Η συμφωνία του Βερολίνου συνεπάγεται μια εύθραυστη εκεχειρία στη Λιβύη, της οποίας η τήρηση εναπόκειται προς το παρόν μόνο στη καλή πίστη των Χαφτάρ και Σάρατζ, αφού απουσιάζουν οι μηχανισμοί ελέγχου, δηλώνει στο Liberal.gr o εκτελεστικός διευθυντής του Ινστιτούτου Διεθνών Σχέσεων, Κωσταντίνος Φίλης, προσθέτοντας ότι η Γερμανία έκανε φάουλ στην Ελλάδα, βάζοντας "πρώτο τραπέζι πίστα" τον Ερντογάν και ενώ η Τουρκία παραβιάζει συστηματικά τα ψηφίσματα και τις αποφάσεις του ΟΗΕ, το Διεθνές Δίκαιο και το Δίκαιο της Θάλασσας.
Επισημαίνει ότι στις προτεραιότητες του διεθνούς παράγοντα δεν είναι αυτό που "καίει" την Ελλάδα, δηλαδή η συμφωνία της Τρίπολης με την Αγκυρα για τις θαλάσσιες ζώνες, παρά να μην παρεκτραπεί η κατάσταση στη βορειοαφρικανική χώρα, καθώς παίζει κρίσιμο ρόλο, τόσο ως προς τα προσφυγικά ρεύματα προς την Ευρώπη, όσο και λόγω της παρουσίας πυρήνων τζιχαντιστών, αλλά και γιατί αποτελεί κράτος με πλούσιους ενεργειακούς πόρους. Εξηγεί ότι στην παρούσα φάση η Τουρκία σίγουρα δεν βγαίνει χαμένη από τις εξελίξεις, αφού ακόμη και αν προκύψει στη Λιβύη μια κυβέρνηση εθνικής ενότητας, όπου ο Χαφτάρ θα έχει τον πρώτο λόγο και πάλι ο Σάρατζ και οι σύμμαχοί του θα έχουν παρουσία, άρα μέσω αυτών και η Αγκυρα.
Χαρακτηρίζει ως πάρα πολύ καλό σενάριο για εμάς, να τεθεί ως όρος σε κάποια φάση της μελλοντικής διαπραγμάτευσης για να βρεθεί μια οριστική λύση στη Λιβύη, η ακύρωση της συμφωνίας Ερντογάν-Σάρατζ για τις θαλάσσιες ζώνες. Στο λιγότερο καλό σενάριο, όπως λέει, η παραπάνω συμφωνία θα παραμείνει, ενώ ο Χαφτάρ, ο οποίος έχει άλλες προτεραιότητες, δεν θα επιμείνει στην ακύρωσή της, παρά τα όσα μας έχει μεταφέρει.
Συνέντευξη στον Γιώργο Φιντικάκη
- Τελικά τι κρατάμε από τη Διάσκεψη του Βερολίνου, ποιος διασφαλίζει την προσωρινή ανακωχή που συμφωνήθηκε, ποιος εγγυάται για την τήρηση του εμπάργκο όπλων;
Στην παρούσα φάση, μέχρι να δημιουργηθούν οι επιτροπές με εκπροσώπους όσων συμμετείχαν στη Διάσκεψη και μέχρι να ληφθούν αποφάσεις από το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ - αναγκαία συνθήκη για να επικυρωθούν όσα συμφωνήθηκαν χθες- η όποια κατάπαυση του πυρός θα πρέπει να τηρηθεί από τα δύο μέρη, χωρίς να υπάρχει καμία δυνατότητα ελέγχου. Η εφαρμογή της βασίζεται προς το παρόν στην καλή πίστη των αντιμαχόμενων πλευρών, οι οποίες έχουν μεταξύ τους κακή πίστη.
Έως την επόμενη φάση που θα διεξαχθεί στη Γενεύη, το πιθανότερο είναι ότι τα δύο μέρη είτε θα τηρήσουν σε κάποιο βαθμό την κατάπαυση του πυρός, πιεζόμενα από εξωτερικούς παράγοντες, είτε το ένα θα αρχίσει γρήγορα να κατηγορεί το άλλο, ότι την παραβιάζει.
Έχει επίσης σημασία να πούμε ότι ούτε ο Χαφτάρ, ούτε ο Σάρατζ ελέγχουν πλήρως την κατάσταση στη Λιβύη. Οι πολιτοφυλακές και οι παραστρατιωτικές οργανώσεις ούτε πρόκειται να αφοπλιστούν άμεσα, ούτε κάποιος πρόκειται να τους επιβάλει κατάπαυση του πυρός. Επομένως λοιπόν, η εκεχειρία εναπόκειται στη καλή πίστη που δεν υπάρχει και αρκεί μια προβοκάτσια για να στείλει τα πράγματα στο “σημείο μηδέν”.
- Υπό ποιες συνθήκες και πότε θα σχηματιστούν αυτοί οι μηχανισμοί ελέγχου της εκεχειρίας;
Τις επόμενες ημέρες, όπως είπε ο Γ.Γ του ΟΗΕ Αντόνιο Γκουτέρες θα διοργανωθεί στη Γενεύη μια συνάντηση της στρατιωτικής επιτροπής της Λιβύης. Τούτο όμως μπορεί να σημαίνει την επόμενη εβδομάδα αλλά και τον επόμενο μήνα. Όσο δεν υπάρχει μηχανισμός, δεν θα υπάρχει και απάντηση στο ερώτημα ποιος εγγυάται ότι θα αποχωρήσουν από τη Λιβύη οι ξένες στρατιωτικές δυνάμεις, αυτές που πρόσκεινται στη Τουρκία, όπως και στις άλλες χώρες.
Το ίδιο αφορά και στο εμπάργκο όπλων. Πρόσφατα ο ΟΗΕ εξέδωσε ανακοίνωση σχετικά με τις χώρες που έχουν παραβιάσει το εμπάργκο, ανάμεσά τους ήταν και η Τουρκία, το αυτί της οποίας δεν ίδρωσε.
Δεν νομίζω ότι περίμενε κανείς πως στο Βερολίνο θα προέκυπταν αποφάσεις για τον μηχανισμό τήρησης της κατάπαυσης του πυρός και για όσα μπορούν να γίνουν σε δεύτερη και τρίτη φάση, πολλώ δε μάλλον όταν η συνάντηση διοργανώθηκε τις τελευταίες ημέρες, όσο καλή και αν ήταν η προετοιμασία της. Εξάλλου η συμφωνία πρέπει πρώτα να επικυρωθεί από το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ.
Είμαστε ακόμη στην πολύ αρχή της όποιας διαδικασίας αποκατάστασης της τάξης. Αν συμβεί αυτό θα προηγηθεί μια μακρά πορεία, πολύ επίπονη, με διακυμάνσεις και αβέβαιο αποτέλεσμα.
Αν με ρωτάτε τι να κρατήσουμε από το Βερολίνο, θα σας έλεγα ότι έγινε ένα πρώτο μικρό βήμα σε ένα μαραθώνιο. Η διαδρομή δεν θα είναι στρωμένη με ροδοπέταλα. Η λογική λέει ότι επειδή οι διεθνείς παίκτες ανέλαβαν κάποιες δεσμεύσεις, θα πιέσουν από πλευράς τους τον Χαφτάρ και τον Σάρατζ, προκειμένου να αποδεχθούν τα συμφωνηθέντα. Επειδή ωστόσο δεν υπάρχει ακόμη μηχανισμός ελέγχου, είναι παρακινδυνευμένο να γίνουν προβλέψεις αν θα "περπατήσουν" τα όσα συμφωνήθηκαν χθες.
- Στην ουσία ο μόνος τρόπος επιβολής της εκεχειρίας και του εμπάργκο όπλων, δεν είναι η αποστολή δυνάμεων στη Λιβύη και από την Ευρώπη ; Επίσης πως διαμορφώνεται από εδώ και πέρα ο ρόλος της Τουρκίας;
Εφόσον αποφασιστεί από το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ κάτι παρόμοιο, τότε πράγματι και η Ευρώπη θα προσφερθεί να αποστείλει δυνάμεις για να έχει παρουσία στις εξελίξεις.
Στο μείζον θέμα για εμάς, που αφορά στο ρόλο της Τουρκίας, σίγουρα μέχρι τώρα δεν μπορεί να πει κάποιος ότι βγαίνει χαμένη από την υπόθεση της Λιβύης. Αυτό θα συμβεί μόνο εφόσον θα εξουδετερωθεί ο Σάρατζ. Ο τελευταίος όμως δεν φαίνεται πολιτικά και διπλωματικά να είναι τόσο αποδυναμωμένος όσο και εδαφικά. Οι εδαφικές απώλειες του Σάρατζ και τα εδαφικά κέρδη του Χαφτάρ δεν αποτυπώνονται μέχρι στιγμής στη διπλωματική διευθέτηση. Ακόμη και αν προκύψει μια κυβέρνηση εθνικής ενότητας όπου ο Χαφτάρ θα έχει τον πρώτο λόγο, ο Σάρατζ και οι σύμμαχοί του θα έχουν παρουσία, άρα μέσω αυτών και η Τουρκία.
Η Τουρκία από την στιγμή που συμμετέχει στη διαδικασία, δηλαδή έχει λόγο στην υπόθεση, λαμβάνεται σοβαρά υπόψιν από τις υπόλοιπες δυνάμεις. Η Γερμανία έφτασε στο σημείο να την καλέσει και ορθά έπραξε, ας μην γελιόμαστε. Ωστόσο ακόμη κι αν το αντικείμενο της συζήτησης δεν είχε να κάνει με τη συμφωνία Τρίπολης-Άγκυρας για τις θαλάσσιες ζώνες, θα έπρεπε για λόγους τάξης και επίδειξης ευρωπαϊκής αλληλεγγύης από πλευράς Γερμανίας, να είχε προσκληθεί και η Ελλάδα.
Αυτό που έκανε η Γερμανία ήταν ένα φάουλ, ένα χτύπημα κάτω από τη μέση σε βάρος μας. Το μήνυμα των Γερμανών προς την Τουρκία ήταν ότι παρ’ ότι παραβιάζει το Διεθνές Δίκαιο και το Δίκαιο της Θάλασσας, ψηφίσματα και αποφάσεις του ΟΗΕ, ετοιμάζεται να κάνει γεωτρήσεις στην Κυπριακή ΑΟΖ, έχει στρατιωτική παρουσία και αποσταθεροποιεί περαιτέρω την κατάσταση στη Λιβύη, ωστόσο στη διαπραγμάτευση θα είναι "πρώτο τραπέζι πίστα".
Ενώ η Ελλάδα, που είναι κράτος-μέλος της ΕΕ και της οποίας θίγονται άμεσα ζωτικά της συμφέροντα με το μνημόνιο Τουρκίας-Λιβύης κι ας μην έχει στρατιωτική παρουσία κι ας μην μπορεί να βοηθήσει οικονομικά - γιατί από αυτό κρίνεται ποιος μετέχει και ποιος όχι- έμεινε απ’ έξω.
- Πριν την Διάσκεψη πάντως, μετά και το ταξίδι Χαφτάρ στην Αθήνα, είχαν καλλιεργηθεί προσδοκίες ότι κάποιοι από τους συμμετέχοντες σε αυτήν θα μιλήσουν για τις ελληνικές θέσεις…
Καταρχήν, το διακύβευμα για τον διεθνή παράγοντα ήταν και είναι να μην παρεκτραπεί περαιτέρω η κατάσταση στη Λιβύη, καθώς η χώρα παίζει κρίσιμο ρόλο, τόσο ως προς τα προσφυγικά ρεύματα προς την Ευρώπη, όσο και λόγω της παρουσίας πυρήνων τζιχαντιστών, αλλά και γιατί αποτελεί κράτος με πλούσιους ενεργειακούς πόρους. Γι’ αυτούς τους τρεις λόγους, ο διεθνής παράγοντας επιθυμεί να δει μια πολιτική μετάβαση, μια κυβέρνηση εθνικής ενότητας, κατάπαυση του πυρός, αφοπλισμό των τζιχαντιστών, των παραστρατιωτικών ομάδων και πολιτοφυλακών, προκειμένου να οδεύσει η Λιβύη σε εκλογές, με την ελπίδα ότι η κατάσταση θα αποκτήσει χαρακτηριστικά σταθεροποίησης.
Τα λέω αυτά για να γίνει κατανοητό ότι πρώτον η συμφωνία Τουρκίας-Λιβύης για τις θαλάσσιες ζώνες δεν αποτελεί προτεραιότητα για τον διεθνή παράγοντα. Δεύτερον, τα συμφέροντά σου, τα προασπίζεσαι καλύτερα όταν το κάνεις απευθείας ο ίδιος και όχι μέσω τρίτων.
Μπορεί πράγματι να υπήρχαν στη Διάσκεψη κάποιοι που ήταν ευνοϊκά διακείμενοι απέναντι στις ελληνικές θέσεις, ωστόσο γι’ αυτούς- συμπεριλαμβανομένου του Χαφτάρ- ήταν άλλες οι προτεραιότητες, όχι να υπερασπισθούν τις ελληνικές θέσεις.
- Αν επιχειρούσαμε να δούμε τι σημαίνει η Διάσκεψη του Βερολίνου για τα ελληνικά συμφέροντα, καθώς και οι διαδικασίες που θα ακολουθήσουν τι θα μου λέγατε;
Επαναλαμβάνω ότι η συμφωνία Τουρκίας -Λιβύης περί θαλάσσιων ζωνών δεν είναι στις προτεραιότητες του διεθνούς παράγοντα. Στο πάρα πολύ καλό σενάριο, αυτό θα μπορούσε να τεθεί σε κάποια φάση της μελλοντικής διαπραγμάτευσης ως όρος για να βρεθεί μια οριστική λύση στη Λιβύη. Επιμένω όμως ότι το θεωρώ πολύ δύσκολο καθώς ο Σάρατζ θα συνεχίσει να έχει ρόλο στην επόμενη ημέρα και μέσω αυτού και η Τουρκία. Σε ένα μεσαίο σενάριο, πάλι καλό για εμάς, θα μπορούσε να ζητηθεί το πάγωμα αυτής της συμφωνίας και η ακύρωση της συμφωνίας στρατιωτικής συνεργασίας, προκειμένου να μην πυροδοτηθεί περαιτέρω η ένταση. Στο λιγότερο καλό σενάριο, η συμφωνία Τουρκίας-Λιβύης για τις θαλάσσιες ζώνες θα παραμείνει, ενώ ο Χαφτάρ, ο οποίος έχει άλλες προτεραιότητες, δεν θα επιμείνει στην ακύρωσή της, παρά τα όσα μας έχει μεταφέρει.
