Τον κίνδυνο να προστεθεί και το 2019, στις πολλές χαμένες ευκαιρίες των προηγούμενων ετών, λόγω εκτροχιασμού της οικονομίας από μια παρατεταμένη προεκλογική περίοδο, επισημαίνει μιλώντας στο Liberal.gr, ο Γιώργος Παγουλάτος, καθηγητής Ευρωπαϊκής Πολιτικής και Οικονομίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών.
Η πρόβλεψή του είναι ότι η οικονομία θα σέρνεται μέχρι τις εκλογές, στο προεκλογικό κλίμα παροχών και παγώματος των μεταρρυθμίσεων, που σημαίνει ότι μεγάλο μέρος του 2019, θα πάει χαμένο, επηρεάζοντας αρνητικά το σύνολο της χρονιάς, άρα όσο νωρίτερα γίνουν οι εκλογές, τόσο καλύτερα.
«Ναι, είναι εξαιρετικά πιθανό οι προβλέψεις για το ρυθμό μεγέθυνσης του 2019 να αναθεωρηθούν προς τα κάτω, και αυτό δεν είναι καν το κακό σενάριο. Το κακό σενάριο θα ήταν η Ελλάδα να παραμείνει αποκλεισμένη από τις αγορές και το 2019», τονίζει ο κ. Παγουλάτος. Και δεν παραλείπει να προσθέσει αυτό που πολλοί θέλουν να αγνοούν, ότι η συνεχιζόμενη αδυναμία πρόσβασης της χώρας στις αγορές τροφοδοτεί σενάρια προσφυγής της Ελλάδας σε ένα νέο πρόγραμμα.
Στις προβλέψεις του ο καθηγητής του ΟΠΑ συνυπολογίζει και το γεγονός ότι το 2019 εκτιμάται ότι θα είναι η χειρότερη χρονιά μετά την τελευταία θετική τετραετία για την ευρωπαϊκή οικονομία, με τον Μακρόν αποδυναμωμένο, την Ιταλία πάντα απρόβλεπτη, και το παράθυρο ευκαιρίας για γενναιότερες μεταρρυθμίσεις στην Ευρωζώνη να έχει κλείσει.
Αποτιμώντας το 2018, μιλά για μια χρονιά που δεν δικαίωσε τις αισιόδοξες προσδοκίες της κυβέρνησης για έξοδο της Ελλάδας στις αγορές, για την οποία δεν φταίει η επιδείνωση στην Ιταλία, παρά η ίδια η ελληνική οικονομία που αδυνατεί να εμπνεύσει εμπιστοσύνη, με τη χώρα να παραμένει μια «ειδική περίπτωση».
Συνέντευξη στο Γιώργο Φιντικάκη
Κάντε μας μια αποτίμηση του 2018 όσον αφορά την εικόνα της ελληνικής οικονομίας, και των προσδοκιών που υπήρχαν σε κάποιους ένα χρόνο πριν, για ισχυρή ανάπτυξη, μαζική προσέλκυση επενδύσεων, έξοδο στις αγορές…
Το 2018 δεν δικαίωσε τις αισιόδοξες προσδοκίες της κυβέρνησης παρά την ολοκλήρωση του 3ου Μνημονίου. Η Ελλάδα παραμένει αποκλεισμένη από τις αγορές, το μαξιλάρι ρευστότητας αδυνατεί να λειτουργήσει όπως έπρεπε, δηλαδή ως «εγγύηση» προς τους επενδυτές για να αγοράσουν ελληνικά ομόλογα.
Σκοπός δεν ήταν η κυβέρνηση να χρησιμοποιήσει το μαξιλάρι για τις δανειακές της ανάγκες. Ως αρχική εξήγηση για την άνοδο του ελληνικού σπρεντ προβλήθηκε η επιδείνωση στην Ιταλία.
Όμως τις τελευταίες εβδομάδες βλέπουμε το επιτόκιο του ιταλικού δεκαετούς ομολόγου να αποκλιμακώνεται σημαντικά ενώ το ελληνικό παραμένει κολλημένο κοντά στο 4,4%.
Άρα το πρόβλημά μας δεν είναι η Ιταλία αλλά ότι η ελληνική οικονομία αδυνατεί να εμπνεύσει εμπιστοσύνη. Οι προβλέψεις μεγέθυνσης αναθεωρήθηκαν προς τα κάτω, και η ανάπτυξη το 2018 παραμένει απογοητευτική για μια οικονομία που εξέρχεται από τόσο μακρά και βαθιά ύφεση.
To 2019 δείχνει ότι θα είναι διεθνώς μια αρκετά πιο δύσκολη χρονιά απ' ότι το 2018. Τι μπορεί να φέρουν όλες αυτές οι εστίες αβεβαιότητας μαζί όπως Brexit, απρόβλεπτος Τραμπ, εμπορικοί πόλεμοι, έξαρση λαϊκισμού, ευρωεκλογές; Πως φαντάζεσθε τη παγκόσμια οικονομία σε ένα χρόνο από σήμερα;
Να προσθέσω την αναμενόμενη επιβράδυνση της γερμανικής οικονομίας (λόγω εμπορικού πολέμου, κρίσης της αυτοκινητοβιομηχανίας, κλπ) που επιδρά αρνητικά στην Ευρωζώνη.
Μια επιδείνωση του οικονομικού περιβάλλοντος τείνει να καθιστά τη Γερμανία (όπως και τη Γαλλία) πολιτικά πιο εσωστρεφείς και απρόθυμες για γενναιότερες αποφάσεις στην Ευρώπη.
Το 2019 βρίσκει τον Μακρόν αποδυναμωμένο στο εσωτερικό μέτωπο, με την φιλόδοξη ευρωπαϊκή ατζέντα του διαψευσμένη. Η Ιταλία παραμένει απρόβλεπτη, παρά την προσωρινή ανακωχή στο θέμα του προϋπολογισμού.
Ούτως ή άλλως το παράθυρο ευκαιρίας για γενναιότερες μεταρρυθμίσεις στην Ευρωζώνη έχει κλείσει για το 2019, έτος σκληρής διαπραγμάτευσης για τον κοινοτικό προϋπολογισμό.
Συνολικά, το 2019 εκτιμάται ότι θα είναι η χειρότερη χρονιά μετά την τελευταία θετική τετραετία της ευρωπαϊκής οικονομίας, με σημαντικούς κινδύνους επιδείνωσης στην παγκόσμια οικονομία.
Σε τι βαθμό πιστεύετε ότι θα επηρεάσουν τα παραπάνω την Ελλάδα ; Ανάλογα δηλαδή με την ένταση που θα έχουν, μπορεί να δούμε από χαμηλότερο ρυθμό ανάπτυξης (καλό σενάριο) έως κάτι ακόμη πιο αρνητικό (κακό σενάριο);
Μια διεθνής οικονομία επιβράδυνσης και συρρίκνωσης της ρευστότητας αυξάνει τους κινδύνους για τις πιο ευάλωτες οικονομίες της περιφέρειας, εντείνοντας μια τάση «φυγής προς την ασφάλεια».
Η Ελλάδα δυστυχώς παραμένει χώρα υψηλού ρίσκου για τους επενδυτές, όπως δείχνει το υψηλό ασφάλιστρο κινδύνου.
Ναι, είναι εξαιρετικά πιθανό οι προβλέψεις για το ρυθμό μεγέθυνσης του 2019 να αναθεωρηθούν προς τα κάτω, και αυτό δεν είναι καν το κακό σενάριο. Το κακό σενάριο θα ήταν η Ελλάδα να παραμείνει αποκλεισμένη από τις αγορές και το 2019. Και έχουμε δει ότι οι αγορές έχουν την τάση να ενεργοποιούν αυτοεκπληρούμενες προφητείες.
Η ανησυχία ότι οι προεκλογικές παροχές μπορεί να βγάλουν την οικονομία από την πορεία προς την κανονικότητα, είναι δεδομένη. Κάντε μας επομένως μια πρόβλεψη για την εικόνα της ελληνικής οικονομίας το 2019 - που πέραν των διεθνών προκλήσεων, είναι και εκλογική χρονιά- και πείτε μας τι κληροδοτεί αυτή η κυβέρνηση στην επόμενη;
Η πρόβλεψή μου είναι ότι η οικονομία θα σέρνεται σε αδύναμη μεγέθυνση μέχρι τις εκλογές, στο προεκλογικό κλίμα παροχών και παγώματος των μεταρρυθμίσεων. Υπό την έννοια αυτή όσο νωρίτερα γίνουν οι εκλογές τόσο καλύτερα για την οικονομία.
Η προοπτική νίκης της ΝΔ θα εκληφθεί ως θετική από τις αγορές (market positive), ιδίως μια προοπτική αυτοδυναμίας που δεν θα εξαρτάται από ένα τρίτο κόμμα. Όμως θα πρέπει να αποσυρθεί το πολιτικό ρίσκο των πρόωρων εκλογών (με απλή αναλογική) για την εκλογή Προέδρου της Δημοκρατίας για να υπάρξει «καθαρός διάδρομος» επανεκκίνησης.
Αυτά όλα σημαίνουν ότι μεγάλο μέρος του 2019 (μέχρι το καλοκαίρι;) θα πάει χαμένο χωρίς ουσιαστικές θετικές μεταβολές, επηρεάζοντας αρνητικά το συνολικό ετήσιο αποτέλεσμα του 2019. Αυτή η κυβέρνηση κληροδοτεί στην επόμενη μια οικονομία χαμηλής εμπιστοσύνης και υψηλής ευπάθειας, και κυρίως μια τριετία χαμένων ευκαιριών.
Τελικά, πόσο στοίχισε στη χώρα- αλλά και πόσο πιστεύετε ότι θα της στοιχίσει- η χαμένη «χρυσή τριετία» 2015-2017, με τα χαμηλά επίπεδα επιτοκίων, την άφθονη ρευστότητα, τους υψηλούς ρυθμούς παγκόσμιας ανάπτυξης; Το ρωτώ γιατί αρκετοί αναλυτές, όπως και δημοσιεύματα, δεν αποκλείουν η Ελλάδα να χρειαστεί στο σύντομο μέλλον, ξανά οικονομική βοήθεια…
Είναι δύσκολο να υπολογιστεί η συνολική ζημιά της χώρας την τριετία που πέρασε, αποτέλεσμα κυρίως του καταστροφικού πρώτου εξαμήνου 2015, αποτιμώμενη σε κόστος άνω των 100 δισ. ευρώ.
Ήταν η ευνοϊκότερη τριετία για την Ευρωζώνη, που θα μπορούσαμε να είχαμε καβαλήσει το κύμα ταχείας ανάκαμψης, και χάσαμε μια μοναδική ευκαιρία που δεν θα επανέλθει. Η έλλειψη ισχυρής ανάκαμψης (όπως εάν είχαμε επωφεληθεί από το πρόγραμμα ποσοτικής χαλάρωσης, κλπ) αντίθετα με τις άλλες χώρες Μνημονίων που όλες έχουν ανακτήσει το χαμένο έδαφος, έχει καταστήσει την Ελλάδα «ειδική περίπτωση».
Η συνεχιζόμενη αδυναμία πρόσβασης στις αγορές τροφοδοτεί σενάρια προσφυγής σε νέο πρόγραμμα, υπό το αναθεωρημένο πλέον καθεστώς του ESM, που αυξάνει την ανησυχία των επενδυτών στα ελληνικά ομόλογα.
Θα χρειαστεί εργώδης και συντονισμένη προσπάθεια από την επόμενη κυβέρνηση για να αντιστραφεί ο φαύλος κύκλος ευπάθειας και αρνητικών προσδοκιών που αφήνει πίσω της αυτή η κυβέρνηση.
* Ο Γιώργος Παγουλάτος είναι καθηγητής Ευρωπαϊκής Πολιτικής και Οικονομίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών
