Οι Ηνωμένες Πολιτείες, παρ' ότι υπερδύναμη της σύγχρονης εποχής, μοιάζουν πια άγνωστες και ακατανόητες. Αυτό όμως που σίγουρα γνωρίζει ο κόσμος για την χώρα, είναι η διαχρονική πορεία των φυλετικών διακρίσεων, σε σημείο που να χαρακτηρίζονται ως το εθνικό προπατορικό αμάρτημα.
Τα τελευταία θλιβερά γεγονότα αναζωπύρωσαν το θέμα, στρέφοντας ξανά τα φώτα στην πάγια ανάγκη αντιμετώπισης της φυλετικής πληγής, αφού ανάλογες εκρήξεις στις ΗΠΑ αναπαράγονται περιοδικά, σε κάθε εποχή και με κάθε διακυβέρνηση. Έχει λοιπόν σημασία να διαβαστεί ποια ακριβώς κατάσταση της Αμερικής υπάρχει και εξελίσσεται, πίσω από κάθε ανάλογο γεγονός.
Πιστεύω, ότι πίσω από τα τελευταία γεγονότα και τις αντιδράσεις που προέκυψαν, δεν βρίσκεται πρωτευόντως το φυλετικό ζήτημα. Το θλιβερό γεγονός της δολοφονίας ενός μαύρου πολίτη ήταν η θρυαλλίδα. Πίσω του υποκρύπτεται μια βαθύτερη, καθολική κρίση της αμερικανικής κοινωνίας, που όπως πάντα έτσι και σήμερα, εκφράζεται έντονα στο πιο αδύναμο οικονομικά, κοινωνικά και πολιτικά τμήμα της, τους αφροαμερικανούς.
Όμως, άλλο νόημα και βαρύτητα είχαν οι φυλετικές διακρίσεις και ο ρατσισμός του ‘60 σε μια ακμάζουσα Αμερική, όπου οι αφροαμερικανοί αναζητούσαν την θέση τους σε μια κοινωνία ανερχόμενου ονείρου και άλλο τα περιστατικά φυλετικής βίας και αυταρχισμού των τελευταίων χρόνων, σε μια Αμερική που βιώνει βαθιά κοινωνική κρίση και υποχωρεί γεωπολιτικά.
Οι ΗΠΑ ως αυτοκρατορία, ειδικά μεταπολεμικά, συγκροτήθηκαν πάνω σε δύο αλληλοτροφοδοτούμενες διεργασίες, αυτή της απρόσκοπτης ατομικής εξέλιξης στο εσωτερικό τους που οδηγεί στην κοινωνική ευημερία, και αυτή της οικουμενικής τους πρωτοκαθεδρίας. Ειδικά οι μεταπολεμικές ΗΠΑ, περιλαμβάνουν δύο αλληλένδετα στοιχεία, το αμερικανικό όνειρο και την παγκόσμια υπεροχή. Η εθνική τους ταυτότητα, έχει πρωταρχικό και ενοποιητικό στοιχείο όχι κάποιο από τα κλασικά εθνικά συστατικά όπως η γλώσσα, η θρησκεία και ο πολιτισμός, αλλά την φιλελεύθερη ιδεολογία με την έννοια του διαρκούς ανταγωνισμού, μέσω του οποίου το άτομο ανέρχεται στις εσωτερικές σχέσεις, και του ηγεμονικού κράτους που κυριαρχεί στις εξωτερικές σχέσεις.
Το αμερικανικό όνειρο, η αυτοδημιούργητη και σκληρή προσπάθεια μέσα σε καθεστώς ίσων ευκαιριών και ανοδικής κοινωνικής κινητικότητας, αποτέλεσε το μεγάλο εσωτερικό αφήγημα της αμερικανικής κοινωνίας και την κατέστησε Γη της Επαγγελίας για τους πολίτες της, αλλά και μεταναστευτικό όραμα για τους ξένους. Συνδέθηκε κοινωνικά με μια διαρκώς αυξανόμενη μεσαία τάξη, που παρά τις διαστρωματώσεις της, γνώρισε μεγάλη εισοδηματική άνθηση και υπερκαταναλωτική ευχέρεια, αποτελώντας υπόδειγμα για τις ανερχόμενες μεσαίες τάξεις των υπόλοιπων ανεπτυγμένων χωρών.
Οι μεγάλες κοινωνικοοικονομικές κρίσεις μετά το 1990, με κορύφωση αυτή του 2008, διαμόρφωσαν σταδιακά νέα δεδομένα, που οδήγησαν σε καθήλωση και παρακμή το αμερικανικό όνειρο, αλλά και την καθοριστική μεσαία τάξη. Τα στοιχεία οπισθοδρόμησης είναι αποκαλυπτικά, οδηγώντας τους μελετητές να μιλούν ακόμη και για θάνατο του αμερικανικού ονείρου, που αποτυπώνεται εμφατικά στην εισοδηματική και καταναλωτική αποδυνάμωση της μεσαίας τάξης, η οποία ένιωθε και νιώθει ότι οι ευκαιρίες λιγοστεύουν απελπιστικά, ενώ, ταυτόχρονα, βρίσκεται σε θανάσιμο εναγκαλισμό με τον υπέρμετρο και αδιέξοδο δανεισμό.
Ταυτόχρονα, οι ΗΠΑ ηττώνται σ’ ένα δικό τους γήπεδο και σε μια δική τους επιλογή, την παγκοσμιοποίηση. Οι μεγάλες τους επιχειρήσεις αυτονομούμενες κερδίζουν, όμως το αμερικανικό κράτος χάνει και η εθνική παραγωγική του δομή περιθωριοποιείται. Στην πραγματικότητα, οι ΗΠΑ και ιδιαίτερα η μεσαία τους τάξη, είναι τα μεγαλύτερα θύματα της παγκοσμιοποίησης. Ανταγωνιστικές χώρες, ιδιαίτερα της Ανατολής, μπαίνουν δυναμικά στο παιχνίδι της παραγωγικής τους ενίσχυσης, αυξάνουν τον πλούτο τους και επιχειρούν την υπέρ τους παγκόσμια αναδιανομή.
Η αποδυνάμωση των ΗΠΑ στο οικονομικό πεδίο, φέρνει με τη σειρά της γεωπολιτικές απώλειες και οπισθοχωρήσεις. Στη συνέχεια, οι γεωπολιτικές οπισθοχωρήσεις οδηγούν σε λάθος οικονομικές επιλογές, όπως οι νομισματικοί και εμπορικοί πόλεμοι, που πιέζουν και οξύνουν το εσωτερικό αμερικανικό μέτωπο. Και ο φαύλος κύκλος συνεχίζεται, αφού η όποια γεωπολιτική υποχώρηση έχει άμεση επίδραση στο εσωτερικό, πολύ περισσότερο όταν πια η αμερικανική υπεροχή τίθεται σε κίνδυνο. Η διαρκής υποχώρηση των δημοκρατικών θεσμών στις ΗΠΑ, όπως αυτή παροξύνεται στην εποχή Τραμπ, είναι το αποτέλεσμα της γεωπολιτικής και οικονομικής τους υποχώρησης.
Εδώ βρισκόμαστε σήμερα, και η πανδημία λειτούργησε αποκαλυπτικά. Είναι κάτι παραπάνω από βέβαιο, ότι η ορατή γεωπολιτική υποχώρηση των ΗΠΑ θα εντείνει τις εσωτερικές κοινωνικές και οικονομικές συνθήκες, που επιπρόσθετα, επιβαρύνονται από ένα κακό δημόσιο σύστημα παιδείας και ένα ελλειμματικό δημόσιο σύστημα υγείας. Εκρήξεις όπως αυτή των τελευταίων ημερών, θα πυροδοτούν το διαρκώς μεγενθυνόμενο υπόβαθρο της κοινωνικοοικονομικής κρίσης.
Οι ΗΠΑ βρίσκονται, πλέον, απέναντι σε ένα επιτακτικό δίλημμα: θα προσαρμοστεί το αμερικανικό όνειρο μέσα από ακόμα μεγαλύτερη πίεση της μεσαίας τάξης, με ό,τι αυτό συνεπάγεται σε επίπεδο οικονομικών και κοινωνικών εκρήξεων ή θα επιχειρηθεί μια τυχοδιωκτική διαφυγή μέσα από καταστροφικές ψυχροπολεμικές ή πολεμικές ενέργειες που θα εμπλέξουν την ανθρωπότητα σε αδιέξοδα;
Πιστεύω, ότι για πολλούς λόγους, θα υπάρξει η σώφρων και η οικουμενικά χρήσιμη επιλογή. Σ’ αυτή την κατεύθυνση, κρίσιμος θα είναι ο ρόλος της Ευρώπης που επιχειρεί να χαράξει τον δικό της δρόμο, για ένα νέο και αυτόνομο γεωπολιτικό ρόλο.
