Για την ελληνοτουρκική κρίση και την εκμετάλλευση της ΑΟΖ της Κύπρου μιλάει στο Liberal ο αναπληρωτής καθηγητής του Διεθνούς Δικαίου και της Εξωτερικής Πολιτικής στο Πάντειο Πανεπιστήμιο Άγγελος Συρίγος.
Αναφέρεται στις προθέσεις της Τουρκίας να δημιουργήσει τετελεσμένα στις αξιώσεις της, επισημαίνει τους κινδύνους που εγκυμονεί μία κατοχή μέρους της ΑΟΖ της Κύπρου και καταγράφει την ανησυχία του για την επιθετική πολιτική της Τουρκίας.
Τέλος προτείνει ένα υπεύθυνο σχέδιο αποφασιστικότητας εκ μέρους της Ελλάδας, προκειμένου να αντιμετωπιστεί το διαφαινόμενο αδιέξοδο στην περιοχή.
Συνέντευξη στον Ανδρέα Ζαμπούκα
- Το τουρκικό γεωτρύπανο που βρίσκεται στην κυπριακή ΑΟΖ φαίνεται ότι ξεκίνησε γεώτρηση. Πόσο σοβαρή πιστεύετε ότι είναι η κατάσταση;
Η Τουρκία μετά το 2013 έχει επενδύσει τουλάχιστον 1 δισεκατομμύριο ευρώ στην αγορά πλοίων για να προχωρήσει σε έρευνες και γεωτρήσεις στην κυπριακή ΑΟΖ. Έχει αγοράσει ένα σύγχρονο νορβηγικό σεισμογραφικό σκάφος που έχει μετονομάσει σε «Μπαρμπαρός», προς τιμήν του περίφημου τούρκου ναυάρχου και πειρατή. Έχει ναυπηγήσει ένα αντίστοιχο δικό της, που φέρει το όνομα «Ορούτς Ρέις».
Πρόκειται για τον επίσης πειρατή αδελφό του Μπαρμπαρόσα. Τον Δεκέμβριο του 2017 αγόρασε ένα γεωτρητικό σκάφος που μετονόμασε σε «Φατίχ» που σημαίνει Πορθητής. Πριν μερικούς μήνες πήρε και ένα δεύτερο γεωτρητικό σκάφος που ονομάσθηκε «Γιαβούζ» που σημαίνει αποφασιστικός. Είναι προφανές ότι η Άγκυρα έχει προβεί σε μια τόσο ακριβή επένδυση διότι σκοπεύει να παρέμβει με αποφασιστικό τρόπο στα ενεργειακά δρώμενα της ανατολικής Μεσογείου. Ακόμη και τα ονόματα που έχουν επιλεγεί για την ονομασία των σκαφών, δείχνουν τις αντιλήψεις της Τουρκίας. Επομένως, η κατάσταση είναι σοβαρή. Προσωπικά εδώ και μήνες τονίζω ότι θα έχουμε ένα δύσκολο καλοκαίρι και ένα δυσκολότερο φθινόπωρο.
- Τι σημαίνει από νομικής πλευράς η διενέργεια μίας γεώτρησης στην κυπριακή ΑΟΖ;
Η Κύπρος ασκεί επί της ΑΟΖ της αποκλειστικά κυριαρχικά δικαιώματα για την εξερεύνηση, εκμετάλλευση, διατήρηση και διαχείριση των φυσικών του πόρων. Εάν η Τουρκία προχωρήσει σε γεώτρηση, θα παραβιάσει τα κυριαρχικά δικαιώματα της Κύπρου. Η γεώτρηση κατ' ουσίαν εξισώνεται με πολεμική κατοχή. Τα κυριαρχικά δικαιώματα εξακολουθούν να ανήκουν στην Κύπρο αλλά η Τουρκία θα τα ασκεί παρανόμως.
- Πιστεύει η Τουρκία ότι θα βρει κοίτασμα;
Εάν βρεθεί κοίτασμα, η Τουρκία θα επιδιώξει να το εκμεταλλευθεί, Από τα υπάρχοντα στοιχεία, όμως, φαίνεται ότι η Τουρκία δεν ενδιαφέρεται με τη γεώτρηση να ανεύρει κοίτασμα. Πρωτίστως θέλει να δείξει ότι προχωρεί σε γεώτρηση σε περιοχή της κυπριακής ΑΟΖ και κατά συνέπεια ότι ασκεί κυριαρχικά δικαιώματα.
- Ποια είναι η ευρύτερη στόχευση της Τουρκία με τις γεωτρήσεις;
Τον Σεπτέμβριο του 2011 η Κυπριακή Δημοκρατία προχώρησε στην πρώτη γεώτρηση εντός της ΑΟΖ της. Εκείνη τη χρονική στιγμή δεν ήταν βέβαιον εάν υπήρχαν σημαντικά κοιτάσματα υδρογονανθράκων στην ανατολική Μεσόγειο. Μια μικρομεσαία εταιρεία αμερικανο-ισραηλινών συμφερόντων, η Ντέλεκ, ήταν η μόνη που επέδειξε σοβαρό ενδιαφέρον. Ανακάλυψε το κοίτασμα «Αφροδίτη» στο τεμάχιο 12. Ακολούθησε η ανακάλυψη και άλλων κοιτασμάτων υδρογονανθράκων στην ευρύτερη περιοχή με κορυφαίο το κοίτασμα Ζορ, εντός της αιγυπτιακής ΑΟΖ αλλά πολύ κοντά στα όρια με την κυπριακή. Το Ζορ είναι το μεγαλύτερο κοίτασμα αερίου που ανακαλύφθηκε την τελευταία δεκαετία. Οι εξελίξεις αυτές τράβηξαν το ενδιαφέρον πετρελαϊκών εταιριών κολοσσών που θεώρησαν ότι πιθανότατα υπάρχουν και άλλα μεγάλα κοιτάσματα στην περιοχή.
Εταιρείες όπως η γαλλική Total και η αμερικανική Exxon-Mobil έχουν πάρει δικαιώματα για έρευνα και εκμετάλλευση σε τεμάχια της κυπριακής ΑΟΖ. Η Τουρκία προσπάθησε ανεπιτυχώς να εμποδίσει αυτές τις συνεργασίες. Βρέθηκε να ακολουθεί ασθμαίνοντας τις κυπριακές επιλογές. Στόχος της είναι να στρατιωτικοποιήσει τις εξελίξεις γύρω από τις γεωτρήσεις και να διακόψει το ενεργειακό πρόγραμμα της Κυπριακής Δημοκρατίας. Επιλέγει μια ακραία κίνηση πιστεύοντας ότι θα την βοηθήσει να ξαναμπεί στο παιχνίδι.
- Πώς κρίνετε τη συνεδρίαση του ΚΥΣΕΑ;
Είναι γεγονός ότι υπάρχουν φήμες πως πρόκειται για θεατρική κίνηση εν όψει εκλογών. Παρ' όλα αυτά προκαλεί εντύπωση ότι ο πρωθυπουργός διέκοψε την προεκλογική περίοδο στα Δωδεκάνησα και συνεκάλεσε το ΚΥΣΕΑ. Το συγκεκριμένο όργανο δεν έχει συνεδριάσει εδώ και καιρό παρ' ότι είχαμε μείζονος σημασίας θέματα. Είναι ενδιαφέρον ότι συνεδριάζει υπ' αυτές τις συνθήκες. Εάν υπάρχει κάποια σοβαρή νεότερη εξέλιξη ως προς τις τουρκικές προθέσεις, που αγνοούμε, ορθώς έγινε η συνεδρίαση του ΚΥΣΕΑ. Πρέπει να περάσει ένα μήνυμα στην Τουρκία ότι, παρά την προεκλογική περίοδο, η Ελλάδα παρακολουθεί στενά τις εξελίξεις.
- Ποιες πιστεύετε ότι πρέπει να είναι οι επόμενες κινήσεις της ελληνικής πλευράς;
Σε αυτή τη φάση οι κινήσεις πρέπει να επικεντρωθούμε πρωτίστως σε κυρώσεις εις βάρος της τουρκικής κρατικής εταιρείας πετρελαίου TPAO στο επίπεδο της ΕΕ. Εκτός από τα εντάλματα για το αλλοδαπό προσωπικό, πρέπει να εκδοθούν και εντάλματα συλλήψεως προς το διοικητικό της συμβούλιο. Παράλληλα η εταιρεία ΤΡΑΟ πρέπει να εκδιωχθεί από έργα στην ΕΕ, όπως επί παραδείγματι στην Κροατία. Πρέπει να εξετάσουμε και την επιβολή κυρώσεων ανάλογων με αυτές που έχουν επιβληθεί σε ιρανικές πετρελαϊκές εταιρείες ως προς την προμήθεια μηχανολογικού εξοπλισμού για την έρευνα και εκμετάλλευση υδρογονανθράκων.
Η ΕΕ είναι ένα προνομιακό πεδίο για την Κύπρο. Δεν χρειάζεται η Κύπρος να ακολουθήσει την στρατιωτικοποίηση της κρίσεως. Στόχος της πρέπει να είναι η ολοκλήρωση του ενεργειακού της προγράμματος και η διατήρηση της πρωτοβουλίας των κινήσεων. Μόνον η ανακάλυψη και άλλων κοιτασμάτων υδρογονανθράκων μπορεί να αλλάξει τις αρνητικές ισορροπίες που δημιούργησε η εισβολή και κατοχή το 1974. Σε αυτό το πλαίσιο, η Κύπρος πρέπει να ολοκληρώσει γρήγορα τις διαδικασίες για την ανάθεση και των υπολειπομένων τεμαχίων νοτίως του νησιού σε μεγάλες, ξένες, πετρελαϊκές εταιρείες.
- Τι κινήσεις πρέπει να κάνει η Ελλάδα;
Η Τουρκία ανιχνεύει την αποφασιστικότητα της άλλης πλευράς. Οι κινήσεις τις οποίες φαίνεται ότι σχεδιάζει είναι οι ακόλουθες: (α) πραγματοποίηση γεωτρήσεως στο συγκεκριμένο σημείο δυτικώς του νησιού, (β) πραγματοποίηση γεωτρήσεως σε οριοθετημένα τεμάχια νοτίως του νησιού που δεν έχουν δοθεί σε ξένες πετρελαϊκές εταιρείες και (γ) πιθανή γεώτρηση στην ελληνική υφαλοκρηπίδα νοτίως του Καστελόριζου. Το 1976 και το 1987 η Ελλάδα είχε κινητοποιήσει στρατό και στόλο προκειμένου να αποτρέψει την έξοδο τουρκικών ερευνητικών πλοίων στο Αιγαίο που θα έκαναν σεισμογραφικές έρευνες στην ελληνική υφαλοκρηπίδα. Η γεώτρηση έχει απείρως μεγαλύτερη βαρύτητα διότι προκαλεί μη αναστρέψιμη βλάβη.
Το γεωτρύπανο δημιουργεί ένα μόνιμο φρέαρ στο βυθό το οποίο μπορεί να έχει βάθος χιλιομέτρων. Το φρέαρ μπορεί να εντοπίσει ή και να καταστρέψει κοίτασμα σε περίπτωση κακών χειρισμών. Υπ' αυτό το πρίσμα, η προσπάθεια για γεώτρηση έχει πολύ μεγαλύτερη βαρύτητα έν σύγκρισει προς τη διενέργεια σεισμογραφικών ερευνών. Πριν μερικούς μήνες ο νυν υπουργός Άμυνας είπε ότι, σε περίπτωση που οι Τούρκοι επιχειρήσουν απόβαση σε βραχονησίδα, αυτή θα ισοπεδωθεί. Αντίστοιχο μήνυμα θα πρέπει να δοθεί σε περίπτωση που η Τουρκία επιχειρήσει τη διενέργεια γεωτρήσεως σε περιοχή ελληνικής υφαλοκρηπίδας.
Παράλληλα, η Ελλάδα πρέπει να καταθέσει στον ΟΗΕ γεωγραφικές συντεταγμένες με τα εξωτερικά όρια της υφαλοκρηπίδας μας στην ανατολική Μεσόγειο. Η μη κατάθεση συντεταγμένων επιτρέπει στην Τουρκία να προχωρήσει νομιμοποιημένα σε γεωτρήσεις εντός της ελληνικής υφαλοκρηπίδας, τα όρια της οποίας στην ανατολική Μεσόγειο είναι άγνωστα.
Μόνον εάν δηλώσουμε διεθνώς, και με τον πλέον ήπιο και πολιτισμένο τρόπο, δηλαδή στον γραμματέα του ΟΗΕ, τα ακριβή όρια της υφαλοκρηπίδας μας στην περιοχή, μπορούμε να ισχυριστούμε στη συνέχεια ότι τυχόν τουρκική γεώτρηση είναι παράνομη. Η κατάθεση αποτελεί νομική υποχρέωση κάθε κράτους (άρθρα 75 και 85 Συμβάσεως για το Δίκαιο της Θάλασσας).
