Η ιστορία είναι τόσο παλιά, όσο και τα χρόνια τους μεταπολίτευσης. Τουλάχιστον. Επαναλαμβάνεται σχεδόν κάθε χρόνο και με λίγες λέξεις περιγράφεται ως εξής: στις αρχές του καλοκαιριού, το υπουργείο Οικονομικών βγάζει πομπώδεις ανακοινώσεις για το σαφάρι ελέγχου που ξεκινάει στις τουριστικές περιοχές. Τα Μέσα ενημέρωσης τις αναπαράγουν με πηχυαίους τίτλους στα πρωτοσέλιδά τους, θεωρώντας ότι πρόκειται για πολύ σημαντικές ειδήσεις. Συμβαίνει με σχεδόν πανομοιότυπο τρόπο.
Γνωστή και αναμενόμενη και η συνέχεια. Οι ανακοινώσεις του υπουργείου ουσιαστικά κινητοποιούν τους ενδιαφερόμενους. Αυτούς δηλαδή που είναι ύποπτοι για φοροδιαφυγή. Με διάφορους τρόπους (για παράδειγμα ελέγχοντας τα εισιτήρια των υπαλλήλων του ΣΔΟΕ κλπ που επισκέπτονται τα νησιά), μαθαίνουν πότε και για πόσο χρόνο θα βρίσκονται στην περιοχή τους οι ελεγκτές και μεταμορφώνονται σε νομοταγείς επιχειρηματίες. Ξαφνικά, αυξάνεται ο αριθμός των αποδείξεων που κόβονται, αυξάνονται οι προσλήψεις (έως τότε ανασφάλιστων) εργαζόμενων και γενικότερα όλα μοιάζουν να λειτουργούν σαν να πρόκειται για μια μικρή πόλη της Ελβετίας. Λίγες ημέρες μετά (όταν τα κλιμάκια του υπουργείου) αποχωρούν, όλα επανέρχονται στην κατάσταση που υπήρχε πριν.
Σε μια χώρα όπου η φοροδιαφυγή εξακολουθεί και αποτελεί μια από τις μεγαλύτερες πληγές της (υπολογίζεται ότι κινείται μεταξύ 6-9% του ΑΕΠ και το κράτος χάνει περίπου 16 δισ. κάθε χρόνο-στοιχεία ερευνάς διαΝΕΟσις - Ιούνιος 2016), η αντιμετώπισή της μοιάζει με καλοστημένη παράσταση με απόλυτα προβλέψιμη υπόθεση και σενάριο.
Η επαναλαμβανόμενη αυτή παράσταση εξυπηρετεί πολλούς. Γι' αυτό άλλωστε επαναλαμβάνεται και θεωρείται επιτυχημένη. Εξυπηρετεί τους εκάστοτε υπουργούς Οικονομικών (δηλαδή τις κυβερνήσεις), που επιχειρούν να δείξουν ότι ενδιαφέρονται για την αντιμετώπιση του προβλήματος. Εξυπηρετεί πολλούς από εκείνους που φοροδιαφεύγουν γιατί γνωρίζουν για πόσο χρόνο και πότε ακριβώς ενδέχεται να ελεγχθούν. Έχουν όλο τον υπόλοιπο χρόνο για να φοροδιαφεύγουν ή να μην ασφαλίζουν τους εργαζόμενους τους.
Η παράσταση δεν θα μπορούσε να μην επαναληφθεί και φέτος. Διαβάσαμε πάλι ανακοινώσεις του υπουργείου για το άγριο σαφάρι που ξεκινάνε οι υπηρεσίες του σε όλη την επικράτεια με 30.000 ελέγχους που θα πραγματοποιηθούν. Ακούσαμε και για κυβερνητικούς παράγοντες που έδωσαν τις σχετικές εντολές. Μάθαμε που θα γίνουν έλεγχοι αυτοί. Εκείνο που απομένει για να ολοκληρωθεί η παράσταση, είναι να μας ανακοινώσουν και κάποια στοιχεία που υποτίθεται θα δείχνουν ότι οι έλεγχοι απέφεραν σημαντικά αποτελέσματα. Η παράσταση θα έχει ολοκληρωθεί τότε. Θα επαναληφθεί τον επόμενο χρόνο.
Όταν το αυτονόητο (οι έλεγχοι για φοροδιαφυγή, ασφάλιση εργαζομένων κ.λ.π.) μετατρέπεται σε σημαντική είδηση που με περίσσιες δόσεις εντυπωσιασμού ανακοινώνει το αρμόδιο υπουργείο, δεν υπάρχουν σοβαρές ελπίδες για να αντιμετωπιστεί. Όταν το αυτονόητο, η αντιμετώπιση της δηλαδή, σταματήσει να έχει τα στοιχεία ενός καλοστημένου θεάματος και αποτελέσει χαρακτηριστικά μιας συνηθισμένης λειτουργίας του κράτους, τότε κάτι μπορεί να γίνει…
Γιάννης Παντελάκης
