Του Σάκη Μουμτζή
Μεγάλη ημέρα για τον Ελληνισμό και την Ορθοδοξία. Μεγάλη ημέρα για τα εκατομμύρια των πιστών που γιορτάζουν σε όλες τις μικρές και μεγάλες εκκλησίες της πατρίδας μας. Μεγάλη ημέρα γιατί έχει ενσωματωθεί στην ταυτότητα τους.
Η Πίστη είναι μια ανθρώπινη κατάσταση που δεν μπορεί να ερμηνευθεί ορθολογικά. Δεν υπόκειται σε αναλυτικούς κανόνες. Γι΄αυτό και όσοι εμφορούνται από έναν ολοκληρωτικό ορθολογισμό είτε την προσπερνούν είτε την χλευάζουν. Δεν μπορούν να κατανοήσουν πως καλύπτει μια βαθιά ανθρώπινη ανάγκη, που εκπορεύεται από την εγνωσμένη ασημαντότητα της ύπαρξης μας. Την συνείδηση πως και αυτή η απειροελάχιστη στιγμή της παρουσίας μας στον χρόνο, μπορεί να τεθει εν αμφιβόλω ή και να ακυρωθεί, ανά πάσα στιγμή.
Η ζωή της Ανθρωπότητας είναι γεμάτη από περιστατικά που το πιστοποιούν.
Ο άνθρωπος από αρχαιοτάτων χρόνων επινόησε την Θεότητα και της προσέδωσε ανθρώπινη μορφή. Κάθε θρησκεία έχει τις θεότητες της, που ορίζουν τις τύχες των πιστών της και γι΄αυτό γίνονταν και γίνονται αντικείμενο λατρείας και αποτελούν το τελευταίο καταφύγιο της προσμονής και της ελπίδας.
Η Ορθοδοξία έχει την κυρίαρχη μορφή της Μεγαλόχαρης της Βρεφοκρατούσας. Την Υπέρμαχο Στρατηγό. Αυτήν που επικαλούνται στις δύσκολες τους ώρες—κατά ανεξήγητο τρόπο-- ακόμα και αυτοί που δεν πιστεύουν. «Παναγίτσα μου, βοήθα με», λέει ο απλός πολίτης και ο πιο περισπούδαστος άνθρωπος του πνεύματος. Στις κρίσιμες στιγμές όλοι σε αυτήν καταφεύγουμε, από αυτήν περιμένουμε το θαύμα, όταν η επιστήμη καταθέτει την αδυναμία της.
Αυτό αποτυπώνεται στις συγκλονιστικές εικόνες των χιλιάδων πιστών που γονατιστοί φτάνουν στην εκκλησία της Παναγίας της Τήνου. Οι δήθεν διανοούμενοι φρίττουν με την σκηνή. Είτε ειρωνεύονται είτε σαρκάζουν.
Προφανώς δεν αντιλαμβάνονται τον πόνο και την απόγνωση όλων αυτών των ανθρώπων που τους ώθησαν σε αυτή την πορεία την γεμάτη οδύνη. Προφανώς δεν αντιλαμβάνονται –γιατί δεν μπορούν να προσεγγίσουν το φαινόμενο με τα νοητικά εργαλεία που διαθέτουν—πως η προσμονή του θαύματος συντηρεί στην ζωή όλους αυτούς που βιώνουν ένα προσωπικό δράμα.
Μήπως όλο αυτό το σκηνικό φανερώνει σκοταδισμό; Μήπως δηλώνει μια προ-νεωτερική κατάσταση; Όχι, βέβαια. Δηλώνει την αδυναμία του ανθρώπου, τα όρια του, μπροστά σε τραγικές καταστάσεις. Όταν η επιστήμη σηκώνει τα χέρια της ψηλά, υπάρχει το θαύμα. Και για τους πιστούς και η ίδια η επιστήμη είναι απόδειξη του θαύματος. «Η Πίστη σου σέσωκε σε».
Είναι νομίζω ολοφάνερο πως ο Διαφωτισμός και τα νοητικά του εργαλεία δεν μπορούν να ερμηνεύσουν επαρκώς την ανθρώπινη συμπεριφορά. Και κυρίως δεν μπορούν να ερμηνεύσουν τις οριακές εμπειρίες των ανθρώπων.
Ίσως αυτό το θέαμα της ατέλειωτης πορείας του πόνου και της οδύνης που παρατηρούμε κάθε χρόνο στην Τήνο, να μας κάνει να αναθεωρήσουμε βασικές παραδοχές που ορίζουν την ύπαρξη μας.
Προσωπικά, έχοντας ολοκληρώσει αυτήν την αναθεώρηση στέκομαι με ευλάβεια και συμπόνια στο δράμα των συνανθρώπων μας και βιώνω πλήρως την δύναμη της πίστης, όπως αυτή συμβολίζεται σε μιαν εικόνα, σε έναν ψαλμό, σε ένα ιερό κείμενο.
Δεν χρειάζεται να δοκιμασθούμε για να πιστέψουμε. Δεν χρειάζεται να ανταριασθούμε ψυχικά για να γαληνέψουμε. Μια ματιά στην Μεγαλόχαρη την Βρεφοκρατούσα αρκεί.
Χρόνια πολλά.
