Του Μιχάλη Τουτζιάρη*
Η επιστράτευση ενός ψυχολόγου (Emile Coue,1857-1926) για να εξηγήσει την αδικαιολόγητη ευημερία που επικρατεί στις αγορές, (καθώς αδυνατούν να εξηγήσουν γιατί οι μετοχές σε Ευρώπη και ΗΠΑ ενισχύονται σε υψηλό μηνών όταν ολοένα και περισσότερες εταιρείες απευθύνουν προειδοποιήσεις κέρδους -μετά τα απογοητευτικά εταιρικά αποτελέσματα του τέταρτου τριμήνου 2018 και την επιβράδυνση της παγκόσμιας οικονομίας), αποτελεί για τους αναλυτές της Societe Generale την λύση στο πρόβλημα της συνεχούς ανόδου των αγορών. Αν και πολλοί αναλυτές εξέφρασαν αμφιβολίες σχετικά με μία ανάκαμψη των αγορών στα τέλη Ιανουαρίου, φάνηκαν ιδιαίτερα αισιόδοξοι στα τέλη Μαρτίου.
Η εξήγηση που αναζητούν οι περισσότεροι αναλυτές έχει δοθεί το 2014 στο άρθρο με τίτλο «Ή Άνοδος ή Χάος»!
Ανατρέχοντας σε παλαιότερη αρθρογραφία μου, μέσα σε μια αναζήτηση στοιχείων που θα μπορούσαν να βοηθήσουν στην βαθύτερη κατανόηση της λειτουργίας των χρηματοπιστωτικών καζίνο του πλανήτη και τη συνεχή μετάλλαξή τους ώστε το κέρδος να αποτελεί προνόμιο μιας μικρής μόνο μερίδας ενασχολούμενων, σταμάτησα σε ένα άρθρο μου του 2007 με τίτλο «Αλήθειες και Ψέματα» (Εφημερίδα Εγνατία,23/2/2007). Το εν λόγω άρθρο έχει πολλά κοινά με τη σημερινή εικόνα που βιώνουμε και θα μεταφέρω αυτούσια ένα μέρος του, για να θυμούνται οι παλαιοί και να μαθαίνουν οι νέοι.
Σύνηθες φαινόμενο αποτελεί στις χρηματαγορές οι έντονες διακυμάνσεις των τιμών να εξαρτώνται από τις ψυχολογικές διαθέσεις των ενασχολούμενων. Σε περιόδους έντονης ευφορίας, όπως και η τωρινή, οι δείκτες και οι τιμές των μετοχών παραμένουν και καταγράφουν συνεχώς νέα υψηλά, καθώς η ψυχολογία των ενασχολούμενων είναι στο ζενίθ. Στον αντίποδα, όταν η τάση είναι πτωτική, η αρνητική ψυχολογία οδηγεί σε χαμηλότερα επίπεδα τους δείκτες. Ο συσχετισμός της ψυχολογίας με τις χρηματαγορές είναι το σημαντικότερο εργαλείο, το οποίο εξετάζοντάς το μας βοηθάει να διακρίνουμε τις υπερβολές προς κάθε κατεύθυνση.
Ανατρέχοντας στο παρελθόν λοιπόν τέσσερα χρόνια πριν όταν οι δείκτες και οι μετοχές βρίσκονταν στα χαμηλότερα επίπεδα όλων των εποχών οι διεθνείς μεγάλοι οίκοι υποβάθμιζαν καθημερινά τις εταιρείες. Τα μακροοικονομικά στοιχεία που ανακοινώνονταν, ακόμη και όταν υπήρχαν θετικά μηνύματα, οδηγούσαν χαμηλότερα τις τιμές των μετοχών. Οι δείκτες φλέρταραν με όλο και πιο χαμηλά επίπεδα, καθώς κανείς δεν ήταν διατεθειμένος να ρισκάρει τοποθετήσεις σε μετοχές. Μέσα στο κλίμα της απαισιοδοξίας και της απογοήτευσης και, καθώς «το αίμα έρεε στις αγορές», ήρθε η στιγμή της αντιστροφής και της τετραετής ανόδου των αγορών. Πολλές εταιρείες, οι οποίες την περίοδο του 2003 θα οδηγούνταν στην καταστροφή, με βάση τις αναλύσεις των διεθνών οίκων, κατόρθωσαν με τη βοήθεια του «έξυπνου χρήματος» να καταγράψουν τρελές αποδόσεις. Ουδείς αγόραζε Εθνική στα 9 ευρώ, ΟΤΕ στα 8,5 ευρώ, Άλφα στα 10 ευρώ, Μυτιληναίο στα 1,8 ευρώ κ.ο.κ. διότι η «συντέλεια του κόσμου» που τόσο περίτεχνα είχε δημιουργηθεί από το «έξυπνο χρήμα», δεν άφηνε και πολλά περιθώρια για θετικές σκέψεις.
H σημερινή εικόνα των αγορών εν αντιθέσει διαφαίνεται εξαιρετικά θετική, καθώς το έξυπνο χρήμα κατόρθωσε να δημιουργήσει την ψευδαίσθηση ότι όλα πάνε καλά... Οι διεθνείς οίκοι, οι οποίοι συγκέντρωσαν σε εξευτελιστικά επίπεδα τις περισσότερες μετοχές, αναβαθμίζουν καθημερινά τις τιμές ωθώντας τους υπολοίπους μικροεπενδυτές και οίκους που έμειναν εκτός αγοράς να σπεύσουν να αγοράσουν...
Μάλιστα, για να κάνουν ακόμη πιο πιστευτό το γεγονός ότι δεν πρόκειται ποτέ να ξαναπέσουν οι τιμές των μετοχών, κάθε φορά που ανακοινώνονται αρνητικά μακροοικονομικά στοιχεία, οι δείκτες καταγράφουν νέα υψηλά... Χαρακτηριστικά αναφέρουμε την ομιλία του προέδρου της FED την περασμένη εβδομάδα, όπου ο κ. Μπερνάκι αναφέρθηκε στην ισχυρή αμερικάνικη οικονομία, στην ομαλή προσγείωση στην αγορά κατοικίας και στην πτώση του πληθωρισμού. Παρ'' όλο που τα στοιχεία έδειξαν πτώση στις ανεγέρσεις κατοικιών κατά 14,3% (ετήσια πτώση κοντά στο 40%) μεγαλύτερη από τον Αύγουστο του 1997 και άνοδο των πληθωριστικών πιέσεων, οι δείκτες κατέγραψαν νέα υψηλά Συν τοις άλλοις οι επενδυτές χρεώνονται καθημερινά για αγορές μετοχών φθάνοντας το χρέος σε υψηλά επίπεδα. Το συνολικό χρέος, σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία του NYSE, ανήλθε τον Ιανουάριο στα 285,61 δισ. δολάρια έναντι 278,53 δισ. δολ. τον Μάρτιο του 2000,που είχε καταγραφεί ως υψηλότερο ποσό δανεισμού για αγορές μετοχών. Όπως θα έλεγε και ο Κοστολάνι: «όταν η αγορές γεμίζουν ηλίθιους είναι ώρα να αποχωρούμε».
Οι συνεχείς αναβαθμίσεις εταιρειών αποτελεί ακόμη ένα κίνητρο για τοποθετήσεις, καθώς η σιγουριά, που αποπνέουν οι εκθέσεις των συγκεκριμένων οίκων, είναι πλέον εμφανής στο σύνολο της αγοράς. Οι αγορές, για παράδειγμα στην Εθνική στα 40 ευρώ και στον Μυτιληναίο στα 37, γίνονται χωρίς δεύτερη σκέψη, διότι η Citigroup, η οποία κατέχει ένα σημαντικό κομμάτι μετοχών της ΕΤΕ, αναβαθμίζει την τιμή της μετοχής στα 50 ευρώ. Βρε πώς αλλάζουν οι καιροί!!!!»… Οι μεγάλοι οίκοι κάνουν τη δουλειά τους αφήνοντας τους υπόλοιπους να ακολουθούν. Είναι αλήθεια ότι μεγαλεπήβολα σχέδια είχαμε το 1999 όμως την κατάληξη τους την ζήσαμε! Μεγαλεπήβολα σχέδια έχουμε και σήμερα! Την κατάληξη θα την ζήσουμε! Τις περισσότερες φορές η μελέτη της ιστορίας είναι η πολυτιμότερη βοήθεια, σύμμαχος και αρωγός μας στη σωστή κίνηση...
Την κατάληξη την ζήσαμε τελικά ως επιβεβαίωση του άρθρου μου, με το κραχ του 2008! Σήμερα δεν χρειάζεται να γράψω κάτι παραπάνω, καθώς η εικόνα στις αγορές είναι παρόμοια με εκείνη που ακολούθησαν τα δύο κραχ του 1999 και του 2008. Η μοναδική μου ένσταση βρίσκεται στην μετάλλαξη των αγορών, μέσω υπερσύγχρονών αλγορίθμων και ρομποτοποιημένων συστημάτων συναλλαγών που θα έκαναν τον Άλαν Γκάρισαν -πρώην προέδρου της FED που θεώρησε το κραχ του ''89 ως αποτέλεσμα αυτοματοποιημένων συναλλαγών- να χάσει τον ύπνο του. Η μελέτη της ιστορίας, των τεχνικών σημάτων κ.ο.κ. μπορεί να βοηθούν τους επενδυτές να καταλήξουν σε μια ασφαλής επενδυτική απόφαση η οποία όμως κρύβει τον κίνδυνο να αποδειχθεί καταστροφική, καθώς οι «γκρουπιέρηδες» των «χρηματοπιστωτικών καζίνο» «μεταλλάσσονται», ενώ κρατάν σημαδεμένα τα χαρτιά! Και πάντα εκ του ασφαλούς… «too big to fail»!
Αν σταθούμε σε μερικά από τα σημάδια των αγορών που είναι πανομοιότυπα με εκείνα των προηγουμένων κρίσεων στο νούμερο ένα τοποθετείται ο πρόεδρος Τραμπ, ο οποίος δήλωσε στις 14 Απριλίου 2019 ότι η κεντρική τράπεζα, αν είχε «κάνει τη δουλειά της σωστά», η Wall Street θα ήταν 5.000 έως 10.000 μονάδες υψηλότερα και ότι η αύξηση του ΑΕΠ θα ήταν «πάνω από 4%». Στην ουσία ο Τραμπ, ως παλαιός εκ των παλαιοτέρων κερδοσκόπος, παραδέχεται και συμβουλεύει την ανεξάρτητη κατά τα άλλα Κεντρική Τράπεζα ότι η δουλειά της (FED) είναι να ωθεί τις μετοχές υψηλότερα!!! Το νούμερο δύο το δίνουμε στον Τζέιμι Ντάιμον, έναν από τους ισχυρότερους τραπεζίτες στον κόσμο, που εκτίμησε ότι η αμερικανική οικονομία θα συνεχίσει να αναπτύσσεται για πολλά χρόνια ακόμη. Η Goldman Sachs επανέρχεται στο νούμερο τρία αισιόδοξη όπως πάντα και για το 2019 για την πορεία της Wall Street. Πώς να μην είναι άλλωστε αφού κατάφερε να καταστρέψει την Lehman Brothers to 2008 για να σωθεί η ίδια! θα κλείσουμε στο νούμερο τέσσερα και στις επαναγορές μετοχών, (παρόλο που υπάρχουν πολλά ακόμα στοιχεία προς ανάλυση). Από την οικονομική κρίση του 2008, οι εταιρείες του S&P 500 έχουν επαναγοράσει περίπου 5,5 τρισ. δολάρια από τις δικές τους μετοχές, οι οποίες αντιπροσωπεύουν περίπου το 20% της σημερινής κεφαλαιοποίησης στο χρηματιστήριο.
Όσο ψηλότερα πάει η αγορά τόσο πιο επικίνδυνη γίνεται! Οι αγορές πέφτουν πολύ πιο γρήγορα από ό,τι ανεβαίνουν! Το ξέρουν και το φοβούνται! Μαγικές συνταγές και φάρμακα δεν υπάρχουν! Κάθε νέα δόση από το ίδιο φάρμακο θα έχει μικρότερη δράση! Ο κ. “Θα κάνω τα πάντα να στηρίξω το ευρώ” και ο κ. “δουλειά της FED είναι να ωθεί τις μετοχές υψηλότερα” θα καταλάβουν πολύ σύντομα τα τραγικά λάθη που έκαναν στην αντιμετώπιση της κρίσης του 2008. Νομοτελειακά, όπως κάθε αντιμετώπιση μιας κρίσης δημιουργεί την επόμενη, έτσι και το «Τέρας του παγκοσμίου χρέους», που εκτίναξε η κρίση του 2008 και το «σκιώδες τραπεζικό σύστημα» που κινείται ανεξέλεγκτο από κανόνες, βάζουν τα θεμέλια της επανάληψης της ίδιας ιστορίας.
Το 2008 τα κέρδη 5 ετών χάθηκαν σε 3 μήνες! Τα κέρδη των τελευταίων δέκα ετών θα ακολουθήσουν και αυτά τους κανόνες της «βαρύτητας»,(πολλές εταιρείες έχουν ήδη ξεκινήσει). Σήμερα, το σύνολο των ανεπτυγμένων χωρών είναι υπέρ-χρεωμένες και εμφανίζουν δημοσιονομικά ελλείμματα. Οι περισσότεροι άνθρωποι στον πλανήτη είναι φορτωμένοι με δανεικά που δεν τα είδαν ποτέ!! Τα παιδιά και τα εγγόνια μας οφείλουν να πληρώνουν δόσεις για δανεικά τα οποία προέκυψαν από τις περίφημες «μοχλεύσεις»,( των Υπέρ-τραπεζών που επέζησαν του κραχ του 2008), που κάνουν το ένα ευρώ ή δολάριο να κλωνοποιείται σε 100-200-300 κ.ο.κ.,(δεν γνωρίζουμε που σταματάει-πιθανόν στο άπειρο θα ήταν το καταλληλότερο), ενώ συνεχίζουν το καταστροφικό τους έργο γνωρίζουν ότι θα της στηρίζουν γιατί απλά είναι πολύ μεγάλες για να καταρρεύσουν και γιατί αν δεν το κάνουν το «Χάος» παραμονεύει απομένει το πέταγμα της Πεταλούδας!
* Ο Μιχάλης Τουτζιάρης είναι χρηματιστηριακός αναλυτής.
