Του Κυριάκου Αθανασιάδη
Ο Τάμεσης είναι ένα παράδειγμα που δείχνει πώς μπορούν να αναρρώσουν τα ποτάμια και οι λίμνες άπαξ και μειωθεί η βιομηχανική ρύπανση και αναγκαστούν οι εταιρίες αποχέτευσης να επεξεργάζονται το νερό και να διατηρούν επαρκή αποχετευτικά δίκτυα. Το 1957, ο ρυπαρός και δυσώδης ποταμός κηρύχθηκε βιολογικά νεκρός. Σήμερα, η υγεία του είναι εξαιρετική και διαθέτει 125 διαφορετικά είδη ψαριών.
Αυτό είναι ένα πολύ μικρό απόσπασμα από το βιβλίο του Johan Norberg, «Πρόοδος: Δέκα λόγοι να ανυπομονούμε για το μέλλον» (μετάφραση Γιάννης Βογιατζής, Εκδόσεις Παπαδόπουλος). Μέσα στον καταστροφολογικό και απαισιόδοξο κόσμο µας, η συναρπαστική αυτή μελέτη του Σουηδού πολιτικού αναλυτή και συγγραφέα Norberg, που έχει σαν κύρια ενδιαφέροντά του την παγκοσµιοποίηση, την επιχειρηματικότητα και τις ατομικές ελευθερίες, συνιστά µια ρεαλιστική έκκληση αισιοδοξίας βασισμένη σε πραγματικά δεδομένα: είναι ένα βιβλίο που διαβάζεται με χαμόγελο και με μεγάλο ενδιαφέρον.
Το απολύτως ενδιαφέρον με το βιβλίο αυτό όμως, στο οποίο ανατρέχω συχνά για μία εμψυχωτική ένεση, είναι ακριβώς το ότι βασίζεται σε δεδομένα: σε facts, σε αριθμούς — και οι αριθμοί έχουν την τάση να μην ψεύδονται. Ο Norberg δεν θεωρητικολογεί και δεν ηθικολογεί. Δεν κάνει κάποιου είδους πολιτική, και δεν κηρύσσει από άμβωνος. Αντιθέτως, εξετάζει και αναλύει «στο εργαστήριο» επίσημα στατιστικά στοιχεία από τα Ηνωμένα Έθνη, την Παγκόσμια Τράπεζα και την Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας — οργανισμούς που μάλλον ξέρουν κάτι παραπάνω από εμένα, έναν μέσο χρήστη των social media.
Και συμπεραίνει, έτσι, πως, παρά τον λόγο περί του αντιθέτου, παρά τη σχεδόν κοινή πεποίθηση πως είμαστε «στο παρά πέντε», πως η Γη καταστρέφεται ή πως θα ζήσει χωρίς εμάς, πως βασιλεύει το έγκλημα ή πως οι ελευθερίες των ανθρώπων τίθενται υπό αμφισβήτηση —για να αναφερθούμε σε λίγα μόνο από τα θέματα που τον απασχολούν—, στην πραγματικότητα συμβαίνει βέβαια το εντελώς αντίθετο: τα πάμε πολύ καλύτερα από ποτέ. Και αυτό, επαναλαμβάνουμε, δεν είναι μια κουβέντα που λέγεται, αλλά είναι αντικειµενικά µετρήσιµο — προοδεύουμε, και προοδεύουμε συνεχώς: γραμμικά.
Και, μάλιστα, θα συνεχίσουμε να το κάνουμε. Θα συνεχίσουμε να προοδεύουμε. Αυτή η τάση της ανθρωπότητας —της κοινής της συνισταμένης— είναι ακριβώς εγγεγραμμένη στο DNA μας, είναι δηλαδή κάτι που δεν μπορούμε να κάνουμε χωρίς αυτό. Η δε σύγκριση με παλαιότερες εποχές, όπως λέμε πολύ συχνά από αυτή τη στήλη, είναι καταδικαστική για οποιαδήποτε από αυτές τις άλλες εποχές. Κυριολεκτικά, για οποιαδήποτε και οπουδήποτε.
Για να κάνουμε μία μικρή παρένθεση, θα σας θυμίσω αυτή την πολύ γνωστή γελοιογραφία που κυκλοφορεί στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και που μάλλον θα την έχετε δει: Αριστερά, δείχνει μία σκηνή σε ένα χωριό που έχει δεχτεί επίθεση από μια οπλισμένη συμμορία (συμμορία ή οργανωμένο στρατό, δεν έχει σημασία, και, τον καιρό εκείνο, δεν είχε και ουσιαστική διαφορά).
Οι οπλισμένοι άντρες σκοτώνουν τα γυναικόπαιδα, κάποιοι χωρικοί αντιστέκονται και τρυπούν με τσουγκράνες τα κεφάλια των επιτιθεμένων, ένας κτηνώδης τύπος πετάει κάτω ένα βρέφος, άλλος κόβει το λαρύγγι ενός παπά κ.ο.κ. Η Κόλαση επί γης. Στα δεξιά, παρουσιάζει μία σκηνή από το σήμερα, όπου καθισμένοι σε ένα τρένο ή κάτι τέτοιο, οι πάντες, άντρες, γυναίκες και παιδιά, χαζολογούν στα κινητά τους. Η λεζάντα λέει, «Αχ! Πού είναι οι παλιές καλές μέρες που η τεχνολογία δεν μας είχε αποξενώσει», ή κάτι τέτοιο. Δεξιά είναι το σήμερα, αριστερά είναι ο 19ος αιώνας, ή ο Μεσαίωνας ή ο Χρυσούς Αιών του Περικλέους — δεν έχει σημασία τι ακριβώς από αυτά.
Φυσικά, όλα αυτά δεν έχουν εξαλειφθεί πλήρως. Ακόμη υπάρχουν οργανωμένες συμμορίες —όπως η Μπόκο Χαράμ επί παραδείγματι—, που ευχαρίστως θα τσαλαπατούσαν με τις αρβύλες τους όλα τα μωρά ενός χωριού — και συχνά το κάνουν. Αλλά είναι ακριβώς τέτοιες όλες αυτά, τόσο περιθωριακά «κινήματα» που, αν όχι αύριο, ασφαλώς και θα αφανιστούν από προσώπου γης μέσα στα επόμενα ελάχιστα χρόνια. Θα είμαστε εδώ για να το δούμε αυτό με τα ίδια μας τα μάτια, δεν είναι κάτι που θα γίνει γενικώς «στο μέλλον».
Όμως παλιά αυτό ήταν ο κανόνας. Και μάλιστα ήταν ο κανόνας ακόμη και σε κοινωνίες στον αντίποδα του σκοταδιστικού ισλαμισμού, όπως ακριβώς η αρχαία Αθήνα, που οι πάντες σεβόμαστε με όλη τη δύναμη της ψυχής μας. Έτσι τούς έκοβαν τα λαρύγγια τότε. Δεν το έκαναν με τον «καλό τρόπο». Δεν ήξεραν κάποιον καλό τρόπο.
Εν πάση περιπτώσει, τα λέω όλα αυτά γιατί, εξ όσων έχω καταλάβει, από τη μία οι φωνές της υπέροχης και ηρωικής Γκρέτα, αυτού του αυστηρού συμβόλου αφύπνισης, και από την άλλη η τρομώδης καταστροφή στον Αμαζόνιο έχουν σπείρει στις καρδιές πολλών την αμφιβολία για το μέλλον που έρχεται, και συνακόλουθα για τη νομοτέλεια της προόδου. Και γιατί εγώ πιστεύω, από όσο τέλος πάντων μπορώ να διαβάζω τα πράγματα, ότι κάνουν πελώριο λάθος.
Πιστεύω ότι η νέα οικονομία που έρχεται, παρ' όλα τα εμπόδια που θα μπουν μπροστά της, θα καταφέρει εντέλει να μας προσφέρει καλύτερη ποιότητα ζωής. Και πολύ πιο φτηνή από όσο είναι σήμερα. Όχι, ο πλανήτης μας δεν θα σταματήσει να μας φιλοξενεί, και μάλιστα να μας φιλοξενεί σε ολοένα και υψηλότερο επίπεδο για ολοένα και περισσότερους: ό,τι δηλαδή γίνεται ακριβώς σε όλη την ιστορία της ανθρωπότητας — δεν υπήρξαν εξαιρέσεις σ' αυτό? ούτε θα υπάρξουν.
Θα εκμεταλλευτούμε όσο και στα πιο τρελά όνειρά μας την ηλιακή και την αιολική ενέργεια: νομοτέλεια. Θα έχουμε όλο και πιο καλά, γρήγορα και ασφαλή αυτοκίνητα και γενικώς μέσα μεταφοράς, που δεν θα μολύνουν καθόλου το περιβάλλον: νομοτέλεια. Μέσα στην επόμενη δεκαετία, οι συνολικές εκπομπές διοξειδίου του άνθρακος θα μειωθούν τόσο πολύ, που το 2019 σε σχέση με το 2029 θα θυμίζει το Λονδίνο της πρώτης Βιομηχανικής Εποχής σε σχέση με το 2019: νομοτέλεια. Θα μπορούν να τρέφονται από εξαιρετικής ποιότητας γενετικά τροποποιημένα λαχανικά, δημητριακά ΚΑΙ συνθετικό κρέας όλοι οι άνθρωποι που θα ζουν σ' αυτόν τον ωραίο πλανήτη — όχι μόνο εγώ κι εσείς: νομοτέλεια.
Όπως επίσης ξέρω πως η καταπολέμηση της βίας, η ισότητα των φύλων και των φυλών και η πάσης μορφής ελευθερία θα είναι πάντα χαραγμένες με μεγάλα γράμματα στην πρώτη αράδα των προτεραιοτήτων μας. Μπορεί σήμερα να απέχουμε από την επίλυση όλων των προβλημάτων του πλανήτη, αλλά έχουμε μία καλή εικόνα των λύσεων που θα δώσουν πολλές χιλιετίες ακόμα προόδου στον άνθρωπο.
Τα παιδιά μας θα ζήσουν σε έναν καλύτερο πλανήτη. Μία στρατιά επιστημόνων και τεχνοκρατών δουλεύει μεθοδικά και με το κεφάλι σκυμμένο πάνω σ' αυτό, και οι πολιτικοί —και οι ψηφοφόροι τους— θα ακολουθήσουν τα κελεύσματά τους.
Όλα θα πάνε καλά.
ΥΓ. Ωστόσο, είναι καλό, φίλε αναγνώστη, να αναθεωρήσεις κι εσύ τον τρόπο που διαχειρίζεσαι τα οικιακά απορρίμματά σου. Φρόντισε από σήμερα (όχι από αύριο, θα ήταν ανόητη υπεκφυγή) να κάνεις ΣΩΣΤΗ ανακύκλωση. Οι τρόποι είναι γνωστοί σε όλα τα παιδιά του Δημοτικού. Κι εσύ δεν το κάνεις καλά. Ξεκίνα από τώρα λοιπόν. Πάρε μέρος. Αλλά κάν' το με την ψυχή σου.
