του Δημήτρη Δημητράκου
Δεν πιστεύω στην παρακμή της Ελλάδας ή οποιασδήποτε χώρας, με την έννοια μιας ιστορικής αναγκαιότητας που την ωθεί από το κακό στο χειρότερο. Υπάρχει, όμως, παρακμή ως γενικό συναίσθημα ή συλλογικό βίωμα σε ορισμένες περιόδους, που οφείλεται σε συγκεκριμένα γεγονότα. Υπάρχουν περιπτώσεις που το συναίσθημα αυτό γίνεται έντονο. Ο Γάλλος φιλόσοφος και κοινωνιολόγος Ρεμόν Αρόν αναφέρει πόσο έντονο ήταν το συναίσθημα αυτό της παρακμής στη Γαλλία του Μεσοπολέμου, ιδίως τη δεκαετία 1930-40. Στη σημερινή Ελλάδα είναι επίσης διάχυτη η πεποίθηση ότι η χώρα έχει μείνει πίσω τα τελευταία δέκα χρόνια, τη στιγμή που άλλες χώρες έχουν πάει μπροστά. Κάθε τόσο διαβάζουμε για τις όλο και χαμηλότερες επιδόσεις της Ελλάδας στην ασφάλεια, στην ποιότητα ζωής, στην οικονομική ελευθερία, στην καταπολέμηση της διαφθοράς.
Από μόνοι τους, όμως, οι δείκτες αυτοί δεν σημαίνουν ότι μια χώρα βρίσκεται σε παρακμή. Η παρακμή είναι συλλογικό βίωμα. Βρίσκεται σε παρακμή μια κοινωνία αν είναι διάχυτη η εντύπωση ότι παρακμάζει. Αυτή η εντύπωση επικρατούσε στη Γαλλία του Μεσοπολέμου, στη Βρετανία των δεκαετιών '60 και '70, όπως και στην Ελλάδα σήμερα.
Υπάρχει τρόπος να αντιστραφεί το κλίμα αυτό; Στη Γαλλία το κατάφερε ο Ντε Γκολ το 1958 - μετά την ήττα της στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, τους καταστρεπτικούς αποικιακούς πολέμους στην Ινδοκίνα και την Αλγερία και πολύχρονη πολιτική αστάθεια και πενιχρές επιδόσεις στην οικονομία. Ο Ντε Γκολ πέτυχε την αναστροφή του κλίματος παρακμής και ηττοπάθειας, επέβαλε βαθιές θεσμικές τομές και τερμάτισε τον πόλεμο στην Αλγερία.
Ανάλογα πέτυχε και η Θάτσερ στη Βρετανία όταν ανέλαβε τα ηνία της εξουσίας το 1979. Επέβαλε μια ακραιφνώς φιλελεύθερη οικονομική πολιτική, με τολμηρά νομοθετήματα που περιόριζαν τη δύναμη των εργατικών συνδικάτων, καταπολέμησε την τρομοκρατία και πέτυχε την οικονομική ευημερία και σταθερότητα. Η Βρετανία ανορθώθηκε και ξανάγινε Μεγάλη Βρετανία, χωρίς την παλιά της αυτοκρατορία. Κυρίως, όμως, έπαψε να λογίζεται ως χώρα που έχει πάρει την κατιούσα, τόσο από τους ίδιους της Βρετανούς όσο και από τους ξένους. Το κλίμα αντιστράφηκε πλήρως.
Προκύπτει το εύλογο ερώτημα αν μπορεί το ίδιο να συμβεί και στην Ελλάδα. Πιστεύω ότι μπορεί. Αλλά προϋποθέτει την πραγματοποίηση μιας μεγάλης ανατροπής στις νοοτροπίες, στους θεσμούς, στην πολιτική που θα εφαρμοστεί. Δεν μπορεί να επέλθει ανόρθωση χωρίς την ανατροπή αυτή, την οποία μπορεί να φέρει εις πέρας ηγετική προσωπικότητα πλαισιωμένη με το κατάλληλο επιτελείο, που θα προχωρούσε ανυποχώρητα στην εφαρμογή μιας τολμηρής πολιτικής. Όμως, μόνο όταν η ανάγκη τέτοιων τολμηρών αλλαγών γίνει κοινή συνείδηση, και όταν εκφραστεί σαν απαίτηση της μεγάλης πλειονότητας για ριζικές αλλαγές, για μεγάλες μεταρρυθμίσεις με στόχο την έξοδο της χώρας από το τέλμα, μπορεί να μπει σε εφαρμογή μια τέτοια πολιτική. Αυτό είναι σήμερα δυνατόν να γίνει. Προέχει, όμως, μια αλλαγή στις νοοτροπίες, στην πολιτική και κοινωνική μας κουλτούρα, που αλλάζει πιο δύσκολα ακόμα και από το Σύνταγμα και άλλους θεσμούς.
*Αναδημοσίευση από τον Φιλελεύθερο της 18ης Ιουνίου 2019
