Του Αριστοτέλη Αϊβαλιώτη
Οι ταραχές στο Παρίσι με την εξέγερση των Κίτρινων Γιλέκων, με αφορμή νέους περιβαλλοντικούς φόρους στα καύσιμα, μας φαίνονται οικείες εδώ στη χώρα μας. Καθώς τα αιτήματα των διαδηλωτών απηχούν μνήμες από τις συγκεντρώσεις των δικών μας «αγανακτισμένων», αλλά και οι μορφές πάλης, με τους εμπρησμούς, τις λεηλασίες και τις επιθέσεις στην αστυνομία είναι σχεδόν καθημερινή εμπειρία μας, ιδίως όσων μένουν κοντά στην εμπόλεμη ζώνη των Εξαρχείων.
Κάτι πάει στραβά, ακόμα και σε αυτό που φαίνεται στα δικά μας μάτια σαν το βασίλειο της ευδαιμονίας, την καρδιά της Ευρώπης και τον πυρήνα των φιλοδοξιών της, το λαμπερό Παρίσι.
Η Ευρώπη, συνολικά, αντιμετωπίζει ένα μεγάλο πρόβλημα. Για να κρατήσει τη ζηλευτή και πρωταγωνιστική θέση της στον κόσμο, για να διατηρήσει τον ρυθμό αύξησης του πλούτου της, για να συνεχίζει να τραβά την ατμομηχανή της προόδου στα νέα μονοπάτια μιας βιώσιμης και περιβαλλοντικά υπεύθυνης ανάπτυξης, για να ανταγωνιστεί τις νέες οικονομικές δυνάμεις της Ασίας σήμερα και της Αφρικής αύριο, πρέπει να κάνει βαθιές μεταρρυθμίσεις στη θεσμική της οργάνωση. Οι αλλαγές αυτές, επιβεβλημένες σε μεγάλο βαθμό από τα πράγματα, δεν επηρεάζουν με τον ίδιο τρόπο τα διάφορα κοινωνικά στρώματα που συμμετέχουν στο μωσαϊκό των κοινωνιών της. Ενώ υπάρχουν ευνοημένοι από τις αλλαγές, μεγάλα κομμάτια του πληθυσμού μένουν πίσω, χάνουν από την αναδιανομή των πόρων που οι αλλαγές συνεπάγονται.
Η αδυναμία να εξασφαλιστεί μία συνέχεια του παλιού ευρωπαϊκού ονείρου για όλους, σύμφωνα με το οποίο ο μέσος άνθρωπος προσδοκούσε μία σχεδόν μοιραία και αυτόματη βελτίωση των συνθηκών ζωής του, η διάψευση της προσδοκίας της ατομικής ευημερίας και ευτυχίας τρέφει μια βαθιά μνησικακία σε μεγάλες μάζες πολιτών στα ευρωπαϊκά κράτη.
Ο κάθε άνθρωπος ζει μόνο μία φορά. Και αν αυτή δεν μπορεί να ελπίζει ότι θα τη ζήσει καλά, ανεξάρτητα από τις δικές του προσπάθειες, θα βγάλει από μέσα του τους αρχαίους δράκους, του φθόνου, της άρνησης, της εξέγερσης. Και θα συνταχθεί με όποια δύναμη ανατροπής είναι διαθέσιμη, ανατροπής της τάξης εκείνης που αισθάνεται ότι δεν τον περιλαμβάνει. Είτε είναι εχθρότητα στους μετανάστες, είτε είναι αντίθεση στα μνημόνια, είτε είναι η «πράσινη ανάπτυξη», είτε είναι η Ευρωπαϊκή Ένωση.
Η ρίζα του φαινομένου που τρέφει τους διάφορους ανά χώρα «λαϊκισμούς» βρίσκεται στη δυσπιστία όλων εκείνων που οι μοιραίες από την πραγματικότητα μεταρρυθμίσεις αφήνουν πίσω.
«Οι σκλάβοι δεν έχουν να χάσουν παρά μόνο τις αλυσίδες τους» έλεγαν πριν από πολλά χρόνια κάποιοι άλλοι, στο αρχαίο τους μανιφέστο. Σε μεταφορά, οι σύγχρονοι «πληβείοι» δεν έχουν να χάσουν παρά μόνο τη μίζερη προοπτική τους. Ή, τουλάχιστον, έτσι το βλέπουν οι ίδιοι μέσα από τον παραμορφωτικό φακό που διαμορφώνει ο καταιγισμός ειδήσεων, πληροφοριών, θεωριών, τάσεων, μιμήσεων που αποτελούν την καθημερινότητά μας.
Αυτό είναι το «κίτρινο αδιέξοδο» της Ευρώπης, όπως εμφανίζεται σήμερα στη Γαλλία, χθες στη Βρετανία, προχθές στην Ελλάδα. Αύριο, ποιος μπορεί να ξέρει.
Δεν μπορούμε να μην προχωρήσουμε στις αναγκαίες αλλαγές, αλλά παράλληλα δεν μπορούμε να χάσουμε την επαφή μας με όλους εκείνους που αισθάνονται ότι δεν μπορούν (ή πράγματι δεν μπορούν) να συμμετέχουν στον «θαυμαστό καινούργιο κόσμο». Και δεν μπορούμε να το κάνουμε αυτό μόνο με τα εργαλεία της λογικής ή της (αστυνομικής) ισχύος.
Δύσκολοι καιροί...
*Αναδημοσίευση από τον Φιλελεύθερο της 4ης Δεκεμβρίου
