Στις διακρατικές σχέσεις, τα συμφέροντα μιας χώρας- μέλους της Ευρωπαϊκής Ένωσης, όπως οι πολύ στενοί οικονομικοί δεσμοί του Βερολίνου με την Άγκυρα, δεν μπορεί να μπαίνουν πάνω από το συλλογικό συμφέρον της ΕΕ, διαφορετικά υπονομεύεται η ευρωπαϊκή συνοχή και η ενότητα, όπως δηλώνει με νόημα στο Liberal.gr ο Παναγιώτης Ιωακειμίδης.
Σχολιάζοντας την αμφιλεγόμενη στάση της Γερμανίας απέναντι στην προκλητικότητα του Ταγίπ Ερντογάν, ο καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών, τονίζει ότι προκαλεί «επιεικώς απορία» το γεγονός ότι χθες η Άνγκελα Μέρκελ δεν αντέδρασε όταν κατά την κοινή συνέντευξη Τύπου με τον Τούρκο Πρόεδρο στην Κωνσταντινούπολη, άκουσε τον Ερντογάν να λέει, ότι το τουρκικό στρατιωτικό προσωπικό βρίσκεται στην Λιβύη απλώς για να εκπαιδεύει τις δυνάμεις της κυβέρνησης της Τρίπολης.
«Η καγκελάριος θα έπρεπε να είχε αντιδράσει και να του επισημάνει την ανάγκη να γίνουν σεβαστά τα όσα αποφασίσθηκαν στο Βερολίνο», τονίζει ο κ. Ιωακειμίδης, δηλαδή την υποχρέωση, που απορρέει από το ανακοινωθέν της Διάσκεψης, με οικοδεσπότη μάλιστα την ίδια, να τηρηθεί η εκεχειρία, να απομακρυνθούν οι οποιεσδήποτε στρατιωτικές δυνάμεις από την Λιβύη και να γίνει σεβαστό το εμπάργκο στην αποστολή όπλων και στρατιωτικών δυνάμεων στην χώρα.
Εξηγεί ότι η κα. Μέρκελ έχει μεγάλη ανάγκη την Τουρκία και τον Ερντογάν καθώς ο τελευταίος μπορεί να διαχειρισθεί κατά τέτοιο τρόπο τις προσφυγικές ροές ώστε να της προκαλέσει εσωτερικό πολιτικό πρόβλημα. Ταυτόχρονα όμως μιλά για το βασικό λάθος της Ευρωπαϊκής Ένωσης να παραχωρήσει από το 2016 με "outsourcing" την μεταναστευτική της πολιτική στην Άγκυρα, δίνοντας της έτσι την δυνατότητα να την εκβιάζει και ελπίζει ο ρόλος της τελευταίας να ελαχιστοποιηθεί με την νέα προσπάθεια της Κομισιόν για χάραξη κοινής μεταναστευτικής πολιτικής.
Συνέντευξη στον Γιώργο Φιντικάκη:
- Πως είδατε την δήλωση Ερντογάν κατά την κοινή συνέντευξη με την Άνγκελα Μέρκελ στην Κωνσταντινούπολη, ότι θα συνεχίσει να στηρίζει το καθεστώς Σάρατζ και ότι το τουρκικό στρατιωτικό προσωπικό απλώς εκπαιδεύει τις δυνάμεις της κυβέρνησης της Τρίπολης; Θυμίζω ότι μόλις 6 ημέρες πριν, η Διάσκεψη του Βερολίνου, με οικοδεσπότη την Α. Μερκελ, είχε συμφωνήσει σε απομάκρυνση κάθε στρατιωτικής δύναμης ξένης χώρας από την Λιβύη...
Προφανώς ο Πρόεδρος Ερντογάν παραβιάζει ευθέως με τα όσα λέει, τα όσα συμφωνήθηκαν στο Βερολίνο για την ειρήνευση στην Λιβύη. Η υποχρέωση που απορρέει από το ανακοινωθέν του Βερολίνου είναι να απομακρυνθούν οι οποιεσδήποτε στρατιωτικές δυνάμεις από την χώρα, να επικρατήσει η εκεχειρία και να γίνει σεβαστό το εμπάργκο στην αποστολή όπλων και στρατιωτικών δυνάμεων στην χώρα. Από την πλευρά του ο Ερντογάν παραμένει συνεπής στη στρατηγική του για την υποστήριξη του καθεστώτος Σάρατζ, το οποίο πάντως είναι η αναγνωρισμένη από την διεθνή κοινότητα κυβέρνηση της χώρας.
- Το θέμα όμως εδώ είναι ότι ναι μεν ο Ερντογάν παραβιάζει με όσα είπε τα συμφωνηθέντα στο Βερολίνο, ωστόσο η κα Μέρκελ δεν φαίνεται να αντέδρασε…
Είναι όντως ένα σημείο που επιεικώς θα έλεγα, ότι προκαλεί απορία. Η κα Μέρκελ θα έπρεπε να είχε αντιδράσει και να επισημάνει την ανάγκη να γίνουν σεβαστά τα όσα αποφασίσθηκαν στο Βερολίνο. Η Άνγκελα Μέρκελ όμως έχει αυτήν την στιγμή μεγάλη ανάγκη την Τουρκία και τον Ερντογάν καθώς ο τελευταίος μπορεί να διαχειρισθεί κατά τέτοιο τρόπο τις μεταναστευτικές ροές ώστε να προκαλέσει εσωτερικό πολιτικό πρόβλημα στην Γερμανίδα καγκελάριο. Έτσι η Α. Μέρκελ και η Γερμανία αισθάνονται ότι δεν έχουν τα περιθώρια ευελιξίας για να τον πιέσουν.
Στο σημείο αυτό επισημαίνω ένα βασικό λάθος της Ευρωπαϊκής Ένωσης : Εκχώρησε την μεταναστευτική της πολιτική στον κ. Ερντογάν με την περίφημη δήλωση του Μαρτίου 2016. Αν είχε καταφέρει να διαμορφώσει η ίδια μια γνησίως κοινή μεταναστευτική πολιτική τότε δεν θα βρίσκονταν στην ανάγκη να παραχωρήσει με "outsourcing" την μεταναστευτική της πολιτική στην Τουρκία και να δώσει την δυνατότητα στον κ. Ερντογάν να εκβιάζει την ΕΕ. Ελπίζω αυτό το λάθος να διορθωθεί με την νέα προσπάθεια της Κομισιόν για χάραξη κοινής μεταναστευτικής πολιτικής που κατά κάποιο τρόπο θα ελαχιστοποιεί τον ρόλο της Τουρκίας στην διαχείριση των μεταναστευτικών ροών.
- Εκτός του προσφυγικού, θα λέγατε ότι πίσω από αυτή την αμφιλεγόμενη στάση της Γερμανίας απέναντι στην Τουρκία είναι και οι πολύ στενές οικονομικές σχέσεις των δύο χωρών, τις οποίες μάλιστα οι δύο ηγέτες συμφώνησαν χθες να εμβαθύνουν; Θυμίζω ότι η Γερμανία είναι ο μεγαλύτερος οικονομικός εταίρος της Τουρκίας, εκατομμύρια τουρίστες επισκέπτονται κάθε χρόνο την γείτονα και φυσικά χιλιάδες τουρκικές επιχειρήσεις λειτουργούν στην Γερμανία…
Προφανώς και τα οικονομικά συμφέροντα παίζουν πάντοτε ένα σημαντικό ρόλο και αυτό ισχύει και για τις σχέσεις Γερμανίας-Τουρκίας. Δεν μπορούν να αγνοηθούν τα οικονομικά συμφέροντα, ούτε φυσικά το γεγονός ότι στην Γερμανία ζουν εκατομμύρια Τούρκοι οι οποίοι ως ψηφοφόροι βρίσκονται στο επίκεντρο ενδιαφέροντος όλων των πολιτικών κομμάτων.
Αλλά από την άλλη μεριά σας επισημαίνω ότι στις διακρατικές σχέσεις από μια χώρα της Ευρωπαϊκής Ένωσης, όπως η Γερμανία, πρέπει να σταθμίζεται με προσοχή και να προτάσσεται το ευρύτερο συμφέρον της ΕΕ. Πάνω δηλαδή από τα διακρατικά συμφέροντα πρέπει να υπάρχει το συλλογικό συμφέρον της ΕΕ, διαφορετικά υπονομεύεται η ευρωπαϊκή συνοχή και η ενότητα της ΕΕ.
- Τους τελευταίους όμως μήνες καταγράφεται μια καθόλου «συμμαχική» στάση της Γερμανίας απέναντι στην Ελλάδα ως χώρας-μέλους της ΕΕ. Από την απόφαση να παραδώσει στη Τουρκία έξι υποβρύχια τελευταίας γενιάς, αντίστοιχα με αυτά που αγοράζουμε εμείς τη τελευταία δεκαετία - κίνηση που ανατρέπει την ισορροπία στο Αιγαίο- έως το πρόσφατο γεγονός της μη πρόσκλησης της Ελλάδας στη Σύνοδο του Βερολίνου, είναι διάχυτη η αίσθηση απουσίας αλληλεγγύης του Βερολίνου προς μιαν άλλη χώρα - μέλος…
Το πρόβλημα είναι εξαιρετικά δύσκολο. Στο θέμα της Διάσκεψης του Βερολίνου, η Γερμανία διέπραξε μείζον σφάλμα που δεν προσκάλεσε την Ελλάδα. Ακόμη όμως μεγαλύτερο ήταν το λάθος ότι δεν φρόντισε να υπάρξει στο ανακοινωθέν της Διάσκεψης, η παραμικρή αναφορά στην κοινή θέση της Ευρωπαϊκής Ένωσης, με την οποία η τελευταία καταδίκασε το παράνομο μνημόνιο Λιβύης -Τουρκίας. Η θέση της ΕΕ θα έπρεπε είτε να συμπεριληφθεί, είτε να αντανακλάται κατά κάποιο τρόπο στο ανακοινωθέν του Βερολίνου. Το θεωρώ ακόμη μεγαλύτερο σφάλμα από την απουσία της Ελλάδας.
Το επισημαίνω αυτό καθώς στην περίπτωση της μη πρόσκλησης της Αθήνας, το Βερολίνο ίσως να είχε κάποιες δικαιολογίες. Ενδεχομένως φοβήθηκε ότι η παρουσία της Αθήνας μπορεί να μετέτρεπε την Διάσκεψη σε έναν ελληνο-τουρκικό καβγά.
Έπειτα η Ελλάδα εξέφρασε καθυστερημένα το ενδιαφέρον της για την Λιβύη, μόνο μετά την κρίση που προκάλεσε το μνημόνιο, όταν θα έπρεπε να το είχε κάνει πολύ νωρίτερα, τουλάχιστον από τον Σεπτέμβριο. Ας μην ξεχνάμε ότι η Ελλάδα έχει κοινά θαλάσσια σύνορα με την Λιβύη, παρ’ ότι αυτά αγνοήθηκαν με την υπογραφή του μνημονίου. Αυτές οι ελληνικές παραλείψεις βέβαια δεν αναιρούν το σφάλμα του Βερολίνου.
- Πέραν της γερμανικής στάσης, υπάρχει το ευρύτερο πρόβλημα της ευρωπαϊκής αλληλεγγύης απέναντι στην Ελλάδα, σωστά;
Σωστά και προσωπικά δεν είμαι καθόλου ικανοποιημένος από την συμπεριφορά της Ευρωπαϊκής Ένωσης απέναντι στην Ελλάδα την περίοδο αυτή. Δεν θα έλεγα ακριβώς ότι μας αγνοεί, άλλωστε η κοινή θέση του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου είναι σημαντική, ωστόσο από την άλλη μεριά θα έπρεπε η αλληλεγγύη της ΕΕ να είναι πιο ενεργή.
Ένας από τους λόγους που αυτό δεν συμβαίνει έως σήμερα, συνδέεται με την έλλειψη του κατάλληλου συντονισμού στην οποία βρίσκεται σήμερα η ΕΕ. Καταρχήν ο άξονας Παρίσι-Βερολίνο δυσλειτουργεί, δυσχεραίνοντας τα μέγιστα την διαμόρφωση μιας πιο αποφασιστικής πολιτικής, πολλώ δε μάλλον μιας πολιτικής αλληλεγγύης απέναντι σε μια χώρα-μέλος, όπως η Ελλάδα. Δεύτερον η ΕΕ δεν έχει ακόμη τα πρακτικά μέσα και τώρα μόλις επιχειρεί να τα αποκτήσει και να τα χρησιμοποιήσει σε μια μεταγενέστερη φάση. Έπειτα είναι οι χώρες του Βίσεγκραντ (Τσεχία, Ουγγαρία, Πολωνία, Σλοβακία) που έχουν μια δική τους αντίληψη σε σειρά θεμάτων. Αυτά όλα όμως δεν αναιρούν το γενικότερο πρόβλημα εκδήλωσης αλληλεγγύης προς την Ελλάδα. Το ευρωπαϊκό σύστημα δεν προστατεύει αποτελεσματικά τα κράτη-μέλη του και αυτό πρέπει επειγόντως να αλλάξει.
AP PHOTO
* Ο Παναγιώτης Ιωακειμίδης είναι Καθηγητής στο Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης και Δημόσιας Διοίκησης του Πανεπιστημίου Αθηνών
