική η πρόθεσή του, αυτό λειτουργεί ως απόσειση ευθυνών.
Δεύτερον, δεν είναι καθόλου βέβαιον ότι ο αποδέκτης της πρόγνωσης μπορεί να είναι το όλον ή μέρος της λύσης ή ότι η διασπορά της σε πολλαπλούς εμπλεκόμενους, συνιστά την ενδεδειγμένη μεθοδολογία επίλυσης της. Το πιθανότερο είναι ότι οι ευθύνες εισέρχονται στη ζώνη του λυκόφωτος.
Τρίτον, ως κατακλείδα έρχεται μία μόνιμη και γενικευμένη επωδός: «δεν υπάρχει προσωπικό». Εκεί χάνεται πλέον η μπάλα. Οι ευθύνες συσκοτίζονται στην βαριά σκιά του ανωνύμου απόντος.
Η μεταφορά λοιπόν των αρμοδιοτήτων πλησιέστερα στον πολίτη αποτελεί μονόδρομο όχι μόνο γιατί έτσι η διοίκηση θα αφουγκράζεται καλύτερα τις ανάγκες και τις ανησυχίες του, αλλά κυρίως επειδή οι ευθύνες δεν θα χάνονται μέσα στην ανωνυμία της γραφειοκρατίας. Κάθε παράγοντας της αυτοδιοίκησης θα κρίνεται όχι μόνο για την επάρκειά του στο απαραίτητο σόου της φυσικής παρουσίας του στο πεδίο των εκτάκτων φαινομένων και των φυσικών καταστροφών, αλλά και ως μάνατζερ που οφείλει να διευθύνει επιτελικά έναν σύγχρονο οργανισμό.
* Ο Νίκος Ταχιάος είναι πρόεδρος της Αττικό ΜΕΤΡΟ και επί χρόνια αιρετό στέλεχος της τοπικής αυτοδιοίκησης.
