«Δεν υπάρχουν μαγικές λύσεις. Σίγουρα μετά από 20 χρόνια δράσης έχουμε φτάσει σε ένα σημείο να ξέρουμε τουλάχιστον τι πάει στραβά. Και ένα πράγμα που σίγουρα πάει στραβά είναι η λεγόμενη κουλτούρα της ατιμωρησίας, δηλαδή ο χαμηλός αριθμός ανθρώπων που διασώζονται και αντίστοιχα ο χαμηλός αριθμός ατόμων που διώκονται για το έγκλημα της εμπορίας ανθρώπων», επισημαίνει μεταξύ άλλων στο Liberal ο Εθνικός Εισηγητής για την Καταπολέμηση της Εμπορίας Ανθρώπων, Ηρακλής Μοσκώφ.
Eπιπροσθέτως τονίζει ότι «η πανδημία έχει ουσιαστικά περιορίσει τις δυνατότητες μας να επεμβαίνουμε, όπως ακριβώς έχει περιορίσει όλες τις κοινωνικές και επαγγελματικές δραστηριότητες. Πλέον, με δεδομένα ότι (α) η ζήτηση για εκμετάλλευση και εμπορία ανθρώπων παραμένει και (β) οι παραδοσιακοί χώροι που είχαμε στο νου μας μέχρι τώρα να παρεμβαίνουμε δεν είναι οι ίδιοι πια λόγω των περιοριστικών μέτρων εξαιτίας της πανδημίας, η προσοχή πλέον έχει στραφεί στην on line εκμετάλλευση, σε dark webs, σε τρόπους αλίευσης των θυμάτων μέσα από chats, από τα social media».
Παράλληλα ο κ. Μοσκώφ υπογραμμίζει πως «αν μπορέσεις να αποσυνδέσεις τη βοήθεια που δίνεις σε έναν άνθρωπο από τη θέλησή του να συνεργαστεί στη δίωξη, αφενός δίνεις κίνητρα σε όλους αυτούς που υποφέρουν στη σιωπή και στο σκοτάδι να έρθουν μπροστά και να έχουνε αυτό που λέμε self identification, δηλαδή μόνοι τους να αντιλαμβάνονται ότι έχουν κάποιο κέρδος, κάποιο συμφέρον καλώς εννοούμενο στο να χαρακτηριστούν ως θύματα, αφετέρου μεσοπρόθεσμα εφόσον λάβουν κάποια ψυχοκοινωνική και νομική στήριξη και κάποιου είδους βοήθεια έχει αποδειχτεί ότι αυτά τα άτομα είναι μετά στη διάθεση των αρχών και έχουν μετά την θέληση και την αποφασιστικότητα να μπορούν να προσέλθουν στο δικαστήριο, να μπορούν να μιλήσουν γι' αυτό που τους συνέβη».
Τέλος, σημειώνει ότι «η αστεγία είναι ένα ακόμα αίτιο ή και αιτιατό το οποίο συνδέεται με την ευάλωτη θέση που βρίσκονται διάφορα άτομα και δυστυχώς αποτελεί μια «δεξαμενή» που συνορεύει με το trafficking. Άρα η ασφαλής και η αξιοπρεπής στέγαση είναι προϋπόθεση για την πρόληψη της εκμετάλλευσης και εμπορίας ανθρώπων».
Συνέντευξη στην Ευφροσύνη Παυλακούδη
- Η πανδημία είχε αρνητικές επιπτώσεις στον εντοπισμό και αρωγή θυμάτων Εμπορίας Ανθρώπων, αλλά και στη δίωξη και καταδίκη των δραστών σύμφωνα με την 10η Ετήσια Έκθεση Δραστηριοτήτων της Ομάδας Δράσης Εμπειρογνωμόνων κατά της Εμπορίας Ανθρώπων (GRETA) του Συμβουλίου της Ευρώπης. Τούτων λεχθέντων η Ευρωπαϊκή Επιτροπή στις 14/4 παρουσίασε μια νέα στρατηγική για την πρόληψη της εμπορίας ανθρώπων, την εξάρθρωση των εγκληματικών επιχειρηματικών μοντέλων, την προστασία και την ενδυνάμωση των θυμάτων. Τι αλλάζει ακριβώς;
Ουσιαστικά προσπαθούμε να κάνουμε μια νέα εκκίνηση, να αξιοποιήσουμε τα συμπεράσματα από κάποιες πρωτοβουλίες οι οποίες απέδωσαν στο παρελθόν, αλλά και να μπορέσουμε να γίνουμε και λίγο πιο πρακτικοί. Δεν υπάρχουν μαγικές λύσεις.
Σίγουρα μετά από 20 χρόνια δράσης έχουμε φτάσει σε ένα σημείο να ξέρουμε τουλάχιστον τι πάει στραβά. Και ένα πράγμα που σίγουρα πάει στραβά είναι η λεγόμενη κουλτούρα της ατιμωρησίας, δηλαδή ο χαμηλός αριθμός ανθρώπων που διασώζονται και αντίστοιχα ο χαμηλός αριθμός ατόμων που διώκονται για το έγκλημα της εμπορίας ανθρώπων.
Με αυτό το σκεπτικό, ο βασικός στόχος τόσο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, όσο και ημών ως Εθνικών Συντονιστών, είναι η καλύτερη συνεργασία με τις διωκτικές αρχές για περισσότερες αναγνωρίσεις και διασώσεις ανθρώπων και κατά δεύτερο λόγο η καλύτερη συνεργασία με τις προνοιακές αρχές, ώστε να μπορούμε να εκπαιδεύουμε και τους υπόλοιπους επαγγελματίες οι οποίοι έρχονται σε επαφή με θύματα trafficking κάθε μέρα και το να μπορούν να αναγνωρίσουν έγκαιρα τις ενδείξεις σωστά, θα διευκόλυνε το έργο της επίσημης αναγνώρισης και διάσωσης των θυμάτων.
Άρα μιλάμε για όλους αυτούς τους επαγγελματίες πρώτης γραμμής που βλέπουν τέτοια άτομα και δεν κάνουν αυτό που θα μπορούσαν να πράξουν.
Αναφέρομαι σε όλο το φάσμα του δημοσίου και του ιδιωτικού τομέα, δηλαδή από τα νοσοκομεία μέχρι τα μέσα μαζικής μεταφοράς και από τους εργαζόμενους στη μεταναστευτική πολιτική μέχρι και τους εργαζόμενους στον αθλητισμό, την Τέχνη, τον πολιτισμό, για να συμπεριλάβω και την επικαιρότητα των τελευταίων ημερών.
- Όλοι οι παράγοντες που επηρεάζουν την ζωή των παιδιών, εκπαίδευση, υγεία, διατροφή, ασφάλεια, έχουν επιδεινωθεί από την πανδημία #COVID19, με αποτέλεσμα να αυξάνεται η έκθεσή τους στον κίνδυνο εκμετάλλευσης και εμπορίας όπως αναφέρει στην τελευταία της Έκθεση η Ειδική Συντονίστρια των Ηνωμένων Εθνών κατά της εμπορίας και σεξουαλικής εκμετάλλευσης παιδιών, Mama Fatima Singhateh. Σε ποιο βαθμό ισχύουν τα παραπάνω στη χώρα μας;
Η πανδημία έχει ουσιαστικά περιορίσει τις δυνατότητες μας να επεμβαίνουμε, όπως ακριβώς έχει περιορίσει όλες τις κοινωνικές και επαγγελματικές δραστηριότητες. Έτσι δυστυχώς ακόμα και αυτές οι δυνατότητες του κράτους να παρεμβαίνει είναι περιορισμένες σήμερα σε πόρους, σε ανθρώπινο δυναμικό και σε δυνατότητες να αντιληφθούμε ότι ορισμένα πράγματα συμβαίνουν με διαφορετικό τρόπο.
Με δεδομένα ότι (α) η ζήτηση για εκμετάλλευση και εμπορία ανθρώπων παραμένει και (β) οι παραδοσιακοί χώροι που είχαμε στο νου μας μέχρι τώρα να παρεμβαίνουμε δεν είναι οι ίδιοι πια λόγω των περιοριστικών μέτρων εξαιτίας της πανδημίας, η προσοχή πλέον έχει στραφεί στην on line εκμετάλλευση, σε dark webs, σε τρόπους αλίευσης των θυμάτων μέσα από chats, από τα social media. Δεν έχουμε όμως σε αυτά τα πεδία το βαθμό εξειδίκευσης που απαιτείται γι' αυτές τις διασώσεις.
Άρα ίσως θα έπρεπε να δώσουμε μεγαλύτερη έμφαση στην πρόληψη, στο να έχουμε όλοι το νου μας στο πως για παράδειγμα τα παιδιά μας θα προστατευθούν από αυτή τη λαίλαπα της ψηφιακής διάδρασης, του αυξημένου χρόνου που αφιερώνουμε σε ψηφιακά μέσα επικοινωνίας.
Αυτό βέβαια προϋποθέτει ένα άνοιγμα όλων ημών σε αξιοποίηση νέων τεχνολογικών εφαρμογών, που είναι στη διάθεσή μας στην εργαλειοθήκη διεθνών οργανισμών και του ιδιωτικού τομέα, ώστε να έχουμε έξτρα όπλα στην φαρέτρα μας για να μπορούμε να διεισδύουμε σε όλο αυτό το άδυτο και το άβατο της απόρρητης επικοινωνίας, όπου ενδεχομένως συντελούνται όλα αυτά τα εγκλήματα. Δυστυχώς δεν έχουμε ανταποκριθεί ακόμα στο βαθμό που θα έπρεπε σε αυτά.
- Το HumanTrafficking συνδέεται στενά με το φαινόμενο της αστεγίας, ιδιαίτερα στους νέους. Μάλιστα 1 στους 5 άστεγους εφήβους και νέους έχει πέσει θύμα Εμπορίας Ανθρώπων με σκοπό την εξαναγκαστική εγκληματικότητα (π.χ. διακίνηση ναρκωτικών) και τη σεξουαλική εκμετάλλευση, όπως υποδεικνύουν τα πορίσματα ερευνών. Στη χώρα μας υπάρχει ανάλογη μέριμνα ως προς αυτά;
Η αστεγία είναι ένα ακόμα αίτιο ή και αιτιατό το οποίο συνδέεται με την ευάλωτη θέση που βρίσκονται διάφορα άτομα. Ειδικά όταν αναφερόμαστε σε νέους ανθρώπους, μιλάμε για μια πολύ στενή σχέση ανάμεσα στην αστεγία και στην παραβατικότητα ή στην τοξικοεξάρτηση ή στην πορνεία ή σε οτιδήποτε άλλο που μπορεί να αποτελεί μια δεξαμενή που συνορεύει με το trafficking. Άρα η ασφαλής και η αξιοπρεπής στέγαση είναι προϋπόθεση για την πρόληψη της εκμετάλλευσης και εμπορίας ανθρώπων.
Πάλι και εδώ απαιτείται πολυτομεακή συνεργασία και πρωτοβουλίες από αυτούς τους φορείς που έρχονται σε επαφή με τέτοια περιστατικά. Εμείς είμαστε στο πλευρό τους για να μπορέσουμε να συμβάλλουμε με τη δική μας γνώση και το δικό μας, αν θέλετε, «οικοσύστημα» των εταίρων και των συνεργατών μας που μπορούν να «φωτίσουν» και την όψη της εμπορίας ανθρώπων μέσα σε όλα αυτά τα φαινόμενα όπως της αστεγίας για παράδειγμα.
Με πολλή χαρά, λοιπόν, είδαμε πρόσφατα τον Γ.Γ. Κοινωνικής Αλληλεγγύης και Καταπολέμησης της Φτώχειας, κ. Γιώργο Σταμάτη, ο οποίος πήρε μια τέτοια πρωτοβουλία.
Μάλιστα συγκέντρωσε ένα μεγάλο αριθμό από φορείς, κι αυτό εκ πρώτης όψεως θέτει ένα βαθμό δυσκολίας γιατί δεν είναι εύκολο να συνεννοηθούμε τόσοι πολλοί, από την άλλη όμως πλευρά ανεβάζει τον πήχη ψηλά, καθώς αν όλοι αυτοί οι φορείς που συμμετέχουν σε αυτή την Επιτροπή καταφέρουν να συμβάλλουν ο καθένας από το δικό του μετερίζι, πραγματικά θα υπάρχει μια σημαντική ανταπόκριση σε αυτό που λέμε πολυτομεακή συνεργασία και αλληλοσυμπληρωματικότητα που είναι προαπαιτούμενα κάθε επιτυχημένης πολιτικής στο σύγχρονο κόσμο.
- Στις 6 Απριλίου τέθηκε σε λειτουργία ο εθνικός μηχανισμός για τον εντοπισμό και την προστασία ασυνόδευτων παιδιών σε επισφαλείς συνθήκες. Πώς κρίνετε την εν λόγω απόφαση;
Αυτό είναι μια ακόμα πετυχημένη πρωτοβουλία του τελευταίου διαστήματος. Γενικώς όλη η δουλειά που γίνεται για τα ασυνόδευτα ανήλικα με τη σύσταση της Ειδικής Γραμματείας Προστασίας Ασυνόδευτων Ανηλίκων από το Υπουργείο Μετανάστευσης & Ασύλου είναι θετική.
Το στοίχημα είναι αυτός ο εθνικός μηχανισμός να συνεργάζεται, να διασυνδέεται με όλους τους άλλους μηχανισμούς που έχουν στηθεί ώστε να υπάρχει μια συνεννόηση και ένα άθροισμα των προσπαθειών για να διασώζουμε παιδιά και να βοηθάμε στην ασφαλή τους επανένταξη, στέγαση ή οτιδήποτε άλλο κριθεί σκόπιμο.
Εμείς, όπως γνωρίζετε, έχουμε τον Εθνικό Μηχανισμό Αναφοράς για την Προστασία των Θυμάτων Εμπορίας Ανθρώπων (ΕΜΑ) και έχουμε μπει ήδη σε αυτή τη διαδικασία. Είμαστε στο πλευρό της Ειδικής Γραμματείας Προστασίας Ασυνόδευτων Ανηλίκων και του Διεθνούς Οργανισμού Μετανάστευσης (ΔΟΜ) καθώς και των υπόλοιπων εταίρων αυτού του προγράμματος για να μπορέσουμε να συνεργαστούμε σε αυτή την τόσο ευάλωτη κατηγορία πιθανών θυμάτων trafficking, που είναι τα ασυνόδευτα ανήλικα.
Δυστυχώς αν εμείς αποτύχουμε σε αυτές τις προσπάθειες, αυτοί που θα έρθουν να τους «ενσωματώσουν» και «αξιοποιήσουν» είναι τα παράνομα κυκλώματα της εμπορίας, της εκμετάλλευσης, της στρατολόγησης τους στο μικρό έγκλημα και γενικότερα σε ένα φαύλο κύκλο από τον οποίο πολύ δύσκολα θα ξεφύγουν.
- Tον Δεκέμβριο του περασμένου έτους για πρώτη φορά στην Ελλάδα εκδόθηκε πράξη χαρακτηρισμού θύματος Εμπορίας Ανθρώπων χωρίς να έχει σχηματιστεί δικογραφία από την αστυνομία. Πόσο σημαντικό είναι τελικά να αποσυνδέεται το ζήτημα της παροχής προστασίας στα θύματα Εμπορίας Ανθρώπων από τη συμμετοχή τους στην ποινική διαδικασία;
Είναι εξαιρετικά σημαντικό κι είναι κι ένας από τους λόγους για τους οποίους η Ευρωπαϊκή Επιτροπή μιλάει για την κουλτούρα της ατιμωρησίας που σας ανέφερα νωρίτερα. Δηλαδή ο λόγος για τον οποίο έχουμε χαμηλό αριθμό υποθέσεων trafficking είναι ότι έχουμε μάθει να λειτουργούμε με μια συμβατική αντίληψη που προϋποθέτει ότι για να έχεις μια υπόθεση, πρέπει να έχεις μαρτυρική κατάθεση στο δικαστήριο και αδιάσειστα, ατράνταχτα στοιχεία για να μπορέσεις να κινητοποιήσεις τόσο το σύστημα αρωγής των θυμάτων, όσο και της δίωξης.
Εδώ αυτό που βλέπουμε και που μας λένε κιόλας οι κοινωνικοί επιστήμονες είναι ότι αν μπορέσεις να αποσυνδέσεις τη βοήθεια που δίνεις σε έναν άνθρωπο από τη θέλησή του να συνεργαστεί στη δίωξη, αφενός δίνεις κίνητρα σε όλους αυτούς που υποφέρουν στη σιωπή και στο σκοτάδι να έρθουν μπροστά και να έχουνε αυτό που λέμε self identification, δηλαδή μόνοι τους να αντιλαμβάνονται ότι έχουν κάποιο κέρδος, κάποιο συμφέρον καλώς εννοούμενο στο να χαρακτηριστούν ως θύματα.
Αφετέρου μεσοπρόθεσμα εφόσον λάβουν κάποια ψυχοκοινωνική και νομική στήριξη και κάποιου είδους βοήθεια έχει αποδειχτεί ότι αυτά τα άτομα είναι μετά στη διάθεση των αρχών και έχουν μετά την θέληση και την αποφασιστικότητα να μπορούν να προσέλθουν στο δικαστήριο, να μπορούν να μιλήσουν γι' αυτό που τους συνέβη.
Δεν είναι τυχαίο αυτό που παρακολουθούμε τώρα με το κίνημα #ΜeToo, αυτή η συμβατική αντίληψη πολλών ανθρώπων που λένε γιατί τα θύματα δεν μίλησαν εγκαίρως, γιατί δεν έφυγαν κ.λπ.
Ως προς αυτά στα δικά μας θέματα, η εγκληματολογία και η νομική επιστήμη έχουν αποφανθεί ότι για να ξεκλειδώσει το θύμα και να μιλήσει για όλα αυτά τα τραύματα χρειάζεται χρόνος και εξειδικευμένη αρωγή από επαγγελματίες της ψυχικής υγείας και κοινωνικούς λειτουργούς.
Αυτό είναι προϋπόθεση για τη διάσωση αυτών των ανθρώπων και βεβαίως για τη δίωξη των εγκληματιών εφόσον έχεις μετά κι ένα μάρτυρα για να προχωρήσεις σε αυτή.
- Το Raise Your Voice Festival που έχει στόχο την αφύπνιση για την εξάλειψη της Εμπορίας Ανθρώπων, τη προάσπιση των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων και τη προστασία του περιβάλλοντος διεξήχθη πέρσι διαδικτυακά. Φέτος τι προβλέπεται;
Φέτος με πολλή χαρά διαπιστώνω ότι οι περισσότεροι από όσους συνεργάζονται σε αυτό το φεστιβάλ έχουν οργανωθεί ακόμα καλύτερα, με μεγαλύτερη αποφασιστικότητα και διάθεση να αλλάξουν τα δεδομένα και έτσι έχουν διοργανώσει μια πολύ φιλόδοξη διαδικτυακή πάλι παρέμβαση όπου εμείς από την πλευρά μας προσπαθήσαμε να τους δώσουμε ερεθίσματα, ιδέες και προτάσεις για όλα τα πεδία ενδιαφέροντός μας.
Αναμένουμε λοιπόν με ενδιαφέρον τη συμμετοχή του κόσμου και τις εισηγήσεις των ειδικών σε ένα φεστιβάλ, που προφανώς δεν μπορεί να αξιοποιήσει όπως είχαμε συνηθίσει και τον κόσμο του πολιτισμού, της Τέχνης για να μπορέσουμε να αναστοχαστούμε, να προβληματιστούμε γύρω από αυτό που συμβαίνει γύρω μας με το trafficking.
Παρόλα αυτά, μέσα από το διαδίκτυο, το εν λόγω φεστιβάλ συσπειρώνει μια κοινότητα, περνάει τα μηνύματα και προετοιμάζεται για την επόμενη ημέρα που θα είμαστε σε θέση να παρέμβουμε ακόμα πιο δυναμικά.
Άρα είμαστε χαρούμενοι που δεν υπάρχει αδράνεια, αλλά εγρήγορση και κίνητρο για όλο αυτό που θα γίνει διαδικτυακά στις 23-25 Απριλίου 2021.
*O Ηρακλής Μοσκώφ είναι ο Εθνικός Εισηγητής για την Καταπολέμηση της Εμπορίας Ανθρώπων.
